Morgunblaðið - 27.04.2000, Blaðsíða 42

MINNINGAR
42 FÍMMTUDAGUR 27. APRÍL 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Clinton og
Di Caprio
Með þessu hefurfréttastofa ABC á viss-
an hátt staðið sig vel, því hún hefur í
rauninni gengist við því að bandarískar
sjónvarþsfréttir eru að miklu leyti bara
sýndarmennska.
NYJASTI þátturinn
í farsanum enda-
lausa sem banda-
rískar sjónvarps-
fréttir eru hefur
ekki verið sýndur þegar þetta er
skrifað, og útlit er fyrir að ein-
ungis lítill hluti hans verði sýnd-
ur, vegna þess að ráðamenn á
fréttastofu ABC-sjónvarpsstöðv-
arinnar eru sagðir með al-
varlega bakþanka út af honum.
Það liggur víst ekki alveg
ljóst fyrir hvaða stórséní á áður-
nefndri fréttastofu fékk þá hug-
mynd, og hrinti í framkvæmd,
að fá kvikmyndaleikarann Leon-
ardo Di Caprio - sem varð
frægur fyrir að leika í Titanic -
til að taka viðtal við Bill Clinton
Bandaríkja-
VIÐHORF
Eftir Kristján G.
Arngrímsson
forseta um
umhverfis-
mál. Reyndar
hafa tals-
menn fréttastofu ABC neitað
því að um hafi verið að ræða
eiginlegt „viðtal“og segja að
þetta hafi frekar verið svona
„rölt“ um Hvíta húsið í fylgd
með forsetanum.
En fréttafulltrúi for-
setaembættisins sagði að eitt-
hvað væri þetta málum blandið,
því ABC hefði falast eftir venju-
legu viðtali, og fulltrúi Di Capr-
ios tók í sama streng. Clinton
stóðst ekki mátið og stríddi
fréttastofunni og sagði við opin-
bert tækifæri: „Fréttastofa ABC
veit ekki hvort við Di Caprio
áttum viðtal, fórum í göngutúr
eða á rúntinn. Hvenær ætlar
ykkur fréttamönnum að lærast
að það eru ekki mistökin sem
fara með mann. Það er yfír-
hylmingin."
Og það á ekki af áðurnefndri
fréttastofu ABC að ganga þessa
dagana, þegar kemur að dag-
skrárliðnum Vafasöm viðtöl. Ein
kunnasta stjarnan á fréttastof-
unni (og í bandarískum fjöl-
miðlaheimi yfirleitt), Diane
Sawyer, heimsótti nýverið sex
ára dreng í Miami, Elian Gonz-
alez, kúbanska strákinn sem
fjölmiðlar eru fyrir löngu búnir
að breyta í kaldastríðsátök.
Deilan um það hvort strákur-
inn ætti að vera með pabba sín-
um - og fara aftur til Kúbu -
eða vera áfram í Bandaríkjun-
um, er á milli kúbanskra Miami-
búa og bandarískra yfírvalda.
Það er alveg gersamlega út í
hött að strákurinn sjálfur, sem
er eins og áður sagði bara sex
ára, geti varpað nokkru Ijósi á
þá frétt sem þetta mál óneitan-
lega er.
En samt. Þeir á ABC sýndu
þama gífurlega visku sína þegar
þeir áttuðu sig á því að það
myndi ekki þýða neitt annað en
að senda svo þrautreyndan og
gjörhugulan fréttahauk sem
Sawyer í þetta viðtal til að þessi
sex ára drengur kæmist nú ekki
upp með neitt rövl.
Stjömurnar á fréttastofum
sjónvarpsstöðvanna em einmitt
það - stjörnur. Eiginlegt hlut-
verk Sawyers í viðtalinu við
strákinn var það sama og hlut-
verk Di Caprios í Titanic (og
viðtalinu við Clinton) - að laða
áhorfendur að. Þeir sem í mörg-
um tilfellum vinna fréttirnar,
finna viðtalsefni og komast að
kjarna málsins, era svokallaðir
framleiðendur, sem sjást aldrei
á skjánum. (Þetta á sérstaklega
við þegar „fréttamaðurinn" er
frægur). Þannig er í rauninni
skrítið að þeir á ABC skyldu
vera að hummast þetta með við-
talið við Clinton - eða röltið -
því Di Caprio er kannski ekkert
svo mikið minni fréttamaður en
Sawyer.
