Morgunblaðið - 13.09.2000, Blaðsíða 22

22 MIÐVIKUDAGUR 13. SEPTEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
AP
Alþjóðageimstöðin sést hér upplýst af sólargeislum sem eru að hverfa fyrir sjóndeildarhring jarðar, sem er um 370 km fyrir neðan geimskipið.
Alþidðageimstöðin
Framkvæmdir
sagðar ganga
vonum
Houston. AP, AFP.
VINNA við Alþjóðageimstöðina
(ISS) hefur, að sögn Mark Ferring,
eins þeirra sem að geimstöðvar-
áætluninni standa, gengið vonum
framar og vinnur áhöfn geimferj-
unnar Atlantis nú að því hörðum
höndum að gera geimstöðina íbúð-
arhæfa en þrír geimfarar verða í
nóvember næstkomandi fyrstu
íbúar ISS.
I gær hóf áhöfn Atlantis, fimm
Bandaríkjamenn og tveir Rússar, að
flytja 2,16 tonn af ýmiskonar búnaði
og birgðum um borð í geimstöðina
fyrir fjögurra mánaða dvöl þrem-
enninganna. Kenndi ýmissa grasa
meðal þeirra birgða sem geimferjan
flutti, en auk búnaðar til að fram-
leiða súrefni og Qarlægja koltvísír-
ing, Qarskiptatækja og rafhlöður,
mátti þar einnig finna hversdags-
legri hluti á borð við ritfong, orða-
bækur, tölvur, ryksugur og salemi.
Atlantis lagðist að Alþjóðageim-
stöðinni, sem samanstendur af
þremur einingum, á sunnudag og á
mánudag lögðu þeir Edward Lu og
Júrí Malenchenko á sig sex tíma
geimgöngu utan á skrokki Zvezda-
einingarinnar, m.a. til að tengja
framar
kapla sem nota þarf til að nýta orku
frá sólarrafhlöðu-„vængjum“ sem
koma á upp við Zvezdu síðar.
Vegalengdin sem geimfararnir
lögðu að baki, 42 metrar, kann að
þykja stutt á jörðu niðri þótt um sé
að ræða eina lengstu vegalengd sem
farin hefur verið af geimförum
tjóðruðum við ferju sína. Töluverð
vinna fólst þá í því í gær að opna tólf
lúgur sem eru víðsvegar um geim-
stöðina. Er þetta gert til að þre-
menningarnir hafi aðgang öllum
svæðum ISS. Jafn þrýstingur þarf
hins vegar að vera báðum megin við
hveija loku áður en unnt er að opna
hana og þykir áhöfn Atlantis hafa
verið snör að ljúka þessum hluta
verksins, þótt enn bíði hennar vik-
uvinna við að afhlaða ferjuna.
Kostnaður neraur
4.800 milljörðum
Alþjóðageimstöðin hefur stækk-
að um helming frá því geimfarar
sóttu stöðina síðast heim í maí síð-
astliðnum. Nú í lok júlí var lokið við
að festa Zvezda-eininguna við ISS,
eftir tveggja ára tafir við gerð ein-
ingarinnar sem er eitt helsta fram-
Andstaðan við
hvalveiðar
Japanar
gagnrýna
Banda-
ríkjamenn
Tokyo, New York. AFP.
JAPANSKA stjórnin réðst í gær
harkalega á Bandaríkjamenn fyi-ir
að beita sér gegn hvalveiðum í vís-
indaskyni og sagði hina síðar-
nefndu haga sér eins og þeir réðu
öllum heiminum. „Eg er farinn að
halda að Bandaríkjamenn álíti að
við munum hætta hverju sem er ef
þeir ákveði að svo skuli vera,“
sagði Yoichi Tani, ráðherra sjávar-
útvegs, landbúnaðar og skógrækt-
ar, á fréttamannafundi. „Pað veld-
ur mér áhyggjum að þeir skuli tala
eins og allur heimurinn sé á þeirra
valdi.“
Japanar veiða árlega um 440
hrefnur en hafa nú ákveðið að
veiða að auki 10 búrhvali og 50
skorureyðar á norðurhluta Kytra-
hafs. Er markmiðið með vísinda-
veiðunum sagt að kanna hvernig
fæðuval tegundanna tveggja sé og
í hve miklum mæli þær éti fisk
sem ella yrði veiddur af japönskum
sjómönnum.
Búrhvalur og skorureyður eru
hvalategundir sem báðar eru á
lista Bandaríkjamanna yfir tegun-
dir sem ber að vernda vegna fækk-
unar í stofnum þeirra. Þær höfðu
ekki verið veiddar í 13 ár þar til
nú. Alþjóða hvalveiðiráðið, IWC,
bannaði aðildarþjóðum ráðsins
hvalveiðar í atvinnuskyni árið 1986.
