Morgunblaðið - 22.03.2000, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 22. MARS 2000 2 7
ERLENT
Sjálfstæði kost-
ar - en óljóst
hversu mikið
Danir vilja hefja sjálfstæðisviðræðurnar við Færeyinga á skýrum
forsendum, en þeir hafa einnig áhyggjur af færeyskri óeiningu
um sjálfstæðismálin. Færeyska landstjórnin á bæði við dönsku
stjórnina að glíma og skiptar skoðanir heima fyrir, skrifar Sigrún
Davíðsdóttir frá Kaupmannahöfn.
„VIÐ óskum ekki eftir að blanda okk-
ur í færeyskar umræður en við höfum
vissulega áhyggjur af að Færeyingar
eru ekki einhuga í sjálfstæðismálinu,"
segir Jan Petersen í samtah við
Morgunblaðið en hann er varafor-
maður þingflokks danskra jafnaðar-
manna og talsmaður flokksins í mál-
efnum Færeyinga. Líkt og Poul
Nyrup Rasmussen forsætisráðherra
undirstrikar hann nauðsyn þess að
Færeyingar geri sér skýra grein fyrir
afleiðingum sjálfstæðis. Hæfilegur
aðlögunartími sé 3-4 ár.
Jan Petersen leggur áherslu á að
með því að halda sér innan ríkjasam-
bandsins hafi Færeyingar sérstöðu
sem Danir taki tillit til. Með sjálf-
stæði, hvort sem væri í konungssam-
bandi eða alveg óháð, verði samband
Danmerkur við Færeyjar hliðstætt
sambandi við önnrn- Norðurlönd.
Hörð viðbrögð dönsku stjómarinn-
ar í upphafi færeysk-danskra við-
ræðna um sjálfstæðismálið hafa vakið
mikla athygli, bæði í Danmörku og í
Færeyjum. Danir héldu því fram að
þær forsendur, sem Færeyingar
leggja til grundvallar, geri ráð fyrir
að Danir taki á sig fjárhagslegar
skuldbindingar gagnvart Færeyjum í
50-80 ár. Því tekur færeyska land-
stjómin fjarri eins og kom fram á
blaðamannafundum í Kaupmanna-
höfn og Þórshöfn í gær.
Af hverju sjálfstæði?
Reynslan af bankakreppunni á síð-
asta áratug og viðræður við þriðja
land em þau atriði sem færeyskir
ráðamenn nefna oftast þegar ástæð-
umar fyrir sjálfstæðisviðleitni þeirra
ber á góma. Hpgni Hoydal leggur
áherslu á fjórar forsendur fyrir henni.
I fyrsta lagi væri skortur á samhengi
milli ábyrgðar og valds, í öðm lagi
hefðu Færeyingar ekki rétt til að
ræða við erlend ríki, í þriðja lagi væri
óskin um að sleppa við styrkja efna-
RÉTTARHÖLDUM í máli Heinrichs
Gross, fyrrverandi læknis í Austur-
ríki, er hefur verið sakaður um hafa
tekið þátt í drápum á fötluðum
börnum sem nasistar fyrirskipuðu,
var frestað í gær þar sem hann var
úrskurðaður ófær um að verja sig
fyrir rétti vegna vanheilsu. Gross er
haginn og verða efnahagslega sjálf-
stæðir og í fjórða lagi væri stöðug
togstreita milli Dana og Færeyinga,
sem eðlilegast væri að leysa með því
að Færeyingar öxluðu að fullu ábyrgð
á eigin málum.
Eins og oft hefur komið fram er
það íslenski sambandslagasamning-
urinn frá 1918 sem er Færeyingum
fyrirmynd. í færeysk-danskri út-
færslu myndi samband landanna
þýða að Færeyingar væm eftir sem
áður í kongungsdæminu, hefðu sama
gjaldeyri, gagnkvæm borgararéttindi
og skyldur og greiddu fyrir þá þjón-
ustu, sem þeir fengju frá Dönum, til
dæmis lögreglu og réttai'þjónustu.
Þegar Islendingar stofnuðu lýð-
veldi 1944 heyrðu þær raddir í
84 ára og þetta eru fyrstu réttar-
höldin í slíku máli i Austurríki í 25
ár. Gross á að gangast undir aðra
rannsókn lækna eftir hálft ár og
verður þá ákveðið hvort réttarhöld-
unum verður haldið áfram. Fjöl-
skyldur barnanna, sem voru myrt,
mótmæltu úrskurðinum harðlega.
