Morgunblaðið - 02.07.2000, Side 34

.34 SUNNUDAGUR 2. JÚLÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
íslendingar búa nú
svo vel að eiga
tæknimenn sem
ráða vel við stór-
framkvæmdir á
borð við Sultar-
tangavirkjun. ís-
lenskir verktakar
eru einnig vel í
stakk búnir til að
takast á við f lesta
verkþætti
arði fyrr en framleiðsla rafmagnsins
hefst. Ef framkvæmdin tefst þegar
virkjunin er nær tilbúin í rekstur,
kostar hver mánuður 100 til 150
milljón króna í framleiðslutap, en
vextir af fjármagninu sem liggur
bundið í virkjuninni eru um það bil
60 mkr á mánuði.
Þegar þessi tvö atriði leggjast
saman er ljóst að áhersla er lögð á
mikinn framkvæmdahraða af hálfu
Landsvirkjunar við hverja stór-
virkjun.
Það var samdóma álit allra þeirra
aðila sem komu að byggingu Sultar-
tangavirkjunar að framkvæmdatím-
inn væri með því stysta sem þekkt-
ist í heiminum. Sérstaklega var bent
á hinn stutta tíma sem gefinn var til
samsetningar vélbúnaðarins á virkj-
unarstað.
Þýska fyrirtækið Sulzer Hydro
var í forsvari fyrir framleiðendur
véla og rafbúnaðarins. Verkefnis-
stjóri þess, Edgar Crönert, segir að
Sulzer Hydro hafi aldrei framleitt
og sett upp vélbúnað á jafn skömm-
um tíma fyrir virkjun af sambæri-
legri stærð. Mikil forsamsetning
vélahluta í verksmiðju, góðar sam-
göngur við landið og sá hraði sem nú
er mögulegur á flutningi upplýsinga
milli framleiðslustaða voru megin-
ástæður þess að þessi framkvæmda-
hraði var gerlegur.
Allir aðalverktakarnir eru í
verksamningi skyldaðir til þess að
skila ákveðnum verkþáttum á
ákveðnum tíma og ef það tekst ekki
verða þeir að borga háar dagsektir.
Þannig hefði raf- og vélbúnaðar-
verktakinn Sulzer Hydro þurft að
borga 7 milljóna króna í dagsektir
fyrir hvern sólarhring sem það hefði
dregist af hans völdum, að virkjunin
hæfi framleiðslu.
Það er hlutverk aðalverktakanna
að sjá um að allir undirverktakar
sem þeir ráða til verksins skili sínu
verki á tilskildum tíma.
Það getur hins vegar aukið kostn-
að ef byggingarhraði er of mikill. Þá
verða verktakar að grípa til nætur-
vinnu eða vaktavinnu auk ýmissa
annarra aðgerða til þess að auka
framkvæmdahraðann.
Einnig geta óraunhæfar kröfur
um byggingarhraðann leitt til þess
að ýmsir verktakar vilja ekki taka
þátt í framkvæmdum, þar sem þeii-
telja áhættuna of mikla vegna þeirra
fésekta sem beitt er, ef verkinu er
ekki skilað á tilsettum tíma.
Tilboð í Sultartangavirkjun voru
hagstæð og ekki kom til seinkunar á
gangsetningu virkjunarinnar, þrátt
fyrir framkvæmdahraðann.
Hins vegar mátti oft litlu muna að
verktafir yrðu og stundum þurftu
verktakar að leggja nótt við dag.
Sem dæmi um það má nefna að 11
tékkneskir starfsmenn SKODA sem
settu saman rafalinn fóru ekki til
Tékklands yfir jólin 1999 og hluti er-
lendra starfsmanna sem unnu við
prufukeyrslu tóku örstutt jólafrí og
voru komnir til starfa við Sultar-
tangavirkjun hinn 3. í jólum.
Einnig geta ólíklegustu atburðir
gripið inn í framkvæmdina og valdið
töfum. Þannig leiddu átökin á Balk-
anskaga til þess að ekki var hægt að
flytja leiðiskóflur fyrir vatnshjól
fyrri vélasamstæðu Sultartanga-
virkjunar frá framleiðslustað í Rúm-
eníu eftir Dóná og finna varð nýja
flutningaleið. Þetta leiddi síðan til
þess að leiðiskóflan kom síðar á
Sultartanga en ætlað hafði verið.
Leiðiskóflan fyrir síðari vélasam-
stæðuna lenti úti í móa, þegar flutn-
Hinn 15. nóvember 1999 voru vélar ræst-
ar í nýrrí virkjun í Þjórsá við Sultartanga.
Þá voru liðnir 977 dagar frá því að jarð-
vinna hófst á byggingarstað. Pétur Ing-
ólfsson segir hér frá þessari virkjun,
hvernig staðið var að byggingu hennar og
gerð grein fyrir ýmsum þeim forsendum
sem lágu að baki þegar ákveðið var
hvernig standa átti að framkvæmdum.
Manngert gljúfur við Sultartangavirkjun.