Ef viðtalið við forsetann átti
að vera um umhverfismál, hvers
vegna var þá fenginn leikari til
að taka viðtalið, en ekki frétta-
maður sem sérhæfir sig í um-
hverfismálum, nú eða bara um-
hverfismálasérfræðingur með
gráðu? Vegna þess að áhorf-
endafjöldinn verður meiri ef Di
Caprio tekur viðtalið en ef pró-
fessor Ófrægur tekur það. En
þá er fólk fyrst og fremst að
horfa til að sjá Di Caprio, en
ekki til að fræðast um umhverf-
ismál.
Tilgangur viðtalsins - eða
hvað þetta nú var - við Clinton,
var því á endanum ekki sá, að
koma á framfæri upplýsingum
um umhverfismál, heldur að ná
sem flestum áhorfendum. Þess
vegna var viturlegt að fá Di
Caprio í verkið í staðinn fyrir
sérfróðan fréttamann.
Með þessu hefur fréttastofa
ABC þó á vissan hátt staðið sig
vel, því hún hefur í rauninni
gengist við því að bandarískar
sjónvarpsfréttir era að miklu
leyti sýndarmennska og snúast
ekki fyrst og fremst um að
koma á framfæri upplýsingum,
heldur um að ná í áhorfendur til
að hafa inn sem mestar auglýs-
ingatekjur.
Fréttaþættir lúta lögmálum
markaðarins eins og hvert ann-
að sjónvarpsefni, og markmiðið
verður því að fá sem flesta
áhorfendur til að geta selt
auglýsingar sem dýrast. Banda-
ríski sjónvarpsgrínistinn Jon
Stewart benti á hversu fráleitt
þetta væri - að fréttaþættir séu
seldir undir sömu grandvallar-
kröfur og grínþættir. Stewart
gerir oft grín að fréttamönnum
og er auðvitað sjálfur að reyna
að fá sem flesta áhorfendur, en
eins og hann sagði: „Ég er ekki
alvöra fréttamaður.“
Það er í samræmi við þetta,
að í hvert einasta sinn sem
sjónvarpsfréttamenn - og aðrir
fréttamenn - eru gagnrýndir
fyrir ómerkilegheit er svarið
það sama. „Já en fólk horfir á
þetta.“ Og mikið rétt, það var
gífurlegt áhorf á „viðtal“
Sawyers við kúbanska strákinn.
Þetta svar er örugglega sann-
leikanum samkvæmt, en það fel-
ur einmitt í sér þann misskiln-
ing að fréttamiðlar lúti, þegar á
allt er litið, sömu lögmálum og
afþreyingarmiðlar - það er að
segja markaðslögmálum.
Sjónvarp er afburða fjölmiðill,
og auðvitað er ekkert athuga-
vert við að hafa tekjur af sjón-
varpsefni. En það væri skárra
að menn væra ekki að villa á sér
heimildir og þykjast vera frétta-
menn þegar starfsheitið leikari
virðist í raun eiga betur við.
ÓLAFUR HALLDÓR
HALLDÓRSSON
+ Ólafur Halldór
Halldórsson
fæddist að Mábergi á
Rauðasandi 1. júní
1921. Hann andaðist
á Landspítalanum
13. aprfl síðastliðinn.
Foreldrar hans voru
Halldór Ólafur
Bjarnason, f. f
Tungu í Tálknafírði
15. nóvember 1874,
d. á Patreksfirði 9.
maí 1924 og Magn-
fríður Ivarsdóttir, f.
f Króki á Rauðasandi
25. nóvember 1875,
d. í Reykjavík 13. janúar 1958.
Systkini hans voru: Guðmundur
Jóhannes, f. 8. júlí 1901, d. 19.
mars 1995; Jónína Bergþóra Guð-
rún, f. 8. júlí 1903, d. 4. ágúst
1903 mánaðar gömul; Ivar Rósin-
krans, f. 30. júlí, d. 21. nóvember
1978; Bjarni Trausti, f. 5. október
1906, d. 5. febrúar 1975; Guðrún,
f. 24. aprfl 1908; Ingimundur
Benjamfn, f. 16. nóvember 1910,
d. 15. mars 1998; Sigurður Breið-
fjörð, f. 13. maí 1913; Sigríður, f.
