Morgunblaðið - 18.08.2000, Síða 37

36 FÖSTUDAGUR 18. ÁGÚST 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 18. ÁGÚST 2000 37
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Framkvœmdastjóri: Hallgrímur B. Geirsson.
Ritstjórar: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
HÆTTULEGT LAND
s
sland er hættulegt land að ferðast
um. Það hefur komið í ljós aftur
og aftur og var enn staðfest, þeg-
ar hópferðabifreið festist í vaði á
Lindaá, þar sem kvíslar úr Jökulsá á
Fjöllum flæða í hana. Fjórtán manna
hópur, sem í bifreiðinni var, komst
upp á þak hennar, bílstjórinn synti í
land til þess að sækja hjálp.
Það var mildi að ekki fór veiT. Við
þær aðstæður, sem þarna sköpuðust
hefði hvað sem er getað gerzt.
Það eru fjölmörg dæmi um það á
undanförnum árum og áratugum, að
ferðamenn um íslenzkar óbyggðir
hafa lent í ógöngum og því miður eru
dæmi um hörmuleg slys. Of margir
útlendingar hafa ekki snúið heim úr
slíkum ferðum.
Hætturnar leynast hér og þar. Það
er oft varasamt að fara yfír ár, að ekki
sé talað um í miklum vatnavöxtum. Þá
duga jafnvel sterkbyggðir bílar ekki
neitt.
Jöklar eru varasamir yfírferðar.
Stundum skella á slík óveður á jöklum
að þau geta leitt til mannskaða. Litlu
munaði að illa færi fyrir hópi erlendra
ferðamanna fyrir nokkrum árum, sem
lenti í óveðri á jökli og vísbendingar
eru um að sumir þeirra hafí verið
lengi að ná sér eftir þá lífsreynslu.
Jökulsprungur eru líka hættulegar
og ekki margar vikur síðan erlend
kona lét lífíð í slíkri sprungu.
Hraun geta verið hættuleg yfírferð-
ar. Þar leynast stundum gjótur og
sprungur, sem geta verið lífshættu-
legar. Og þannig mætti lengi telja.
A ferðum um óbyggðir skapast
skyndilega aðstæður, sem enginn sér
fyrir eða getur séð fyrir eins og virðist
hafa gerzt við Lindaá. Þess vegna er
afar mikilvægt að erlendu ferðafólki
sérstaklega sé gerð grein fyrir þeim
hættum, sem leynast víða í óbyggðum.
Þótt hér sé sérstaklega vikið að er-
lendum ferðamönnum á hið sama við
um Islendinga, sem ferðast um landið
að vetri eða sumri. En yfirleitt gera
Islendingar sér betri grein fyrir þess-
um hættum en útlendingar. Islend-
ingar þekkja betur sitt eigið land og
aðstæður allar og verulegar líkur eru
á því, að Islendingar, sem ferðast um
óbyggðir, viti af því, sem gerzt hefur á
undanförnum árum og áratugum.
Þeir sem skipuleggja ferðir er-
lendra manna hingað, ekki sízt þegar
stefnt er að ferðalögum um óbyggðir,
verða að gæta þess mjög vandlega að
upplýsa fólkið um að þessar hættur
leynist alls staðar.
Þá bendir ýmislegt til þess, að ís-
lenzka vegakerfíð sé varasamt fyrir
erlenda ferðamenn. Það á ekki sízt við
um malarvegi en að nokkru leyti einn-
ig um þjóðvegi með varanlegu slitlagi
sem eru mjórri en gjarnan þekkist í
öðrum löndum. Þá eru brýr oft vara-
samar fyrir ökumenn, sem ekki eru
vanir að aka yfír svo þröngar brýr.
Okkur bey skylda til að upplýsa þá,
sem sækja ísland heim, um allt þetta.
Stórkostleg upplifun í íslenzkri nátt-
úru getur á skömmum tíma breyzt í
martröð og gerir það alltof oft.
Hvenær kemur að því að fréttir um
tíð slys á erlendum ferðamönnum eða
alvarleg óhöpp berast til annarra
landa og breiðast þar út? Að fólk verði
einfaldlega hrætt við að ferðast til ís-
lands? Það er of mikið um óhöpp og
slys. Það bendir til þess að ekki sé
gætt nægilegrar varúðar. Með þeim
orðum er ekki verið að varpa sök á
einn eða neinn. Aðeins bent á þann
veruleika, sem við blasir. Hvað sem
það kostar verður að snúa þessari al-
varlegu þróun við.
