Morgunblaðið - 18.08.2000, Qupperneq 8

8 FÖSTUDAGUR 18. ÁGÚST 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
iKamera í hverjum koppi -•*«
Allir sem þaö hafa viljað vita hai'a í mörg ár
vitaö aö brottkast á fiski er fremur regla en
undantekning. Þetta er auövitaö harðbannaö
Hann var áður „Sjómaður dáða drengur“.
Broyhill 4394
kr. 103.190,-
ijmmSk jrá
Vandaðir amerískir svefnsófar með innbyggðri
springdýnu. Frábær lausn þegar sameina
þarf fallegan sófa og gott rúm. Við bjóðum
marger gerðir, mikið úrval áklæða og lita.
HÚSGAGNAHÖLUN
Bíidshöfða, 110 Reykjavík
simi 510 8000
www.husgagnahollin.is
Fyrirlestur um Mars
Könnun á jökl-
um og eldfjöllum
JamesW. Head III
FYRIRLESTUR fyr-
ir almenning um
nýjustu niður-
stöður könnunar jökla og
eldfjalla á Mars verður
haldinn fyrir almenning í
Háskólabíói á morgun
klukkan 14.00 í tengslum
við ráðstefnu um heim-
skautasvæðin á Mars sem
haldin verður dagana 21.
til 25. ágúst í Háskólabíói
og Odda. Einn fyrirlesara
er James W. Head III frá
Brown University í Rhode
Island. Hann var einnig
hér á ráðstefnu sem fyrir-
lesari á fundi um eldgos í
jöklum á Jörðu og Mars
fyrir fáum dögum.
„Island er mjög áhuga-
vert vegna hinnar miklu
jarðvirkni, eldgosa og jök-
ulhlaupa. Merki um svipaða virkni
sjást á Mars en þau eru mjög forn.
Með því að rannsaka þessi fyrir-
bæri á Islandi getum við iært
margt um það sem gerðist á Mars
í fymdinni. Segja má að Mars sé
nokkurs konar náttúrulegt
„minjasafn" um þessar náttúru-
hamfarir en á Islandi má fylgjast
með þeim um leið og þær eiga sér
stað. Mig langar til að kynna Is-
lendingum nýjustu niðurstöður
könnunar á jöklum og eldfjöllum á
Mars, svo að þeim verði skyldleik-
inn betur ljós“
- Eru merki um að eldgos eigi
sér enn stað undirjöklum á Mars?
„Nei, en þó bendir ýmislegt til
að slík virkni hafi átt sér stað fyrir
ekki svo löngu, þegar miðað er við
jarðsögulegan aldur. Þá ber þess
að geta að milljónir og jafnvel tug-
milljónir ára eru ekki svo langur
aldur í hugum jarðvísindamanna.
Um þessar mundir eru jöklar á
báðum heimskautum Mars og þeir
vekja mikinn áhuga vísinda-
manna. Aldur þeirra verður lík-
lega talinn í tugum eða hundruð-
um milljóna ára.“
- Ætlar þú ífyrirlestri þínum að
sýna fram á svipaða atburði á
Mars eins og á Islandi íjarðsögu-
legu tilliti?
„Já, það er mér til dæmis
ánægja að geta skýrt frá því að
mikill dalur sem gengur inn í norð-
urheimskautsjökulinn á Mars
virðist bera þess merki að vera
myndaður í feiknarlegum jökul-
hlaupum. Við munum gera grein
fyrir þessum nýju niðurstöðum á
fyrmefndri ráðstefriu.11
- Hvaða sambærilegir staðir
eru svipað myndaðir hérá íslandi?
„Það eru að sjálfsögðu staðir á
borð við Skeiðarársand, þar sem
mikil jökulhlaup koma fram undan
Vatnajökli eins og fslendingum er
vel kunnugt."
- Er jarðvegur á Mars mjög
svipaður og á Islandi?
