Morgunblaðið - 27.04.2000, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
FIMMTUDAGUR 27. APRÍL 2000 29
Ljósmynd/Halldór Bjöm.
Mannlýsingar/Portrett Birgis Andréssonar frá 1999 á sýningunni í Slunkaríki, ísafirði.
Ljósið í Slunkaríki
kemur lang^t og mjótt
MYJVDLIST
Slunkarfki, Aðal-
stræti 22, ísafirði
MÁLVERK & LÁGMYNDIR
BIRGIR ANDRÉSSON
Til 30. apríl. Opið fímmtudaga -
sunnudaga frá kl. 16 -18.
BIRGIR Andrésson hefur komið
auga á það sem ef til vill er augljóst
en fáum tekst að koma í skilmerki-
legan búning með góðu móti. Þó svo
að íslensk menning og verkmenning
geti ekki státað af mjög umfangs-
mikilli og samfelldri arfleifð frá því
land byggðist þá höfum við væntan-
lega varðveitt eitthvað innra með
okkur sem kallast getur stílsækni.
Einhvers staðar hlýtur smekkvísi
okkar og formskyn að leynast þótt
ekki sé hægt að benda á nægilega
mikið af leifum eða munum svo hægt
sé að tala um íslenskan stíl með stór-
um staf.
En stíll með stórum staf er það
sem Birgir virðist vera á höttunum
eftir. Að minnsta kosti vill hann geta
sett fingurinn á reglur og innri lög-
mál íslenskrar verkmenningar sem
hann þykist sjá að leynist víðar en í
áþreifanlegum samsetningum. Auk
þess að vera listamaður er Birgir
grafískur hönnuður. Sem þaulvanur
umbrotsmaður er hann vel verserað-
ur í lögmálum ílataskiptingar og
þeirri list að greina kjamann frá
hisminu. Vera má að verklegur vani -
myndræn hagræðing texta - hafi
komið honum á slóð formgerðar-
stefnunnar, alltént er Birgir sá ís-
lenskra listamanna sem stendur
næst strúktúralismanum í allri hugs-
un og aðferðarfræði.
Samsetningin í Slunkaríki lýsir
því með aíbrigðum vel hvernig tung-
umálið tekst á við formræn gildi í
myndmáli. Það sem Birgir kallar
málverk, nánar til tekið Mannlýs-
ing/Portrett, eru jafnstórar lakk-
myndir á MDF-plötur. Texti - lýsing
á andlitsfalli og líkamsvexti - í einum
lit er prentaður á gagnkvæman
grunn þannig að lýsingin nær yfir
helming flatarins. Litirnir eru skil-
greindir neðst til vinstri - gegnt und-
irritun listamannsins og ártali - sem
íslenskir, hvor með sínu númeri.
Öllu er haldið samviskusamlega til
haga með næsta smásmugulegum
hætti svo ekkert læðist inn í verkið
sem ekki er vel merkt og skilgreint.
Líta má á þann hluta sem textinn
þekur sem andlit - höfuð sem situr á
herðum - og væru þá hlutföll and-
litsins miðað við það sem vanalega
sést af hálsi og herðum nokkurn veg-
inn samhljóma ýmsum þekktum
mannamyndum í listasögunni. Hlut-
follin í þessum myndum eru til dæm-
is áþekk hlutföllunum í Mónu Lfsu
Leonardós, sem telja verður þekkt-
ustu mannlýsingu, eða portrett allra
tíma.
Móti textagerðinni eru svo skáp-
arnir, sniðnir eftir hlutföllunum í
gömlum, íslenskum frímerkjum.
Fimmtíu aura Geysisfrímerkið og
tveggja króna frímerkið með stytt-
unni af Þorfinni karlsefni verða að
geometrískri formgerð með opnan-
legum hurðum að hirslum sem eru of
grunnar til að hýsa nokkurn hlut.
Innihaldið í verkum Birgis verður
ekki aðgreint frá formi og litum.
Ekkert býr að baki því sem ekki
sést þegar í stað á yfirborðinu. Hvað
þetta áhrærir gæti Birgir tekið undir
með Frank Stella, en hann sagði í
upphafi ferils síns að ekkert byggi að
baki því sem hann málaði. Allt sem
væri, væri það sem sæist; annað væri
það ekki. Þetta skyldu þeir hafa í
huga sem opna skápa Birgis og
verða fyrir vonbrigðum með skort
þeirra á dýpt. Það verður að ímynda
sér hirslurnar nákvæmlega eins og
andlit og vaxtarlag þeirra sem lýst
er í málverkunum. Það er nú galdur-
inn við sýninguna í Slunkaríki.
Halldór Björn Runólfsson
Ljómi valdsins
MYJVDLIST
i 8 g a 11 e r í
CATHERINE YASS
LJÓSMYNDIR
Sýningin er opin frá 14 til 18 frá
fimmtudegi til sunnudags og stend-
ur til 7. maí.