BALDUR í FULLUM SKRÚÐA
Tónlist Jóns Leifs hefur á síðustu
árum verið að ná hljómgrunni
með þjóðinni. Verk hans hafa verið
flutt og tekin upp á geislaplötur og
í dag verður Baldur fluttur í Laug-
ardalshöll, ein viðamesta sviðsupp-
færsla sem ráðist hefur verið í hér
á landi. Sinfóníuhljómsveit æskunn-
ar frumflutti verkið undir stjórn
Pauls Zukofskys á tónleikum á sín-
um tíma, en nú er ráðist í sviðsetn-
ingu verksins, eins og höfundur
þess skóp það.
Morgunblaðið hefur síðustu daga
birt samtöl við ýmsa þá, sem leggja
hönd að flutningi Baldurs og hafa
gert sér far um að^ kynnast tón-
smíðum Jóns Leifs. I þessum sam-
tölum kemur fram, hversu hug-
djarft tónskáld Jón var og hversu
traustum fótum verk hans standa í
sögnum og náttúru landsins.
Það má líka ráða af orðum þessa
fólks, að menn hafi lagt metnað
sinn í að flytja okkur verkið í þeirri
stórbrotnu mynd sem stóð höfundi
þess fyrir hugskotssjónum, þegar
hann samdi það. „Rauði þráðurinn í
Baldri eru átökin milli hins góða og
hins illa,“ segir Hjálmar H. Ragn-
arsson tónskáld. „Þessi átök eiga
sér samsvörun í sjálfri persónugerð
Jóns Leifs, þeirri innri togstreitu
sem fylgdi honum alla tíð.“ En
átökin voru ekki bara hið innra. Uti
fyrir geisaði grimm heimsstyrjöld.
Jón Leifs byrjaði á Baldri í Þýzka-
landi í apríl 1943 í sprengjugný
loftárásanna og hann lauk við verk-
ið á íslandi 1947, innblásinn af
hamförum Heklugoss og knúinn af
þeim persónulega harmleik að
missa sautján ára dóttur sína, sem
drukknaði í sænska skerjagarðin-
um.
Öllum þessum tilfinningum fann
Jón Leifs farveg í tónlistinni.
En hann samdi ekki fyrir sam-
tímann. Verk hans eru þeirrar
gerðar sem kallar út fyrir stað og
stund. Atli Heimir Sveinsson tón-
skáld segir í grein í Morgunblað-
inu, að Jón hafí ekki látið sér leið-
ast, hvað verk hans voru lítið flutt
og fengu lítinn hljómgrunn. „Hann
sagði oft, og hló við, að hann yrði
ekki skilinn fyrr en eftir tvö hundr-
uð ár,“ segir Atli. „En hann þarf
ekki að bíða svo lengi. Hans tími er
korninn."
/ /
Bjarni Armannsson, forstjóri Islandsbanka - FBA
Verðbólgan ekki
vandinn heldur
afleiðing- vandans
ENSLAN var til umræðu
á fundi Verslunarráðs
Þlslands í gærmorgun og
þá sérstaklega hvort hún
væri tekin að hjaðna. Frummæl-
endur voru Þórður Friðjónsson,
forstjóri Þjóðhagsstofnunai-,
Bjarni Armannsson, forstjóri ís-
landsbanka-FBA og Jón Scheving
Thorsteinsson, framkvæmdastjóri
þróunarsviðs Baugs.
inn hafi hækkað úr um 80.000 krónum í
um 100.000 krónur. Haraldur Johannes-
sen sat fundinn.
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Bjarni Ármannsson, forstjóri íslandsbanka - FBA, segist telja að fjármálakerfið
sé að gera mistök með miklum útlánum og að útlánin muni að einhverju leyti tap-
ast þegar niðursveiflan komi.