Danmörku að íslendingar væm að
rífa sig lausa. Nú heyrist sama orðið
notað um Færeyinga. „Við emm ekki
að rífa okkur lausa og höfum ekki hug
á að storka Dönum,“ segir Hpgni
Hoydal. „Það sem við emm að tala um
er nýtt samband tveggja sjálfstæðra
ríkja.“
„Danir em mjög til viðræðu um
hvers konar breytingar á heima-
stjómarlögunum og þá meðal annars
að færa ný svið í umsjón Færeyinga,“
segir Jan Petersen. „Það væri hægt
að gera það þannig að það fæli í sér
eiginleika til sjálfstæðis á þann hátt
að þau svið yrðu óafturkræf."
Peningamir skapa vanda
Um það hvort hugmyndir Færey-
inga séu ósanngjamar segir Jan Pet-
ersen að Danir líti ekki endilega
þannig á það en segir að vísast muni
ýmsir taka eftir að gert sé ráð fyrir að
skuldimar falli niður. „Hins vegar fel-
ur sjálfstæði í sér að þar með breytist
samband landanna frá því sem nú er
yfir í að vera sams konar samband og
er milli Danmerkur og hinna Norður-
landanna."
Það hefur oft heyrst að Danir hafi
gert Færeyingum bjamargreiða með
því að leggja þeim til svo mikið fé und-
anfama áratugi en á því er einfóld
skýring, segir Jan Petersen. „Dönum
fannst þeir skuldbundnir til að gera
lífsskilyrði í Færeyjum og á Græn-
landi sambærileg því sem var í Dan-
mörku þótt það megi sjá eftir á að það
hafi gert þessar tvær þjóðir háðari
Dönum en ella. Það sýndi sig að ís-
lendingar höfðu alla burði til að vera
sjálfstæð þjóð og ég er sannfærður
um að það hafa Færeyingar líka.“
Af hverju þessi viðbrögð Dana?
Anfinn Kallsberg segir í viðtali við
Morgunblaðið að þeir hafi íslensku
fyrirmyndina mjög í huga, en aðstæð-
urnar séu aðrar. „Vandinn er bara
peningamir. Það eru þeir sem gera
allan muninn. Ef það væra ekki þessi
peningamál milli Dana og Færeyinga
væri þetta enginn vandi.“
Bæði Anfinn Kallsberg og Hpgni
Hoydal tala um að þótt Danir tali um
að Færeyjar séu þeim dýrar þá sé
samt greinilegt að þeir vilji ekki missa
þær úr ríkjasambandinu. )H®tli þeir
uppskeri ekki meira úr sambandinu
en þeir vilja vera láta,“ segir Hpgni og
bætir við að eyjamar séu líka land-
fræðileg viðbót, auk þess sem eyjam-
ar skipti máli í vamartilliti.
„Við höfum ákveðið að vera ná-
kvæmir í upphafi viðræðnanna og
gera strax ljóst hvað sjálfstæði þýði í
raun,“ segir Jan Petersen um viðræð-
umar. „Við óskum ekki að halda í
Færeyjar, en óskimar um sjálfstæði
era ekki komnar frá okkur. Við viljum
strax gera það ljóst hvað það þýðir að
Færeyingar hverfi úr ríkjasamband-
inu.“
Harka Nyrups hefur vakið athygli
en þar stendur hann ekki einn, heldur
hefiir stjórnina og þingið að baki sér.
Forsætisráðherrann hefur átt undfr
högg að sækja undanfama mánuði.
Flokkur hans stendur illa í skoðana-
könnunum og ýmsir benda á að hér sé
mál sem Nyrap geti slegið sér upp á.
Einnig hefur verið bent á að hugsan-
legur olíufundiu’ við Færeyjar gæti
haft áhrif í þá vera að danska stjómin
freistaði þess að torvelda sjálfstæðis-
viðleitni Færeyinga.