30. desember 1915, d. 23. maí
1977; Halldór Kristinn, f. 4. júní
1918. Foreldrar hans voru við bú-
skap á Mábergi þegar Ólafur
fæddist. Þegar hann er á öðru ári
ári flytjast þau búferlum að Gröf
í sömu sveit og þar
elst hann upp. 1938
fer hann til brott-
fluttra sveitunga að
Lögmannshlfð við
Akureyri. Upp frá
þeim tíma er hann
lítið heima við en er
til sjós við sfldar-
veiðar og frakt-
flutninga en við
fiskvinnu og aðra
landvinnu á vet-
urna.
Ólafur kvæntist
20. október 1945
Sigríði Hálfdánar-
dóttur, f. 12. febrúar 1920 á
Neðri Fitjum í Víðidal, d. 30.
ágúst 1999. Hún var dóttir hjón-
anna Hálfdánar Árnasonar og El-
ínar Jónsdótttur er lengst af
bjuggu á Valshamri á Mýrum.
_ Eftir að þau kvæntust stundaði
Ólafur vinnu hjá Eimskipafélagi
Islands eða fram til 1963. Þá byrj-
aði hann akstur á Sendibflastöð-
inni á eigin bfl en vann samt mik-
ið fyrir Eimskip. Um 1980 hætti
Ólafur akstri en vann á Tollvöru-
lagernum hjá Eimskipi þar til
hann komst á eftirlaunaaldur.
Útför Ólafs fer fram frá Foss-
vogskirkju í dag og hefst athöfn-
in klukkan 13.30.
Jarðsett verður í Hafnarfirði.
Sunnudaginn 14. febrúar 1929
hélt ungmennafélagið Von á Rauða-
sandi fund í húsakynnum sínum.
Þar reifaði Jóna Ivarsdóttir frá
Kirkjuhvammi málefni æskunnar
og hvaða lesefni væri henni hollt.
Grafarbræður komu einnig við
sögu því Sigurður var fundarstjóri
og Ingimundur faðir minn skráði
fundargjörð. Æskan sem þarna var
að alast upp var mótuð af landinu
og sjálfstæðisbaráttunni, ung-
mennafélagsandi sveif yfir vötnum.
Ólafur frændi minn var ekki þarna
staddur, enda bara átta ára, en
hugsjónin og samstaðan átti eftir
að fylgja honum allt hans líf. Rauði-
sandur er falleg sveit og á þessum
áram var þar blómleg byggð. Bú-
skaparhættir voru þar eins og alls
staðar á landinu rétt eins og verið
hafði um aldir. Heimilin bammörg
en allir hjálpuðust að, um leið og
lítil hönd gat eitthvað gert lagði
hún sitt af mörkum. Við slíkar að-
stæður má ekkert út af bregða og
föður- eða móðurmissir þýddi í
flestum tilfellum að heimilið var
leyst upp. Óli frændi var aðeins
þriggja ára þegar faðir hans lést
langt um aldur fram. Börnin vora
níu á aldrinum frá þriggja til tutt-
ugu og þriggja. ísland hefur um
aldir alið af sér margar kjamakon-
ur, ég vil halda því fram að Magn-
fríður amma mín og Guðrún lang-
amma mín hafi verið í þeim hópi.
Allt var gert til að geta haldið
heimilinu saman. Elstu bræðurnir
fóru til sjóróðra til að afla bjargar í
bú, yngri börnin vora við búskap-
inn ásamt ömmum mínum. Gilti þá
einu hvort kynið var, allir urðu að
geta tekið til hendi jafnt inni sem
úti. Systkini Magnfríðar sem
bjuggu í Kirkjuhvammi vora boðin
og búin að hjálpa til. Endirinn varð
sá að Halldór, sá næstyngsti, fór
þangað í fóstur. Ég get ímyndað
mér að honum hafi fundist skorta á
barnaærslin þar, enda allir full-
orðnir á bænum. Samheldni systk-
ininna var einstök og hélst alla tíð,
nú era þrjú eftir á lífi, Guðrún, Sig-
urður og Halldór. Sautján ára að
aldri yfirgaf Óli heimahagana og
hélt til Lögmannshlíðar, bæjar fyr-
ir ofan Akureyri. Þar bjuggu í
skjóli sonar síns hjónin Guðmundur
og Guðrún frá Króki á Rauðasandi.