Á fundi Verslunarráðs íslands kom með-
al annars fram í máli forstjóra Þjóðhags-
stofnunar, Þórðar Friðjónssonar, að
verðbólguþróunin nú væri jákvæð, þ.e.
að verðbólgan væri á niðurleið, og að
Þorður ræddi tyrst um írávik frá verð á fasteignamarkaði virtist til dæmis
Mrik’™í,'eáSa°gaðSitn<"S vera að ná.jafnvægi á ný eftir að fermetr-
meta eftirspum í efnahagslífínu, en
tók þó fram að tölurnar væru ekki
mjög nákvæmar. Þórður sagðist
telja að umframeftirspurn, þ.e. frá-
vikið írá jafnvægishagvexti, væri á
þessu ári um það bil 1,5-2% af
landsframleiðslu, en spár
gerðu ráð fyrir að á næsta ári
yrði umframeftirspurnin
óveruleg, sem þýðir með öðr-
um orðum að þá verði þensl-
an óveruleg.
Þórður sagðist telja að
verðbólguþróunin nú væri já-
kvæð, þ.e. að verðbólgan
væri á niðurleið, og að verð á
fasteignamarkaði virtist til
dæmís vera að ná jafnvægi á
ný, eftir að fermetrinn hafi
hækkað úr um 80.000 krón-
um í um 100.000 krónur.
Þórður sagði að dregið hafí
úr innflutningi frá því í upp-
hafí ársins. Þá hafi innflutn-
ingur verið að aukast mikið,
en í júní og júlí virðist hann
svipaður og í íyrra.
Hann sagði atvinnuleysi
mjög lágt og að á vinnumark-
aðnum sjáist engin áreiðan-
leg merki um að slakna sé á
spennunni.
Þá vék Þórður að hagstjórninni
og sagði heldur vera að hægja á
aukningu peningamagns í umferð,
þó aukningin sé enn mikil milli
mánaða. Jaftiframt nefndi hann að
vaxtamunur þriggja mánaða ríkis-
víxla hér á landi og erlendis sé um
sex prósent og að það sýndi mikið
aðhald á peningamálasviðinu.
Gestir í markaðsumhverfi
gengisins
Þá lækkun sem varð á gengi
krónunnar fyrir nokkru sagði
Þórður eðlilega aðlögun að nýju
jafnvægi í þjóðarbúinu. Hún hafi
stafað af því að á þeim tíma hafi
birst upplýsingar um lakari þjóð-
hagsleg skilyrði og að gengislækk-
un í kjölfarið séu mjög eðlileg við-
brögð við slíkum tíðindum.
Hinn mikli óróleiki og umræða
sem orðið hafi í kringum það hafi ef
til vill ekki síður stafað aí' því að við
séum enn dálítið eins og gestir í
markaðsumhverfi gengisins, eins
og Þórður orðaði það. Við vitum
þess vegna ekki alveg hvernig við
eigum að haga okkur. Smám sam-
an, eftir því sem lengra líði, munum
við hins vegar venjast því að gengið
sé ekkert annað en verð á gjald-
miðli og verð á markaði breytist
eftir því sem skilyrði breytast.
Þórður sagði Island vera með
þriðju bestu afkomu ríkissjóðs á
þessu ári á eftir Noregi og Finn-
landi, sem sýni að mikill árangur
hafi náðst í ríkisfjármálum og að-
haldsstigið sé allverulegt um þess-
armundir.
Að öllu samanlögðu taldi Þórður
að þessar vísbendingar sýndu að
hægja kynni verulega á efna-
hagsstarfseminni á næsta ári og
það væru í sjálfu sér góð tíðindi, því
nauðsynlegt væri fyrir framhald
hagstæðrar þróunar efnahagsmála
að vöxtur efnahagslífsins hægist
frá því sem verið hefur og verði um
tíma undir jafnvægishagvexti.
Þannig megi treysta stöðugleikinn
í sessi.
Þórður nefndi að lokum tvö
hættumerki. Hið fyrra að staðan út
á við sé veik að því er snerti við-
skiptahallann. Hann sagðist taka
undir það sem bent hefur verið á að
viðskiptahallinn sé nú ekki jafn
slæmur og áður, þar sem hann sé
nú til kominn vegna einkageirans í
stað ríkisins áður fyrr. Engu að síð-
ur sé þetta áhyggjuefni sem þurfi
að ná niður í næstu framtíð.
