Morgunblaðið - 06.07.2000, Side 44

44 FIMMTUDAGUR 6. JÚLÍ 2000
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Fleiri
komust að
en vildu
... en umstangið á Þingvöllum um liðna
helgi og áhugaleysi þorra landsmanna er
vísbending um að ekki sé allt í lukkunn-
arvelstandi í ríkinu ogfyrsti viðkomu-
staður í naflaskoðun í kjölfarþessa við-
burðarætti að vera tengsl ríkis ogkirkju
Eftir Karl
Blöndai
FYRIR nokkru var
verslunareigandi í
Reykjavík beðinn að
leggja af mörkum
vaming, sem nota
átti til bamastarfs á kristnihátíð-
inni á Þingvöllum. Honum þótti
sjálfsagt að bregðast vel við þessu
erindi og gaf þá hluti, sem beðið
var um með bros á vör. Nokkm
síðar magnaðist umfjöllun um
kostnaðinn við kristnihátíð og síð-
an hófust látlausar auglýsingar,
uiduade semekkihafa
viunuitr verið ókeypis,
og sagði versl-
unar-
eigandinn að
hann hefði ekki getað varist brosi
þegar hann velti fyrir sér öllum
þeim tugum milljóna, sem verið
væri að setja í þennan viðburð og
beiðnina um að láta lítilræði af
hendi rakna til kristnihátíðar.
Umræddur verslunareigandi er
reyndar ekki einn um að leggja
sitt af mörkum til kristnihátíðar.
Það gerir þjóðin öll. Hann naut
aðeins þeirra forréttinda að vera
beðinn um aukaframlag. Þjóðin
var reyndar öll beðin um að láta fé
af hendi rakna til ánauðugra
bama á Indlandi og var það tengt
kristnihátíð með því að Islending-
ar ættu þess nú kost að sýna
kristilegt hugarþel þegar haldið
er upp á að þúsund ár era liðin frá
því Þorgeir ljósvetningagoði lagð-
ist undir feld á Þingvöllum og
tryggði sátt í landinu undir
merkjum hins nýja siðar. Þar
söfnuðust 30 milljónir eða þrítug-
föld sú upphæð, sem ríkisstjórnin
ákvað að senda til Mósambík í
miklum flóðum þar í mars.
Tvöhundruðogsjötugföld aðstoð
til Mósambík fór hins vegar í
Þingvallahátíðina eingöngu.
Þeir sem fóra til Þingvalla um
helgina eftir einhverja örvænting-
arfyllstu auglýsingaherferð seinni
tíma (því hvað er það annað en ör-
vænting þegar kristnihátíðar-
nefnd er farin að nota orð á borð
við „pottþétt“ og „meiriháttar“ í
heilsíðuauglýsingum) virtust
reyndar flestir ánægðir. Engar
biðraðir og nægt olnbogarými.
Þama er kannski kominn lykillinn
að vel heppnaðri hátíð, sem nota
má þegar ráðamenn næst vilja
stefna þjóðinni á ákveðinn stað
einhvern tiltekinn stað: Gera
skoðanakönnun um það hverjir
hafí áhuga og skipuleggja síðan
hátíð fyrir sex sinnum fleiri en
ætja að koma.
í kjölfar örvæntingarinnar
fylgdi síðan spuninn. Samfara því
að reynt var að draga úr því hvað
hátíðin hefði í raun kostað var allt
kapp lagt á að sýna fram á að
fjöldi manns hefði þegar öllu væri
á botninn hvolft verið á Þingvöll-
um. Tölumar bólgnuðu út þar til
komið var upp í 30 þúsund manns.
Samtals báða dagana. Samkvæmt
skipulagi hefði verið hægt að taka
á móti 75 þúsund manns hvorn
dag. Spuninn dugði hins vegar
hvergi nærri til að ná stjórn á um-
ræðunni og þá syrtir í kokkálinn.
Meistarar spunans - það er þeirra
pólitísku vísinda að geta fært allt
til besta vegar sama hvað á geng-
ur - era nefnilega á einu máli um
að ekkert sé vandræðalegra en að
spinna fyrir áhorfendur, sem ekki
taka mark á spunanum.
Næsta skrefið var síðan að
gagnrýna gagnrýnendurna. Sig-
urbjörn Einarsson, fyrrverandi
biskup, lýsti yfir því að það væri
ekkert annað en nánasarháttur að
gagnrýna fjáraustur í kristnihá-
tíð, enda eyddi þjóðin öðra eins í
skemmtanir um hverja einni helgi
og bætti við að það væri „meira en
lítil brenglun að finna að því að
þessi hátíð kostaði einhverja pen-
inga“.
