Morgunblaðið - 27.04.2000, Blaðsíða 34

34 FIMMTUDAGUR 27. APRÍL 2000
MORGUNBLAÐIÐ
____________LISTIR
Kantötur, svít-
ur og sónötur
TOJVLIST
S a 1 ii r i n n
KAMMERTÓNLEIKAR
Flutt voru verk eftir og
eignuð J.S. Bach.
Laugardaginn 22. apríl.
ÞRÁTT fyrir síbreytilega heims-
mynd á liðnum öldum og margvís-
legar nýjungar í kunnáttu og tækni,
svo að fátt gamalt er lengur vart
nýtilegt nema sem forvitnilegir safn-
gripir, hefur listsköpun þá sérstöðu
að enn halda listaverk frá öllum tím-
um og menningarsvæðum gildi sínu,
eru enn undrunar- og aðdáunarefni
manna. Á sviði tónlistar hafa gömul
tónverk haldið sínu þrátt fyrir marg-
víslegar breytingar, bæði hvað varð-
ar tækni og flutningsmáta, og verið
lifandi list í sínýju umhverfi. Á síðari
tímum hafa tónlistarmenn gert tölu-
vert til að færa flutninginn til sem
næst upphaflegrar gerðar, með því
að leitast við að nota frumgerðir
hljóðfæra og reyna sem best að líkja
eftir flutningsmáta, sem þó mun áv-
allt byggjast á getgátum og kenn-
ingum, þótt studdar séu ýmsum
rannsóknum á tiltæku bókefni. Slík-
ar tilraunir hafa vakið forvitni en
einnig leitt í ljós þann mun sem er á
gömlum og nýjum flutningsmáta og
Olíumál-
verk í
ÁTVR
í Kringl-
unni
NÚ stendur yfir sýning á verk-
um Guðrúnar Guðjónsdóttur í
Áfengis- og tóbaksverslun rík-
isins í Kringlunni. Um er að
ræða olíumálverk sem unnin
eru á þessu og síðasta ári.
Verkin samanstanda af nokkr-
um kyrralífsmyndum auk
óhlutbundinna verka.
Guðrún stundaði nám við
Myndlista- og handíðaskóla Is-
lands 1977-99 og lauk BFA
gráðu frá California College of
Arts and Crafts í Bandaríkjun-
um 1981.
Guðrún hefur haldið einka-
sýningar og tekið þátt í sam-
sýningum.
TONLIST
HallgrímNkirkja
KÓRTÓNLEIKAR
Jóhannesarpassían eftir J.S. Bach.
Marta G. Halldórsdóttir S; Sigríður
Aðalsteinsdóttir A; Gunnar Guð-
björnsson T; Davíð Ólafsson, Loftur
Erlingsson, Benedikt Ingólfsson, B;
Kári Þormar, orgel; Mótettukór og
Kammersveit Hallp-ímskirkju.
Stjómandi: Hörður Askelsson. Mið-
vikudaginn 19. apríl kl. 20.
FYRIR fáeinum áratugum var Jó-
hannesarpassían frá 1724 meðal fá-
heyrðustu óratóríustórvirkja Bachs í
hérlendu tónlistarlífi. Þar hefur orð-
ið veruleg breyting á, fyrst með
frumflutningi Pólýfónkórsins, síðan
vegna fjölda uppfærslna Kórs Lang-
holtskirlyu og Mótettukórs Hall-
grímskirkju á seinni árum, og undir-
rituðum því varla kinnroðalaust að
meðganga að hafa misst af verkinu í
lifandi flutningi allt fram að hérum-
ræddum tónleikum.
Kór og hljómsveit voru uppstillt
innst í kórhluta, þ.e. SÁ-enda
kirkjunnar. Næstu sætaraðir voru
þéttsetnar áheyrendum löngu fyrir
byrjun, en þar eð ákveðin forvitni lék
á að kanna hvort áralöng reynsla
kórs og stjórnanda hefði e.t.v. náð að
jafna alræmdan ofhljómburð kirkj-
unnnar svo viðunandi yrði meiri-
ekki síst gæðum hljóðfæra, bæði er
varðar tóngæði og möguleika í leik-
tækni.