Síðara hættumerkið sagði Þórð-
ur vera að framleiðniaukning sé of
lítil og að úr henni virtist vera að
draga. Hann sagði að þegar öllu sé
á botninn hvolft sé framleiðnin það
sem stendur undir öflugum hag-
vexti til framtíðar.
Dregur ekki nóg úr þenslu
Bjarni Ármannsson sagðist álíta
að verðbólgan væri ekki vandinn,
heldur afleiðing vandans. Þegai-
rætt væri um lausn vandans væri
stutt í hina pólitísku umræðu þar
sem staðreyndir kæmust ekki allt-
af vel til skila. Hann sagði of al-
gengt að einstakar tölur væru
gripnar og mikið gert úr þeim, en
þetta væri varhugavert og oft gæti
verið um árstíðabundnar sveiflur
eða óreglulegar breytingar að
ræða.
Bjarni taldi að ekki væri hægt að
draga þær ályktanir af fyrirliggj-
andi gögnum að nægilega mikið
væri að draga úr þenslu. Hann
benti sérstakiega á að atvinnuleysi
væri jafnvel undir 1% nú og að mik-
ið væri gefið út af atvinnuleyfum,
þrátt fyrir að engin atvinnuleyfi
þurfi innan Evrópska efnahags-
svæðisins. Þetta sagði hann ýta
undir launaski-ið og eiga þátt í að
afkoma fjrirtækjanna færi versn-
andi og samkeppnisstaða þeirra
gagnvart útlöndum sömuleiðis.
„Það er enn verulegur útlána-
vöxtur,“ sagði Bjarni og sagði þessi
útlán annars vegar fara í neyslu og
hins vegar fjárfestingar. „Það er
alveg ljóst,“ bætti hann við, „að ég
held að fjármálakerfið sé nú að
gera mistök. Útlán sem nú er verið
að veita verða að einhverju leyti
töpuð útlán þegar niðursveifian
kemur.“ Engu að síður sagði hann
að bankai-nir gætu ekki hætt að
veita viðskiptavinum sínum þjón-
ustu, því þá myndu aði'ir taka það
að sér.
Mikil aukning
opinberra útgjaida
Eftir að hafa rætt nokkur atriði
til viðbótar, sem bentu til að ekki
væri dregið nóg úr þenslu og verð-
bólgu, kom Bjarni að því hvað hann
telur að í efnahagsmálum. Hann
sagði útgjöld hins opinbera hafa
verið að aukast mikið á síðustu
tveimur árum eða um 10-12% og að
þau hafi jafnvel aukist sem hlutfall
af landsframleiðslu þótt landsfram-
leiðslan hafi vaxið hratt.
Þetta sagðist hann telja að kall-
aði á kerfisbreytingu í þjóðfélag-
inu, því við værum ekki að ná utan
um vandann með þeim aðferðum
sem beitt sé í dag. „Mín niðurstaða
er að það hefur ekki verið nærri
nógu mikið aðhald í opinberum
fjármálum á undanförnum árum.
Til að taka á þessu þarf ríkisvaldið
að vera mjög ákveðið í kjarasamn-
ingum og það þarf að fara mjög
varlega í framkvæmdir," sagði
Bjarni og bætti því við að þetta
yrðu að vera nokkuð sársaukafull-
ar aðgerðir því annars kæmust við
ekki út úr vandanum.
Hann sagðist einnig telja að rík-
ið væri með starfsemi á mörgum
sviðum sem það yrði að koma sér
út úr. Bjarni nefndi sérstaklega
fjármála-, orku-, heilbrigðis- og
menntageirana og sagði heilbrigð-
isgeirann til dæmis velta hátt í
þriðjungi af útgjöldum ríkis og
sveitarfélaga. Hann sagðist álíta að
kerfisbreytingar í þessum stóru
geirum þyrftu að koma til svo auka
mætti framleiðni og nýta vinnuaflið
betur.
Ríkt hefur verðstöðvun
á matvörumarkaðnum
Jón Scheving Thor-
steinsson sagði óýenju mik-
ið hafa verið að undanfömu
um glannalegar yfirlýsing-
ar um þróun verðlags hér á
landi. Skýringarnar væru
líklega bæði pólitískar og
einnig hi’æðsla almennings
vegna slæmrar reynslu af
verðbólgu áður fyrr. Jón
sagði að ljósvakamiðlar
hafi ekki tekið mikið eftir
nýlegum jákvæðum frétt-
um um verðlagsþróun, en
neikvæðum fréttum sé
jafnan mikið sinnt. Afleið-
ingar þessa séu meðal ann-
ars þær að almenningur
hér á landi hafi í sumar haft
mun meiri verðbólguvænt-
ingar en efni hafi staðið til.