Óli hafði verið tekinn þangað í fóst-
ur um tíma sem barn en þá veiktist
amma. Krókur er næsti bær við
Gröf. Hjónin vildu kosta pilt til
náms, hann átti að byrja í Mennta-
skólanum á Akureyri, en þar
kenndi Kristinn Guðmundsson son-
ur þeirra. „Þú færð herbergi hjá
honum Kidda mínum,“ sagði Guð-
mundur. Ekkert varð þó af
menntaskólanámi frænda míns, réð
þar mestu hin rótgróna sjálfshjálp-
arviðleitni og það að þiggja ekkert
af öðram, sem varð leiðarljós systk-
inanna alla ævi. Eftir tvö ár í Lög-
mannshlíð fór Óli til róðra út í
Hrísey sumariangt. Skemmtileg
saga sem oft var sögð tengdist
þessu sumri. Fyrir mörgum áram
voru þau hjón Öli og Sigga á ferð
um Norðurlandið og tóku sér far út
í Hrísey. Óli sagði af sinni alkunnu
glettni að hann ætlaði að vita hvort
þær þekktu hann aftur gömlu kær-
usturnar. Þegar búið var að næra
sig í Brekku gekk hann um eyjuna
og fór í kirkjugarðinn. Sigga var
alltaf með á hreinu að enga kær-
ustu hefði hann hitt, þær væru allar
komnar í garðinn. Suðvesturhornið
dró ekki síður þá til sín fólk en nú,
þar var atvinnuna að hafa. Suður í
Njarðvík til Guðrúnar systur sinn-
ar fór Óli eftir Hríseyjardvölina og
var þar á vertíð, en flutti síðan til
Reykjavíkur, staðarins sem ungt
fólk hópaðist til. Þangað hafði einn-
ig um þetta leyti lagt leið sína ung
og falleg stúlka ofan úr Borgarfirði,
Sigríður Hálfdánardóttir. Ástar-
stjarnan skein skært 17. júní 1944,
en þann dag trúlofuðu Óli og Sigga
sig. Trúin á ástina í brjósti sér og
sjálfstæði landsins var sú umgjörð
er þau lögðu af stað með, trú og ást
er aldrei kulnaði í þau 56 ár sem líf-
svegurinn lá saman.
Sigga lærði sauma, enda hafði
hún einstakt auga fyrir formum, lit-
um og að hlutir færa vel. Brúðhjón-
in voru stórglæsileg eins og myndir
bera með sér þegar stóri dagurinn
rann upp 20. október 1945. Tími
hafta og skömmtunar var og erfitt
jafnvel að fá nauðsynlegustu hluti.
Allir nýgiftir byrjuðu því smátt.
Eitt herbergi þar sem bæði var eld-
að og sofið þótti sjálfsagt í byrjun
búskapar. Oli og Sigga vora þar
engin undantekning. I einu her-
bergi á Nýlendugötu 22 hófu þau
búskap en fluttu sig um set á Nýl-
endugötu 19 eftir nokkur ár. Þar
bjuggu þau í góðu sambýli til ársins
1974 að þau flytja í Eskihlíð 6a.
Fljótlega eftir að þau Sigga byij-
uðu að búa hætti Öli á sjónum og
hóf störf hjá Eimskip og starfaði
þarnær óslitið í 45 ár. Islenska lýð-
veldið var orðið að veruleika en
baráttan um brauðið hélt áfram.
Verkalýðsbaráttan þar sem tekist
var á um mannsæmandi laun og
réttindi var á þessum áram hörð.
Óli lét ekki sitt eftir liggja, enda
mikill talsmaður félagshyggju og
réttlætis. Hann var eldhugi og
fljótur til ef því var að skipta. Enda
fannst honum í dag sem neistann
vantaði oft á tíðum í baráttuna.
Heima var svo Sigga hans með alla
þolinmæðina og skilninginn. Þar
kom að Óli taldi árin hjá Eimskip
orðin nógu mörg, keypti sér sendi-
bíl og fór að starfa hjá Sendibíla-
stöðinni. Ekki leið á löngu þar til
hann var farinn að keyra fyrir
Eimskip og bæði hann og bíllinn
þar í vinnu. Eftir að Óli hætti með
sendibílinn fór hann að starfa á frí-
lagernum hjá Eimskip og starfaði
þar það sem eftir var af starfsferl-
inum. Samviskusemi, trúmennska,
heiðarleiki og græskulaust gaman
vora aðalsmerki hans, eiginleikar
sem allir kunnu vel að meta. Arin
sem í hönd fóra urðu ferðaár hjá
þeim hjónum. Þau ferðuðust vítt og
breitt um landið ásamt því að
þræða Evrópulöndin, þar var
Þýskaland í miklu uppáhaldi hjá
frænda. Mest sá hann eftir að hafa
ekki lært þýsku þegar það bauðst.