CATHERINE Yass hefur vakið
töluverða athygli undanfarið fyrir
ljósmyndir sínar af opinberum bygg-
ingum. Myndunum er ekki ætlað að
sýna húsin eða gefa af þeim heildar-
mynd, heldur einbeitir Yass sér að
smáatriðum sem hún notar til að gefa
innsýn í anda byggingarinnar og
áhrif hennar á fólkið sem þangað
kemur. Myndröðin sem hún sýnir í
Ingólfsstræti er tekin í fangaklefa á
lögreglustöð í bænum Walsall nærri
Birmingham í Englandi og myndefn-
ið eru atriði á borð við vatnskassann
yfir saleminu, klefahurðina séð inn-
an frá, klósettskál og gang með
rimlahliði. Myndimar framkallar
hún síðan með aðferð sem nefnd er
„sólarisasjón" og felst í því að þegar
búið er að framkalla myndina til hálfs
er sterku ljósi beint að henni þannig
að hlutar myndarinnar verða negat-
ífir. Þessi aðferð á sér langa sögu og
var uppgötvuð af W. L. Jackson árið
1857 og þekktir ljósmyndarar á borð
við Man Ray og Ansel Adams beittu
henni með góðum árangri. Afleiðing
þess að snúa framkölluninni við með
þessum hætti er að munur á birtu og
skugga ýkist en hlutir í myndfletin-
um virðast glóa. Þetta er sérstaklega
áhrifamikið í litmyndum og Yass ýkir
áhrifin enn með því að festa mynd-
irnar á Ijósakassa svo birtan Ijómar
gegnum þær frá veggnum.
Með þessu umbreytir Yass mynd-
um sínum úr einfaldri skráningu á
hversdagslegum og frekar fráhrind-
andi hlutum í eins konar töfraraun-
sæi þar sem húsnæðið og hlutirnir í
því virðast þrungnir frásögn og
merkingu, líkt og þeir eigi sér sitt
eigið líf. Þessi sýn á fangaklefann
getur maður ímyndað sér að endur-
spegli sýn fangans á umhverfi sitt
eftir langa dvöl - að smátt og smátt
fari hið fábreytilega og niðurdrep-
andi umhverfi hans að fá á sig ein-
hvern undarlegan og dálítið ógnvekj-
andi ljóma. Byggingin sem honum er
haldið í verður sjálf að tákni fyrir
fangelsunina og það vald sem hefur
lokað fangann inni og heldur honum
þar. Hið nærtæka umhverfi táknar
og endurspeglar hið fjarlæga vald og
samfélagsvaldið sem sjálft er dreift
og illskilgreinanlegt verður áþreifan-
legt í byggingunni.
Margir hafa orðið til að velta því
fyrir sér hvernig þetta gerist -
hvernig byggingar verða tæki valds-
ins til að stjórna og móta einstak-
hnga - og er líklega helst að benda á
umfjöllun Michel Foucault um fang-
elsisfræði arkitektsins Jeremy Bent-
ham frá átjándu öld. Verk Yass
ganga inn í þessa umræðu og sýna á
myndrænan og afar nærfærinn hátt
hvernig opinber bygging sem hönn-
uð er til að stjóma og móta hegðun
fólks fær þar með hlutverk og líf sem
er annað og meira en það sem lesa
má úr steypunni og stálinu einu.
Það að ljósmyndirnar skuli vera
fallegar undirstrikar einfaldlega
skilaboðin: Fangelsið er ekki bara
hlutlaust búr heldur lifandi hlaðgerv-
ing valdsins, ógnvekjandi og heill-
andi í veldi sínu.
Jón Proppé
titímsfrumflutningur
f Bcjjkjanílt
Hallgrímskirkja, laugardaginn
29. apríl kl. 16:00
Frá miðaldarökkvaðri suður-Európu berst til íslands forn
helgisöngur munka til dýrðar heilögum Jakobi. Codex Calixtinus
hefur að geyma elstu heimildir um trúartónlist álfunnar og
er uarðueitt í dómkirkjunni í Santiago de Compostela.
JWisstu ekki af ÓDíöjafnanlegri upplífun.
Heimsþekktir einsöngvarar: Damien Poisblaud,
Frederic Tavernier, Christian Barriere, Robert
Pozarski, Frederic Richard og Marcin Bornus-
Szczycinski.

Miðauerð kr. 2.500
Listrænn stjórnandi: Damien Poisblaud.
Karlakórinn Fóstbræður
syngur sem munkakór undir stjórn
Árna Harðarsonar.
Bnnið í samvinnu við Kraká,
menningarborg Evrópu árið
2000, og Kristnihátíðamefnd.
mm.
: -
Miðasala í Upplýsingamiðstöð ferðamála, Bankastræti 2,101 Reykjavík. Sími: 5S2B588
Dpið í dag og á föstudag frð kl. 9:00-17:00 og laugardag frá kl. 10:00-14:00.
15. maí - 8. júní: Opið alla daga vikunnar kl. 8:30-19:00.
■

R EYKJAVÍK
MINNINOARBOBQ BVRðPU
ARIB 2000