„Það má eiginlega segja
að ríkt hafi verðstöðvun á
íslenska matvömmarkaðn-
um því matvara hefur
hækkað um 0,4% á síðustu sex
mánuðum, sem er innan við 1%
breyting á ársgrundvelli,“ sagði
Jón og jafnframt að þetta mætti
ekki skýra með árstíðasveiflu.
Hann sagði að þótt blikur væru á
lofti varðandi matvælaverð vegna
innfluttrar vöru og hrávöru reyndi
Baugur að vinna gegn þessu með
aukinni framleiðni, fækkun milli-
liða, einföldun vöruflæðis og sam-
legðaráhrifum.
Jón sagði oft of marga og of litla
framleiðendur vera hér á landi og
að sameining og hagræðing þyrfti
að koma til. Hann sagði þó ýmis
teikn á lofti um að þetta sé að gjör-
breytast og mörg nýleg dæmi
væru um sameiningar. Hann
nefndi að ríkisstjómin hefði verið
að taka til í vömgjaldsmálum, en
þau hafi löngum skekkt verðlag.
Þar sé heilmikið svigrúm til að
lækka matvöruverð.
Hann taldi einnig að mikil tæki-
færi væni til framleiðniaukningar í
landbúnaði með framsækinni laga-
setningu. Skýrsla OECD um land-
búnað frá því í júní síðastliðnum
sýndi að einungis fjórða hver króna
sem rynni til styrkveitinga í land-
búnaði skili sér til bænda, hinar
þrjár brenni á báli kvótagróða og
ýmissa milliliða. Hann segir skýrsl-
una benda til að lækka megi matar-
verð hér um á annan tug prósenta
og koma því þannig á sambærilegt
stig og það er í löndum Evrópu-
sambandsins.
Verð á fatnaði sagði Jón að
mældist nú aðeins 89% af því sem
það hafi verið fyrir þremur árum
og auk þess hafi verð ýmissa heim-
ilistækja lækkað mikið. Jón sagðist
loks telja að búast megi við stöðugu
verðlagi í verslunum hér á landi á
næstu misserum.
Kynningarátak um lifrarbólgu C sem 600 manns hafa greinst með
Lifrarbólg'a C
orðin að faraldri
meðal sprautufíkla
LIFRARBÓLGA C er orð-
in að faraldri hér á landi
meðal fíkniefnaneytenda
sem sprauta sig, að því er
Sigurður Guðmundsson landlækn-
ir greindi frá á blaðamannafundi í
gær. Landspítali - háskólasjúkra-
hús, SÁÁ og sóttvai-nalæknir
standa að kynningarátaki um sjúk-
dóminn.
Lifrarbólga C hefur verið vax-
andi vandamál hér á landi síðustu
10-15 árin og hafa um 600 manns,
flestir á aldrinum 20-39 ára, verið
greindir með sjúkdóminn, að sögn
HaraldsBriem sóttvarnalæknis.
Árlega smitast 60-70 einstakl-
ingar, heldui- fieiri karlar en kon-
ur, og þar sem smitleiðin er þekkt
er hún í langflestum tilvikum
vegna sprautunotkunar hjá
fíkniefnaneytanda en
fíkniefnaneysla er í 88-
90% tilvika orsök
smits. Blóðgjöf er ekki
lengur virk smitieið en
einnig er mjög sjald-
gæft að lifrarbólga C
smitist við kynmök.
200 sprautufíklar
smitaðir af lifrar-
bólgu C
Á fundinum kom enn
fremur fram mikilvægi
þess að kynna fyrir
fólki áhættuna af því að
sprauta sig með fíkni-
efnum. Samkvæmt
könnunum SÁA smit-
ast 15% þeirra sem
hafa sprautað sig einu
til tíu sinnum en fólk
getur borið sjúkdóm-
inn ævilangt og í sum-
um tilvikum dregur
hann viðkomandi til
dauða.