Það sem hefur flutninginn á það
stig að vera hafinn yfir öll tímamörk
er gæði tónverkanna, því þar mark-
ar tíminn engin spor. Með öðrum
orðum: Hver svo sem flutningsmát-
inn er er það tónmál meistaranna
sem öllu máli skiptir. Á vegum
Tíbrár í Salnum sl. laugardag var
flutt tónlist eftir og sögð eftir
Johann Sebastian Bach og hófust
tónleikarnir á Svítu nr. 4 í Es-dúr,
BWV 1010, fyrir einleiksselló, er
Sigurður Halldórsson flutti á
barokkselló. Það hefur verið sagt um
einleiksverk Bachs fyrir fiðlu og sel-
ló að þar birtist mönnum mikilleiki
þessa snillings, er ekki þurfti meira
umleikis en eitt „einradda" hljóðfæri
til að skapa einhver stórbrotnustu
tónskáldverk sögunnar. Es-dúr-svít-
an var mjög fallega flutt, forspilið af
yfírvegun og Allemande- og Couran-
te-kaflarnir af töluverðri leikni. Það
var einkum í Sarabande-þættinum
sem undirritaður saknaði meiri
kyrrðar og syngjandi tóns, en bæði
Bourrée-þættirnir og þá ekki síst
lokakaflinn, „gikkurinn“, voru mjög
vel fluttir og er Sigurður að festa sig
í sessi sem mjög góður sellisti með
sífellt vandaðri flutningi sem einleik-
ari.
„Útskriftar“-kantatan, Non sa che
sia dolore, BWV 209, er meðal ver-
aldlegra söngverka sem Bach samdi
af ýmsu tilefni og hefst hún á löngum
forleik en söngþátturinn saman-
stendur af tveimur aríum. Þetta er
skemmtileg tónlist, þótt mörgum
þyki verkið í heild langdregið, aðal-
lega vegna endurtekninganna. Það
eina sem var stutt í formi voru tón-
lesin, en bæði endurtekningarnar og
hin löngu forspil á undan aríunum
eru einmitt svo einkennandi fyrir
barokktímann. Sigríður Gröndal
söng kantötuna af öryggi og lék sér
að flóknum „melisma“-tónlínum
meistarans með glæsibrag.
Sónata í G-dúr BWV 1038 er ekki
eftir Bach, þótt ekki verði sagt hver
þar um vélaði, nema ef væri einhver
sona hans eða þá nemendur, en
bassalínan er úr annarri sónötu,
BWV 1021, eftir meistarann. Sónata
í F-dúr BWV 1022 er svo útsetning
nemanda á 1038, svona til að rugla
málið enn meir. Eitt af því sem ein-
kennir tónmál Bachs umfram aðra
samtíðarmenn hans er gagnhverft
tónferli, sem oft ber í sér sérkenni-
leg einkenni tvíröddunar. Það má
segja að hjá öðrum tónhöfundum sé
tónmálið beint af augum eða ein-
rödduð tónhugsun, svo sem heyra
mátti í G-dúr-sónötunni, sem var fal-
lega flutt af Martial Nardeau og
Hildigunni Halldórsdóttur, en „cont-
inuo“ léku Sigurður Halldórsson og
Guðrún Óskarsdóttir.
Lokaverkið var svo „brúðkaupsk-
antan“ Weichet nur, betrubte
Schatten, BWV 202, mikið listaverk,
sem Sigríður Gröndal söng af glæsi-
brag, en þar áttu auk þess einleik-
sþætti Sigurður á selló (3. atriði),
Hildigunnur á fiðlu (5. atriði) og í
sjöunda atriði lék Peter Tompkins
einleik af glæsibrag á barokkóbó.
Þessi kantata er samin fyrir sópran-
rödd, óbó, strengi og continuo, en til
viðbótar við þá sem þegar er getið
léku Lilja Hjaltadóttir á fíðlu og Sar-
ah Buckley á lágfiðlu. í heild voru
þetta mjög góðir barokktónleikar,
þótt söng Sigríðar og einleik Sigurð-
ar á selló hafi borið hæst af því sem
þar gat að heyra.
Jón Ásgeirsson
Heimur
Guðríðar í
Seljakirkju
LEIKRITIÐ Heimur Guðríðar
- síðasta heimsókn Guðríðar
Símonardóttur í kirkju Hall-
gríms eftir Steinunni Jóhannes-
dóttur verður sýnt í Seljakirkju
í kvöld, fimmtudagskvöld, kl.
20. Sýningin er tekin upp í
tengslum við sögulega guðs-
þjónustu frá 17. öld, tíma Hall-
gríms Péturssonar og Brynjólfs
Sveinssonar biskups.