Sjálfstæðisviðleitnin hefur einnig
óhjákvæmilega áhrif á Grænlend-
inga. „Við eram í góðum málum gagn-
vart Dönum,“ sagði Jonthan Motz-
feldt, formaður grænlensku heima-
stjórnarinnar, í samtali við Morg-
unblaðið meðan á fundum Færeyinga
og Dana stóð á föstudaginn. Hann
vildi ekkert segja um að Grænlend-
ingar hefðu hug á að leita eftir sjálf-
stæðisviðurkenningu enda færa
Grænlendingar aðrar leiðir en Fær-
eyingai’. í viðtali við danska útvarpið í
gær sagði hann að Færeyingar hefðu
fengið hörð en raunsæ viðbrögð frá
Dönum. Sjálfstæði kostaði og sömu
svör myndu Grænlendingar fá.
Færeyingar slegnir
út af laginu?
„Það er rétt að við höfum ekki sam-
einaða Færeyinga að baki óska okkar
Frestun réttarhalda mótmælt
þar sem stjómarandstöðuflokkarnir
tveir, Sambandsflokkurinn og Jafn-
aðai-mannaflokkurinn, era á móti
sjálfstæði," segir Hpgni Hoydal í
samtali við Morgunblaðið. „Það gerir
okkur líka erfitt fyrir að danska
stjórnin getur sótt stuðning hjá þess-
um flokkum."
„Við höfum áhyggjur af klofningi
Færeyinga í afstöðunni til sjálfstæð-
is,“ segir Jan Petersen, sem undir-
strikar að Danir hafi ekki áhuga á að
blandast inn í deilur Færeyinga. „Það
er ekki auðvelt að horfa upp á slíkar
aðstæður." Jan Petersen vill ekki
ræða hvort færeyska landstjómin
hafi farið of snemma af stað, miðað við
hvað skoðanir séu skiptar heima fyrir.
„Það er á þeirra eigin ábyrgð en vandi
okkar er að komast hjá að dragast inn
í þær deilur og það er ekki auðvelt
þegar tvö sjónarmið takast á. Við leit-
umst við að koma með skýrar for-
sendur.“
Bæði Hpgni Hoydal og Anfinn
Kallsberg vonast áfram eftir að sam-
komulag náist fyrir sumarið, svo
hægt verði að bera það undir þjóðar-
atkvæði í Færeyjum. Til þess þurfa
bæði danska þingið og færeyska
landsþingið að samþykkja það fyrst.
Jan Petersen vill ekki spá um fram-
vinduna en tekur fram að umræður í
þingunum taki sinn tíma.
Skoðanakannanir í Færeyjum hafa
sýnt að um helmingur er með sjálf-
stæði og helmingur á móti. Og vísast
hugsa margir til sjálfstæðisins eins og
færeysk kona, sem sagði: „í hjarta
mínu er ég fylgjandi sjálfstæði en
með höfðinu er ég á móti.“ Sjálfstæði
kostar og það reikningsdæmi finnst
mörgum Færeyingum erfitt að reikna
til enda, ekki síður en danska fjár-
málaráðuneytinu.
vörulistanum
Ármúla 17a • S: 588-1980
v www.otto.is >
fatalinan er í
-•sy^-íiíf.::«4. mmrn0$rnmmmmmgmiimg>
—H
□yagffCTTi
mSiW Mmi ǤSS
gSSt ©®f' atier
ðSBb SSSS
rwwWmmmmmí^m
ÞREKHJOL
með tölvumæli.
Verð stgr. frá kr. 14.300
ÆEFInIGÆesIEm€k€
S
ÞREKPALLUR með Video æfingaspólu stgr. kr. 3.510.
PÚLSMÆLIR - úr með brjóstnema stgr. kr. 5.900.
TRAMPOLIN frá stgr. kr. 4.050. LÆRABANI stgr.kr. 800. stgr. frá kr. 99.500.
HLAUPABAND
FÓTDRIFIÐ,
stgr. frá kr. 18.900.
HLAUPABAND
RAFDRIFIÐ,
ÆFINGABEKKUR
OG LÓÐASETT,
stgr. frá kr. 19.895.
PULSMÆLAR
LÆRABANI
MAGAÞJÁLFI
ÞREKPALLAR
TRAMPÓLÍN
HANDLÓÐ
ÆFINGASTÖÐVAR
GEL-HNAKKHLÍFAR
HJÓLABUXUR
HANDLÓÐ í miklu
úrvali, margar gerðir
og þyngdir.
Ármúla40
Sími 553 5320
l/érslunin
ALVÖRU SPORTVÖRUVERSLUN - ÓTRÚLEGT VÖRUÚRVAL - VARAHLUTA- OG VIÐGERÐARÞJÓNUSTA
—AAA¥*lÆir\
i2/rMKmU