Þórarinn Tyrfings-
Aldursdreifing sjúklinga með
greinda lifrarbólgu C
andi 1985
KONUR
Aldur
60-69
50-59
40-49
30-39
20-29
Morgunblaðið/Ami Sæberg
Sigurður Ólafsson landlæknir biður íjölmiðla um aðstoð við að kynna lifrarbólgu C fyrir
landsmönnum svo unnt sé að stcmma stigu við útbreiðslu hennar. Á fundinum flutti Már
Kristjánsson smitsjúkdómalæknir erindi auk Sigurðar Ólafssonar meltingarsérfræðings,
Þórarins Tyrflngssonar, yfirlæknis á Vogi, og Haraldar Briem sóttvarnalæknis.
son, yfirlæknir á sjúkrastöð SÁÁ,
greindi enn fremur frá því að um
helmingur þeirra fíkla sem sprauta
sig reglulega í æð fá lifrarbólgu C.
Á árunum 1997-1999 leituðu 615
sprautufíklar til sjúkrastöðvarinn-
ar en 387 þeirra sprautuðu sig
reglulega. Út frá þessum tölum er
áætlað að um 500 virkir sprautu-
fíklar séu á íslandi um þessar
mundir og 200 þeirra séu sýktir af
lifrarbólgu C og séu að smita aðra.
Á vef SÁA kemur einnig fram að
sprautufíklum fer fjölgandi og nær
fíknin sífellt til yngri aldurshópa.
Þá eru sprautufíklar einnig vax-
andi hlutfall þeirra vímuefnafíkla
sem leita til Vogs. Af línuriti á vef
SÁÁ má lesa að stórneytendurn
ólöglegra vímuefna 19 ára og
yngri, sem komu á Vog, fjölgaði úr
um einum tug árið 1993 í fimmtíu
árið 1999. Hann sagði helstu
ástæðu þess að ungum sprautufíkl-
um hefði fjölgað innflutningur á
ólöglegu amfetamíni frá Hollandi
sem væri mest keypt af kannabis-
neytendum.
Þórarinn benti á að ekki væri
ástæða til svartsýni á mátt for-
varna því að á árunum 1987-1994
hefði dregið úr fíkniefnaneyslu hér
á landi.
Oft líður langur tími
uns einkenni korna fram
Árlega eru um 40 manns greind-
ir með lifrarbólgu C á sjúkrastöð-
inni Vogi en alls greinast 60-70
manns með sjúkdóminn ár hvert.
Lifrarbólgan er bráður og viðvar-
andi sjúkdómur, um fimmtungur
nær að mynda ónæmi gegn henni
en hinir ganga margir hverjir með
sjúkdóminn áratugum saman. Oft
líður langur tími uns einkenni
sjúkdómsins koma fram og í sum-
um tilvikum koma þau aldrei fram
en engu að síður er viðkomandi
einstaklingur smitandi.
Um 80% þeirra sem smitast fá
varanlega sýkingu og af þeim fær
um fimmtungur skorpulifur og
geta hugsanlega látið lífið vegna
nýrnabilunar. Skorpulifur eykur
svo hættuna á lifrarkrabbameini.
Nú er svo komið að lifrarbólga, en
ekki drykkjusýki, er algengasta
orksök skorpulifrar á Vesturlönd-
um og lifrarbólga C er aðaláhættu-
þátturinn í mörgum löndum fyrir
lifrarkrabbameini, að því er Sig-
urður Ólafsson, meltingarlæknir
og sérfræðingur í lifrarbólgu,
greindi frá á blaðamannafundin-
um.
Hann benti enn fremur á að lifr-
arbólga C er mjög hægfara sjúk-
dómur og liðið geta 20 ár frá smiti
uns skorpulifur myndast. Til er
lyfjameðferð við lifrarbólgu en hún
skilar ekki árangri nema í 30-40%
tilvika og að auki fylgja henni
miklar aukaverkanir. Ekkert bólu-
efni er til við lifrarbólgu C. Sigurð-
ur sagði að erfitt væri að segja til
um hversu marga sjúkdómurinn
drægi til dauða þar sem enn væri
um tiltölulega nýtt vandamál að
ræða hér á landi og flestir hinna
sýktu væru með sjúkdóminn á
byrjunarstigi.