Leikarar eru Margrét Guð-
mundsdóttir og Helga Elínborg
Jónsdóttir í hlutverkum Guð-
ríðar eldri og yngri en Jakob
Þór Einarsson er í hlutverki
Hallgríms. í aukahlutverkum
eru Guðjón Davíð Karlsson,
sem leikur son Guðríðar á ungl-
ingsaldri en ungur drengur úr
Seljasókn, Egill Ásbjamarson
leikur son hennar sem barn.
Tónlist í verkinu er eftir Hörð
Áskelsson en Elín Edda Áma-
dóttir er höfundur leikmyndar
og búninga. Höfundur leikrits-
ins, Steinunn Jóhannesdóttir,
er einnig leikstjóri.
Davíð Ólafsson bassi, sem fór með
ariosokafla Jesú, var dálítið mistæk-
ur, einkum á hæstu nótum, en skilaði
oft breidd og mildi hlutverksins með
sóma og sýndi á beztu augnablikum
það sem vænta má af þessum efni-
lega unga söngvara. Þriðji bassinn,
Benedikt Ingólfsson, söng hin
dramatískari orð Pílatusar í seinni
hluta með sérlega fallegum
þýzkuframburði, en virtist aftur á
móti vanta heldur meiri fókus til að
fá það bezta úr góðri rödd.
Aríósó og tvær bassaaríur vom í
ömggum höndum Lofts Erlingsson-
ar. Báðar aríumar tókust mjög vel,
bæði hraður kólóratúrinn (að svo
miklu leyti sem heyrt varð) í hinni
fyrri, Eilt, ihr angefochtnen Seelen,
og streymandi höfugleikinn í Mein
teurer Heiland, lafi dich fragen. Ar-
íurnar urðu sömuleiðis meðal há-
punkta kvöldsins hjá hljómsveitinni,
auk þess sem himnesk kórinnslögin
til skiptis og bak við bassaeinsönginn
gerðu þær að einhverjum eftirminni-
legustu stöðum í öllu verkinu.
Ekki varð annað séð en að Hörður
Hallgrímskantor Áskelsson héldi ut-
an um risavaxið snilldarverk Bachs
eins og sá er þekkinguna hefur. Vel
var að verki staðið í flestu sem
mannlegur máttur fékk við ráðið, að
ógleymdum vönduðum frágangi á
tónleikaskrá, og aðeins sorglegt til
þess að vita hvað úr hefði getað orðið
í betra húsi.
Ríkarður Ö. Pálsson
Gestaleikarar í
/
Eg bera menn sá
Morgunblaði/Inginiundur
Ingvar E. Sigurðsson var gestaleikari á frumsýningunni í Borgarnesi.
Hér er hann ásamt höfundum leikritsins Unni Guttormsdóttur og Onnu
Kristínu Kristjánsdóttur.
Borgarnesi. Morgunblaðið.
LEIKDEILD Ungmennafé-
lagsins Skallagríms sýnir um
þessar mundir í félags-
miðstöðinni Óðali í Borgarnesi
leikritið Ég bera menn sá, eft-
ir Unni Guttormsdóttur og
Onnu Kristínu Kristjánsdótt-
ur. Höfundar verksins eru
báðar starfandi sjúkraþjálfar-
ar í Reykjavík og stofnfélagar
Hugleiks, áhugaleikfélags
sem stofnað var 1984. Höfund-
ur sönglaganna er Árni Hjart-
arson.
I verkinu er valin þjóðsagan
um sauðamannahvörfin og
raunir álfadrottningarinnar
sem Ienti upp á kant við
tengdamóður sína og var rek-
in úr álfabyggð í mannheima.
Kemur fram í verkinu mikil
menningarleg gjá á milli
mannheima og álfabyggðar og
sagðar raunir álfastúlkunnar
sem gerist vinnustúlka í Gröf.
Áhorfendur fá að kynnast
heimafólkinu, skessum sem
voma yfir bænum, rappandi
sauðum og hugleiknum sauða-
manni. Mikið er sungið í leik-
ritinu en leikarar eru þrettán
talsins.