Þegar heim kom fengum við ætt-
ingjarnir að njóta ferðarinnar á
myndakvöldum. Það er alveg ein-
stakt að heyra frásögn þar sem eft-
ir öllu er tekið og það gert ljóslif-
andi, minnstu smáatriði skipta máli
og þeim lýst. Slíkt er frásögn þess
er hefur tíma til að taka eftir og
njóta. Nokkuð sem við, er þeys-
umst áfram á hraða upplýsinga-
tækni, gefum okkur ekki tíma til.
Ingimundur faðir minn fór eitt sinn
með þeim Óla og Siggu sumarferð
til Svartaskógar í Þýskalandi. Aður
höfðu þeir bræður ásamt Sigurði
bróður sínum farið margar ferðir
með Ferðafélagi íslands inn á há-
lendið. Það var mikið hlegið þegar
verið var að rifja upp og segja frá
ferðalögunum. Bræðurnir vora ein-
staklega samrýndir og dáðu Siggu
mjög, en alltaf voru þeir tveir á
móti einum. Væra Óli og pabbi
sammála var Siggi á öndverðum
meiði og öfugt, en saman stóðu þeir
ávallt í því að vorkenna Siggu að
þurfa að búa með Ólafi bróður sín-
um. Hún átti alla þeirra samúð, og
svo var hlegið.
Óli og Sigga vora ávallt nefnd
saman, þau voru eitt fyrir okkur
öllum í fjölskyldunni. Enga þekki
ég sem hafa varðveitt ástina sína
betur en þau, alltaf eins og nýtrú-
lofuð eftir 56 ár. Þegar ég kom suð-
ur að læra hjúkran og bjó í heima-
vist Hjúkranarskóla íslands á
Eiríksgötu 34 lá leiðin oft á Ný-
lendugötuna, alltaf var gengið,
enda ekki langt vestureftir. Eftir
að hafa gætt mér á gómsætu
brauðinu og sérstaklega brúntert-
unni var ósköp notalegt að láta
frænda keyra sig heim. Alltaf kom
Sigga með og við fengum okkur
smárúnt í leiðinni, eða eins og úti-
vistartíminn leyfði. Engan átti ég
eða Erla frænka bílinn þá og því
kærkomið að fara í bíltúr með Öla
frænda. Afleiðingarnar gátu orðið
með ýmsu móti því hann hafði svo
gaman af að hrekkja okkur og okk-
ur fannst hann svo skemmtilegur,
alltaf til í smá at og tusk. Við rifj-
uðum ýmislegt gamalt upp í vetur
þegar Óli hélt sitt árlega þorrablót
með pomp og prakt. Sumir gest-
anna gátu gengið heim, aðrir
keyrðu heim en tveir af gestunum
urðu að gista þar sem ófært var
heim til þeirra. Þetta var föstu-
dagskvöldið þegar allt fór á kaf hér
í Reykjavík. Ögleymanlegt kvöld
fyrir okkur öll því allir vissu að
ekki yrðu fleiri þorrablót í Eski-
hlíðinni. í byrjun síðasta árs fór að
bera á lasleika hjá Siggu sem
reyndist vera krabbamein, þann vá-
gest hafði hún tekist á við áður.
Veikindum sínum tók hún af miklu
æðraleysi. A heimilinu snerast nú
hlutir við. Sigga, sem alla tíð hafði
dekrað við Óla sinn, var nú umvafin
ást hans og umhyggju. Lát Siggu
var Óla þungt högg og sárt. Þegar
fólk er búið að lifa saman í 56 ár við
mikið ástríki og kærleik er eins og
helminginn vanti af manni þegar
annað deyr. Óla leið þannig, en
hann var ótrúlega duglegur að að-
lagast breyttum aðstæðum. Hús-
verkin vöfðust ekki fyrir honum
eða eldamennskan, enda mikill
áhugamaður um mat. En skammt
var stórra högga á milli hjá frænda,