Morgunblaðið/Gísli Sigurðsson
SULTARTANGAVIRKJUN
er með réttu hægt að kalla
stórvirki á íslenskan og er-
lendan mælikvarða enda
kostaði hún 11 milljarða króna þeg-
ar öllu er til skila haldið. Fram-
i-kvæmdir af þessari stærðargráðu
vekja eðlilega deilur í þjóðfélaginu
þar sem þær snerta hag margra og
geta jafnvel beint þróun þjóðfélags-
ins í ákveðnar áttir. Ef horft er til
fyrri stórvirkjana má minnast þess
að tekist var kröftuglega á um at-
vinnustefnu þjóðarinnar þegar
ákveðið var að reisa Búrfellsvirkjun
á sjötta áratugnum. Við Sigöldu-
virkjun voru hatrömm átök milli
verkalýðsfélaga og verktaka og við
Blönduvirkjun var deilt um gróður-
lendi sem fór undir uppistöðulón.
Sultartangavirkjun hefur hins vegar
"Verið reist í ágætri sátt bæði hvað
varðar umhverfis- og atvinnumál,
þótt ýmsar minniháttar deilur hafi
átt sér stað.
I áranna rás verða stórfram-
kvæmdir mælikvarði á getu og sam-
stöðu hverrar þjóðar. Ef sundur-
lyndisfjandi og getuleysi ræður
„nkjum byggja þjóðir aðeins skýja-
borgir.
Þegar Venno Meri, forseti Eist-
lands, var hér í heimsókn á síðast-
liðnu sumri sýndi Ólafur Ragnar
Grímsson honum Sultartangavirkj-
un sem þá var í byggingu. Það var
væntanlega til að benda honum á að
ef íslendingar gætu reist slíkt stór-
virki ætti milljónaþjóð eins og Eist-
lendingar að vera þess megnug líka.
Lýsing Sultar-
tangavirkj unar
Virkjun Þjórsár við Sultartanga
felst í því að Þjórsá er leidd í jarð-
göng gegnum Sandafell. Jarðgöngin
eru 3,3 km að lengd og í engum jarð-
göngum á Islandi er hærra til lofts
(15 m) eða víðara til veggja (12 m).
Til samanburðar má nefna að 4
hæða íbúðarhús getur staðið inni í
göngunum.
Vatnið úr göngunum er leitt inn í
stöðvarhús sem grafið er inn í
Sandafell.
Skurðurinn sem stöðvarhúsið
stendur í er 70 m djúpur þar sem
hann er dýpstur. Ef Hallgríms-
kirkja stæði niðri í skurðinum kíkti
turn hennar rétt yfir skurðbarminn.
Inni í stöðvarhúsinu fer vatnið í
gegnum vatnshverfil sem vatnið
Stöðvarhús og inntaksmannvirki Sultartangavirkjunar.
snýr með miklum hraða. Við þennan
snúning myndast rafstraumur í
rafalnum. Rafmagnið sem myndast
er með lágri spennu, en með sér-
stakri tækni er það spennt upp og
síðan sent með háspennulínu frá
virkjuninni áleiðis til notandans.
Frá stöðvarhúsinu er vatninu
veitt aftur út í Þjórsá eftir 7 km
löngum skurði.
A meðfylgjandi korti sést leið
vatnsins frá því að því er veitt úr
Sultartangalóni inn í jarðgöngin uns
það rennur aftur út í Þjórsá 11 km
neðar. Sultartangastífla með til-
heyrandi lokuvirkjum var byggð á
árunum 1982 til 1984. Tilgangur
með Sultartangalóni var að minnka
ístruflanir við inntaksmannvirki
Búrfellsvirkjunar. Nú þegar vatnið
rennur í jöfnum stríðum straum
gegnum jarðgöng, stöðvarhús og
frárennslisskurð Sultartangavirkj-
unar heyra ísatruflanir við Búrfell
sögunni til.
Uppsett afl Sultartangavirkjunar
er 120 MW. Sultartangavirkjun
framleiddi í vetur rafmagn sem full-
nægði orkuþörf Rafmagnsveitu
Reykjavíkur.
Hvers vegna liggur niikið á
þegar virkjanir eru byggðar?
Það er eðlilegt að það írafár, sem
grípur virkjunaraðila þegar ný
virkjun er loksins ákveðin, veki
nokkra furðu almennings. Orðið
„loksins“ er orð að sönnu að því leyti
að oft er búið að ræða, rannsaka og
bollaleggja um hvernig eigi að
virkja ána á þessum stað, jafnvel
áratugum saman.
En skyndilega birtist orkukaup-
andi og hann er fljótur að byggja
verksmiðjuna sem nota á orkuna. Þá
dugar ekki annað en að reisa virkj-
unina svo fljótt að rafmagn sé til
reiðu þegar verksmiðjan þarf á því
að halda.
Þá skiptir það einnig miklu máli í
þessu sambandi að í virkjuninni er
bundið mikið fé sem skilar engum
Að lokinni byggingu
Sultartangavirkjunar