,Að mörgu leyti eru hliðstæðm-.
Til dæmis eru þar gosefni víða í
jarðvegi og ýmislegt bendir til um-
breytingar bergs af völdum jarð-
hita á jarðeldasvæðum hnattarins.
Einnig má nefna að ryk- og sand-
stormar eru mjög al-
gengir á Mars.“
- Hvað með bergteg-
undir?
„Jú, basalt er al-
gengasta bergtegundin
á Mars, rétt eins og á
íslandi, og á myndum
sem teknar hafa verið úr könnun-
arförum koma fram hraunflóð sem
líkjast mjög hinum stóru hraun-
breiðum á íslandi, eins og t.d.
Skaftáreldahrauninu. Einnig virð-
ist allt benda til að móbergsfjöll
séu á Mars.“
- Er veðurfar á Mars mjög frá-
brugðið því sem gerist ájörðinni?
► James William Head IH fædd-
ist í Virginíu í Bandarikjunum
árið 1941. Hann lauk doktors-
prófi í jarðvísindinum frá Brown
University árið 1969 og hefur
starfað hjá NASA og tók þá þátt í
að þjálfa geimfaranna sem fóru
til tunglsins á árunum 1969 til
1972. Einnig tók hann þátt í að
velja lendingarstaði á tunglinu
og annarri skipulagningu tungl-
ferðanna. Hann kemur enn að
þjálfun geimfara og hefur m.a.
þjálfað Bjarna Tryggvason.
Hann hefur undanfarin ár unnið
sem prófessor við Brown-
háskóla. Kona hans er Anne Cote
listamaður. Head á tvær dætur.
„Já, að mörgu leyti. Það sem er
mjög einkennandi á jörðinni eru
höfin. Á Mars eru engin höf og
vatn getur ekki verið í fljótandi
formi á yfirborði vegna hins lága
hitastigs og lága loftþrýstings.
Meðalhiti við yfirborð er nálægt
fimmtíu stiga frosti og loftþrýst-
ingur er aðeins sjö millibör að
meðaltali. Mjög miklir stormar
verða á hnettinum.“
- Hvað með frekari rannsóknir
áMars?
„Undanfarin þrú ár hef ég unnið
, í hópi vísindamanna sem taka við
nýjustu myndum og gögnum frá
könnunarfarinu Mars Global
Surveyor sem verið hefur á braut
um Mars síðan 1997. Ég mun sýna
sumar af þeim myndum í fyrir-
lestri mínum. Ég ætla að fara í
skoðunarferðir hér til þess að
kynna mér ummerki sem jöklar
skilja eftir sig er þeir hörfa, til
samanburðar við nýlegar upplýs-
ingar frá Mars. Síðan eru auðvitað
ráðgerðar fleiri könnunarferðir til
hnattarins, m.a. verða sendir
þangað tveir litlir jeppar sem aka
munu um á völdum stöðum á yfir-
borði. Athuganir okkar i skoðun-
arferðum á íslandi gætu hjálpað
til við að velja lendingarstaði
geimfaranna sem flytja munu
jeppana til Mars.“
- Hvað um líf á Mars?
„Mars er kjörinn vettvangur
fyrir rannsóknir á að-
stæðum sem gætu hafa
leitt til kviknunar lífs.
Vitað er að vatn hefur
verið á yfirborðinu
snemma í sögu hnattar-
ins og þá hafa skilyrði
til kviknunar lífs verið
mun betri. Um þessar mundir
gæti vatn verið í fljótandi formi
undir jöklum, djúpt í jarðvegi eða
á jarðhitastöðum. Framtíðarkönn-
un hnattaiins gæti leitt í ljós að líf
hafi þrifist á hnettinum í fortíð og
ekki er loku fyrir það skotið að
frumstæðar lííverur séu á ofan-
greindum stöðum.“
Ekki loku fyrir
það skotið
að frumstæð-
ar lífverur
þrífist á Mars