Benda má á að það er með
skattlagningu neyslu af því tagi,
sem ráðamenn þjóðarinnar geta
leyft sér að halda kristnihátíð.
Steininn tók hins vegar úr þeg-
ar Sigurbjörn sagði í samtali við
DV að sumt af því, sem hefði verið
birt á opinberam vettvangi um
kristnihátíðina minnti „á það allra
versta sem verstu nasistar og
kommúnistar höfðu fram að færa
á sínum tíma“. Sagði hann að
þetta endurspeglaði „andkristin
viðhorf ‘ þeirra sem um ræddi.
Ekki era nema nokkrir dagar
síðan Helmut Kohl, fyrrverandi
kanslari Þýskalands, hélt því
fram í fjölmiðlum að gagnrýnin á
sig fyrir að taka á móti framlög-
um til flokks kristilegra demókr-
ata á leynireikning í for-
mennskutíð hans og neita síðan að
segja hverjir hefðu reitt fram féð
líktist einna helst ofsóknum nas-
ista á hendur gyðingum. Kohl var
gagnrýndur harðlega fyrir þessi
ummæli, ekki síst fyrir að gera lít-
ið úr þjáningum og örlögum
þeirra milljóna manna, sem urðu
nasistum að bráð. Fórnarlömb
kommúnista vora sennilega einn
milljarður manna. Undram sætir
að gagnrýni á kristnihátíð skuli
vera nægileg yfirsjón til að kom-
ast í hóp mestu fjöldamorðingja
sögunnar.
Það er hins vegar fráleitt að
skamma fólk fyrir að birtast ekki
á tilteknum stað þegar því er sagt
að gera það. Það hefur viljað loða
við íslenska ráðamenn að stefna
mönnum hingað og þangað. Hing-
að til hafa þeir haft erindi sem
erfiði, en nú brá allt í einu svo við
að dagskipunin féll ekki í kramið.
Einhvem tíma hafði Berthold
Brecht á orði að austur-þýskum
stjórnvöldum væri hollast að
leysa upp þjóðina og kjósa sér
aðra ef þeim hugnaðist ekki
skortur borgaranna á vilja til að
lúta þeim. Ráðamenn hér á landi
era ekki komnir í slíka tilvistar-
kreppu, en umstangið á Þingvöll-
um um liðna helgi og áhugaleysi
þorra landsmanna er vísbending
um að ekki sé allt í lukkunnar
velstandi í lýðveldinu og íyrsti
viðkomustaður í naflaskoðun í
kjölfar þessa viðburðar ætti að
vera tengsl ríkis og kirkju.
Utanríkismál í deiglu
íslenskra stjórnmála
ALÞJÓÐLEGUM
samningum má líkja
við brúarsmíði. Það
skiptir máli hve sterk-
ir viðir eru valdir í
smíðina, hve fagmann-
lega er að henni staðið
og hve vel henni er
valinn staður. En hitt
skiptir ekki minna
máli að þeir sem að
smíðinni standa hlúi
að henni, haldi
mannvirkinu við og
sýni það í verki að
þeir trúi á innviði þess
og hlutverk. Það
verða fáir til þess að
treysta mannvirki
sem brúarsmiðurinn eða Vegagerð
ríkisins lýsir sem fúaspýtum.
Að leggja rækt
við samninga
Alþjóðlegir samningar gefa okk-
ur Islendingum réttindi og leggja á
okkur skuldbindingar. Gagnvart
samningsaðilum okkar eigum við
að standa við skuldbindingar okkar
og leggja jafnframt rækt við rétt-
indin sem okkur eru veitt. Alþjóð-
legir samningar eru að því leyti
alltaf lifandi að þeir sem að þeim
standa hrærast í takt við síbreyti-
lega tíma. Missi menn sannfæringu
fyrir gildi samninga veikjast samn-
ingarnir. Að því leyti eru jafnvel
hinir bestu samningar jafn traustir
eða hrörlegir og sannfæring þeirra
sem að þeim standa. Samningar
geta því veikst vegna þess að það
flæðir undan þeim í hugum þeirra
sem bera ábyrgð á þeim, jafnvel
áður en nokkur önnur veikleika-
merki birtast.