Á hverri sýningu kemur
fram einn gestaleikari. Ingvar
E. Sigurðsson leikari var
gestaleikari á frumsýningu en
hann hóf sinn leikferil sem
áhugamaður Iijá Ieikdeild
Skallagríms. Á næstu sýning-
um koma fram þekktir ein-
staklingar í Borgarbyggð. Má
m.a. nefna Stefán Kalmansson
bæjarstjóra og Kristján
Snorrason bankastjóra. Leik-
ritið var frumsýnt 14. apríl og
sýningar verða yfír páska-
helgina. Leikstjóri er Þröstur
Guðbjartsson.
Himneskur
hrærigrautur
hluta hlustenda var maður ekki að
trana sér framar.
Því miður verður að segja sem var,
að biblíuorðið um að síðastir skuli
verða fyrstir snerist hér öldungis
við. Með hliðsjón af frábærum hljómi
kórsins áður í návígi eða á góðum
stað eins og í Skálholtskirkju voru
tónleikarnir að þessu eina en mikil-
væga leyti mikil vonbrigði. Mann
grunaði svosem fyrir að ekki dygði
minna til en kraftaverk, en hér
fékkst endanleg staðfesting: Ekki
einu sinni fremsti blandaði kór
landsins, valinkunnir einsöngvarar
né úrvalshljómsveit megnuðu að
skila óbrengluðu lagferli við núver-
andi hljómburð Hallgrímskirkju,
nema helzt í allrahægasta flutningi.
Langflestir fúgatókaflar, flúr, kól-
óratúr, rytmískar áherzlur og fíng-
erðari dýnamík, hvað þá orðaskil úr
söngtexta, skoluðust svo til á leið að
aftari bekkjum, að hinn heyranlegi
árangur af erfiði flytjenda var eigin-
lega varla aðgangseyris virði. Að
halda öðru fram bæri annaðhvort
vott um kæruleysi eða uppgerð.
Það varð að sama skapi óárenni-
legt, svo ekki sé meira sagt, að reyna
að meta framlög einstakra flytjenda
við slíkar aðstæður. En svo eitthvað
sé klórað í bakkann, þá var sjálfgefið
að hægir kóralar verksins kæmu
einna skást út í stöðunni, ekki sízt
hinn ægifagri In meines Herzens
Grunde, enda hver kórallinn öðrum
yndismeiri í innilegri tjáningu Mót-
ettukórsins, þrátt fyrir nokkra yfir-
vikt í sópran sem hefði náð fullkomn-
ara jafnvægi í fimmröddun. Þá voru
hin mörgu ofsafengnu „túrba“-kór-
innslög verksins (múgur, prestar,
hermenn) hádramatísk að upplagi,
enda þótt spjöll raddfærslulist
Bachs hlyti að mestu að kafna í
hrærigrautnum.
Einsöngshlutverk voru öll sungin
af íslendingum af yngri kynslóð, og
verður vonandi til eftirbreytni við
slík tækifæri eftirleiðis, enda tókst
þeim víðast hvar dável upp. Viða-
mestu ábyrgðina axlaði Gunnar Guð-
bjömsson sem guðspjallamaðurinn.
Hann virtist sig lítt mega hræra í til-
finningalegri tjáningu sönglesanna
af margnefndum sökum, þar sem
flest tilþrif vildu straujast út, en virt-
ist takast prýðilega í dramatísku ar-
íunni Ach, mein Sinn. Gunnar mótaði
vel en svolítið óstöðugt í rytma í
hinni mildari Erwáge, wie sein blut-
gefárbter Rúcken (við mjög fallegan
concertino-strengjameðleik) og
reisti hár á hverju höfði á hinum
strengjaeffektahlaðna sönglesstað
þegar fortjald musterisins rifnaði
með eftirfarandi hrollvekjandi ten-
ór-arioso.
Marta Guðrún Halldórsdóttir
söng tvær sópranaríur sínar af alúð,
enda röddin í eftirtektarverðri fram-
för um þessar mundir, þótt mætti
kannski skarta aðeins meiri mýkt og
fyllingu í hæðinni. Sérstaklega kom
seinni aría hennar fallega út, Zerflie-
J3e, mein Herze, við pastoralan sam-
leik úr flautum og ensku horni. Hin
fyrri, Ich folge dir gleichfalls mit
freudigen Schritten og í svipuðum
anda, hefði í skýrari hljómburði
verkað fullhæg, en slapp hér. Sigríð-
ur Aðalsteinsdóttir söng og tvær ar-
íur með hljómmikilli altrödd, og bar
af sú seinni, Es ist vollbracht! við
kliðmjúkan gömbusamleik, þrátt
fyrir einstaka óstöðuga hátóna.