Þjóðfélagslegar afleiðingar
ekki komnar fram
Már Kristjánsson smitsjúk-
dómalæknir segir að íslenskt þjóð-
félag sé vart farið að finna afleið-
ingar lifrarbólgufaraldursins og
eftir 10-30 ár verði afleiðingar
hans auðsjáanlegri því fólk beri
sjúkdóminn lengi. Því muni á kom-
andi árum margir verða fyrir var-
anlegu heiisutjóni af völdum sjúk-
dómsins og kostnaðarbyrði
þjóðfélagsins vaxa mikið.
Hann benti á að for-
varnir væru afar mikil-
vægar meðal annars til að
draga úr ýmsum fyrirsjá-
anlegum kostnaðarliðum,
s.s. ýmsum beinum kostn-
aðarliðum vegna sjúkra-
húsvistar, rannsókna og
læknis- og lyfjakostnað-
ar. Þá kosti hálfs árs
lyfjameðferð um 750 þús-
und og í mörgum tilvikum
þurfi að framlengja hana
um annað hálft ár og við
það tvöfaldist kostnaður-
inn. Þá megi jafnframt
búast við því að lifraríg-
ræðsla verði sífellt al-
gengari meðal þeirra sem
þjáist af lifrarkrabba-
meini og skorpulifur en
slík aðgerð kosti um 14-15
milljónir íslenskra króna.
Þá sé um ýmiss konar
óbeinan kostnað að ræða
s.s. vegna blóðskimunar,
stunguslysa svo og aukins
kostnaðar í félagslega
kerfinu vegna þunglyndis, skerts
vinnuframlags o.fl.
Dauðsföllum vegna
lifrarsjúkdóma fjölgar
Már upplýsti einnig að banda-
rískir vísindamenn hefðu gert
rannsókn á lifrarbólgu C á árunum
1997-1998. Jafnframt spáðu þeir
fyrir um, miðað við 4% aukningu á
nýjum tilfellum lifrarbólgu C í
Bandaríkjunum á árunum 1998-
2008, að tilfellum skorpulifrar
fjölgi um 61% vegna lifrarbólgu C,
lifrarkrabbameins um 68% og þörf
fyrir lifrarígræðslu vegna sjúk-
dóms sem rekja má til lifrarbólgu
C aukist um 528%.
Enn fremur spá vísindamenn-
irnir, sem eru frá lyfjafyrirtæki og
tveimur bandarískum háskólum,
því að dauðsföll sem rekja megi til
lifrarsjúkdóma af völdum lifrar-
bólgu C aukist um 223% á þessum
tíu árum í Bandaríkjunum.
Komið í veg fyrir smit
HARALDUR Bricm sóttvarnalæknir benti á
blaðamananfundi á að talsverðra fordóma gæti í
þjóðfélaginu gagnvart smituðum einstaklingum.
Fólk virðist því ekki þekkja smitleiðirnar, sem
er fyrst og fremst blóðblöndun, og því sé engin
ástæða til að forðast að umgangast þann sem
haldinn sé lifrarbólgu C.
Á bæklingi sem gefinn hefur verið út af að-
standendum kynningarátaksins er að finna eftir-
farandi upplýsingar um hvernig hægt sé að
koma í veg fyrir smit:
* Láta fíkniefnaneyslu eiga sig, sérstaklega
sprautur og deila aldrei sprautunálum eða öðr-
um áhöldum með öðrum.
* Deila ekki hlutum eins og rakvélum, nag-
laklippum og tannburstum með sýktum ein-
staklingum.
* Gæta ábyrgðar í kynlífi; nota verjur, varast
skyndikynni. Kynlíf og fikniefni eiga ckki sam-
an.
* Gæta þess að við húðflúr og götun, t.d. á
eyrnasneplum, séu notuð sótthreinsuð áhöld.
Hvernig iifrarbólga
smitast ekki
I upplýsingabæklingi fyrir sjúklinga er að
finna upplýsingar um það hvernig lifrarbólga
C smitast ekki:
* Við venjulega umgengni og snertingu milli
fólks.
* Af matarílátum, matargerð eða við það að
borða saman.
* Með andardrætti og hósta.
* I sundlaugum.
+