Það er hafið yfir allan vafa að
varnarsamningur Islands og
Bandaríkjanna er einn af mikil-
vægustu samningum sem íslend-
ingar hafa gert. Þótt samningurinn
varði öryggis- og varnarmál hefur
hann þýðingu langt út fyrir þennan
málaflokk. Varnarsamstarf Islend-
inga og Bandaríkjamanna hefur
veitt þeim fyrrnefndu verulegt
svigrúm í utanríkismálum. Það
svigrúm fellur vel að legu landsins
og þeim hluta stjórnmála sem sam-
ofinn er landafræði og hnattstöðu.
Grundvöllur
varnarsamstarfsins
Undir varnarsamningnum eru
þrjár meginstoðir. Sú fyrsta er sú
sannfæring bandarískra stjórn-
valda að samningurinn og vera
vamarliðsins hér á landi þjóni
öryggishagsmunum
Bandaríkjanna. Hin
íslenska stoð er sú
sannfæring íslenskra
stjórnvalda að samn-
ingurinn við Banda-
ríkjamenn tryggi ör-
yggi íslands. Þriðja
stoð samningsins er
síðan það vægi sem
varnarstöðin á íslandi
hefur í öryggiskerfi
Atlantshafsbandalags-
ins. Sérhver þessara
stoða er forsenda fyrir
samningnum.
Á liðnum áratugum
hefur tvívegis brostið
í hinni íslensku stoð, í
báðum tilfellum fyrir tilverknað
vinstri stjórnar. í brestina var bar-
Utanríkismál
Það er ekki vænleg
leið til að efla umræðuna
um Evrópusamstarf-
ið, segir Tómas Ingi
Olrich, að varpa rýrð
á EES-samninginn.
ið, svo ekki hefur komið að sök
hingað til. Það hefur komið skýrt
fram af hálfu Bandaríkjastjórnar
að varnarviðbúnaður þeirra hér á
landi þjóni bandarískum hagsmun-
um. Það er mikilvægt enda ein af
meginforsendum fyrir samstarfi
þjóðanna í öryggismálum.
ESB og varnarsamstarf
við Bandaríkin
Stofnun Samfylkingarinnar
skapar nokkra óvissu í utanríkis-
málum. Þar renna saman öfl sem
hafa andstæðar skoðanir á varnar-
málum. Til að sætta þessi öfl er
stefnan höfð opin á báða enda.
Samfylkingin á einnig erfitt með að
fóta sig í Evrópusamstarfinu. Þar
eru áhrifamiklir aðilar sem eiga þá
ósk heitasta að leita eftir inngöngu
í ESB. Þeir geta þó ekki haldið
þessari hugsjón á lofti, þar eð bak-
landið skortir í hinum nýja flokki.
Það vekur athygli hvað alþýðu-
flokksmenn innan Samfylkingar-
innar hamra á því að innan banda-
ríska stjórnkerfisins séu efasemdir
um nauðsyn þess fyrir Bandaríkin
að halda hér úti varnarliði. Ljóst
er að ef forsendur varnarsamstarfs
íslands og Bandaríkjanna veikjast
má túlka það sem sérstaka ástæðu
til að leita eftir nánara samstarfi
við Evrópusambandið. Ekki er
hægt að útiloka það að talsmenn
nánara samstarfs við ESB innan
Samfylkingarinnar taki með
nokkru alvöruleysi og næsta feg-
insamlega sérhverri vísbendingu
um að varnarsamstarf okkar við
Bandaríkjamenn njóti minnkandi
stuðnings innan Bandaríkjanna.
Þannig geta varnar- og öryggis-
hagsmunir þjóðarinnar orðið
skiptimynt í innanflokksmöndli
Samfylkingarinnar í Evrópumál-
um.
EES-
samningurinn
Samningurinn um evrópska
efnahagssvæðið er ein af undir-
stöðunum í utanríkisstefnu þjóðar-
innar. Nýlega birti utanríkisráð-
herra viðamikla skýrslu um stöðu
íslands í Evrópusamstarfi. Á bak
við skýrsluna liggur mikil vinna
sem er tvímælalaust nákvæmasta
úttekt á gildi EES-samningsins og
vandaðasta mat á stöðu Islands
sem unnið hefur verið. I skýrslunni
er ekki gerð tilraun til að vekja
efasemdir um gildi EES-samnings-
ins. Bent er á með mjög skýrum
hætti hve virkur hann hefur verið
og hve snurðulaust samstarfið hef-
ur gengið. „Má segja að reynslan
hafi rennt stoðum undir þær
grundvallarforsendur EES-samn-
ingsins að sömu reglur geti gilt um
atvinnulíf á öllu evrópska efna-
hagssvæðinu,“ eins og segir í
skýrslunni. Sýnir þetta glöggt hve
mikla samleið ísland hefur átt með
ESB-löndunum á þeim sviðum sem
samningurinn nær til. fslenskir
stjórnmálamenn sem óska eftir
nánara samstarfi við Evrópusam-
bandið hljóta að geta fundið slíkum
hugsjónum gild og sjálfstæð rök án
þess að grípa til þess óyndisúrræð-
is að byggja málflutning sinn á því
að rýra gildi EES-samningsins.
Ljóst er með öllu að skýrsla utan-
ríkisráðherra leggur mönnum ekki
til neitt slíkt úrræðaleysi.
í skýrslunni er greint frá ákveð-
inni togstreitu sem geti „þegar
fram líða stundir dregið úr því
samræmi á evrópska efnahags-
svæðinu sem að var stefnt í upp-
hafi verði ekkert að gert.“ Vitnað
er til tilviks þar sem við lá að sjón-
armið EFTA-/EES-ríkjanna
gleymdust, hefði ekki komið til
„árvekni starfsmanna EFTA“. Er
niðurstaða skýrslunnar sú að ís-
Tómas Ingi
Olrich
Fjarskiptin eru
okkarvandi
„FJARSKIPTIN,
þau eru ekki okkar
vandi...“ orti skáldið
Sigurður Hansen fyrir
allnokkram áram, sér
og öðram til skemmtun-
ar í göngum í Austurdal
í Skagafirði. Því miður
er ekki hægt að snúa
þessari lýsingu upp á
fjarskiptin almennt.
Ojöfn samkeppnisstaða
er veralegt vandamál í
uppbyggingu nýrra at-
vinnugreina á lands-
byggðinni og þrátt fyrir
fögur fyrirheit hefur lít-
ið verið gert til að bæta
úr.
Góð fjarskipti til og frá landinu era
afar mikilvæg fyrir samkeppnishæfni
íslensks atvinnulífs á erlendum vett-
vangi en öllum spám ber saman um
að ný og vel launuð störf verði fyrst
og fremst til á sviði hátækni. Á sama
Árni
Gunnarsson
hátt era fjarskiptin inn-
anlands lykilatriði í þró-
un atvinnugreina á ís-
landi. Fyrirtæki á
höfuðborgarsvæðinu
eiga kost á mjög öflug-
um og fjölbreyttum
nettengingum. Með
lagningu nýrra ljósleið-
ara og örbylgjuloftnet-
um fer möguleikunum
jafnt og þétt fjölgandi
og gæði þjónustunnar
aukast. Því miður er allt
annað upp á teningnum
á landsbyggðinni.
Hæft starfsfólk og
fjarskiptin á milli þeiira
era grundvöllurinn að
velgengni hátæknifyrirtækja. Há-
tæknifyrirtæki úti á landi geta staðið
fyllilega jafnfætis höfuðborgarsvæð-
inu í samkeppni um hæft og vel
menntað fólk en þegar kemur að
fjarskiptunum er samkeppnisstaðan
ójöfn. Leigulínur í grannneti Lands-
símans era víða eini alvöru kostur
fyrirtækja til gagnaflutninga. Vegna
þess að markaðssvæði hátæknifyrir-
tækja er í raun ekki háð sýslumörk-
um eða landamærum skiptir
verðlagning gagnaflutninganna höf-
uðmáh.
Gjaldtaka fyrir leigulínur er miðuð
við fjarlægðir frá ákveðnum hnút-
punktum. Þess vegna er samkeppnis-
staða fyrirtækja innanlands afar mis-
munandi eftir staðsetningu þem-a.
Fjarskipti
Og ekki kvarta menn
hér yfir heilögum anda,
segir Árni Gunnarsson.
Hann leggur við hlust-
irnar þegar við smá-
fuglarnir kvökum.
Hátæknifyrirtæki á Egilsstöðum,
Akureyri, Sauðárkróki og ísafirði,
svo dæmi séu nefnd, borga margfalt
meira fyrir leigulínur til og frá höfuð-
borgarsvæðinu en keppinautarnir
sem staðsettir era innan þess.