Mikið skilur í milli deiluaðila, að
sögn bandarískra embættismanna.
Madeleine Albright, utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna og Yohei
Kono, starfsbróðir hennar í Japan,
hittust í New York á mánudag.
„Við létum í ljós mikil vonbrigði
okkar vegna ákvarðana Japana,
einkum með tilliti til veiða á fleiri
tegundum," sagði bandaríski emb-
ættismaðurinn. Hann sagði að-
spurður að ekkert hefði þokast í
viðræðunum.
I lok ágúst skýrði utanríkisráðu-
neytið í Washington frá því að
Bandaríkjamenn myndu hundsa
ýmsar alþjóðlegar ráðstefnur í
Japan til að mótmæla þannig veið-
unum á búrhval og skorureyði.
Viðskiptaráðherra Bandaríkjanna,
Norman Mineta, hefur sagt að
hann muni íhuga að biðja Bill
Clinton forseta að grípa til við-
skiptalegra refsiaðgerða gegn Jap-
önum ef þeir skipti ekki um skoð-
un.
Tani var spurður um þessar hót-
anir. „Vonandi ganga þeir ekki svo
langt,“ svaraði hann. „Vísindamenn
telja að hvalir éti mikið af sardín-
um. Sumir segja að hvalir valdi því
að sardínustofnar minnka,“ sagði
hann og bætti við að hvalastofnar
færu stækkandi. „Ætli Bandaríkja-
menn hafi kynnt sér þetta áður en
þeir töluðu?" spurði ráðherrann.
AP
Geimfararnir Júrí Malenchenko og Terrence Wilcutt sjást hér kanna
innviði Zvezda-einingarinnar, eins þriggja hluta Alþjóðageimstöðvar-
innar. Unnið er að því þessa dagana að gera geimstöðina íbúðarhæfa
fyrir nóvemberbyrjun.
lag Rússa til Alþjóðageimstöðvar-
innar.
Zvezda, sem þýðir stjarna á rúss-
nesku, er ein 19 tonn að þyngd og
um 13 metrar að lengd. Er einingin
útbúin eldhúsi og svefnaðstöðu fyrir
hvern geimfara, enda ætlað að
gegna hlutverki híbýla fyrir áhöfn
ISS. Auk Zvezda, eru í Alþjóða-
geimstöðinnni tvær aðrar einingar
- bandaríska einingin US Unity og
hin rússneska Zarya.
„Við erum eins og ein stór stjórn-
stöð umhverfis jörðu,“ sagði Ferr-
ing í viðtali við AP-fréttastofuna, og
taldi árangur síðustu daga vera
góðs vita fyrir frekari vinnu.
í heild sinni er Alþjóðageimstöðin
einir 48 metrar á lengd og er áætl-
aður kostnaður við gerð hennar um
60 milljarðar dollara, eða um 4.800
milljarðar króna. Til stendur að
ljúka gerð hennar fyrir 2006 og er
notkun geimstöðvarinnar tryggð til
a.m.k. 2013, en um 16 þjóðir hafa
lagt sitt af mörkum við byggingu
ISS og segir Milt Heflin, talsmaður
geimstöðvaráætlunarinnar, þessa
samvinnu vera hin raunverulegu út-
mörk byggingarinnar.
Togast á um málamiðlun um borgararéttindaskrá ESB
Bretar vilja tak-
marka ákvæði um
félagsleg réttindi
Brussel. The Daily Telegraph.
BREZKA stjómin beitir sér nú af krafti gegn
því að ákvæði um félagsleg og efnahagsleg rétt-
indi verði höfð með í væntanlegri borgararétt-
indaskrá Evrópusambandsins (ESB). Óttast
Bretar að réttindi af þessu tagi, hvort sem rétt-
indaskráin verður síðan skilgreind sem pólitísk
yfirlýsing eða lagalega bindandi, gætu grafið
undan samkeppnisstöðu hins brezka markaðs-
hagkerfis.
Goldsmith lávarður, sérlegur sendifulltrúi
Tonys Blairs forsætisráðherra, átti fund með
fulltrúum hinna ESB-landanna fjórtán í Brussel
í fyrradag, í því skyni að reyna að finna mála-
miðlunarsamkomulag um orðalag draganna að
borgararéttindaskránni, sem leiðtogar ríkjanna
munu taka á dagskrá á fundi sínum í Biarritz í
SV-Frakklandi í október.
Að sögn heimildarmanna Daily Telegraph í
höfuðstöðvum ESB í Brussel mun Blair hafa á
fundi með frönskum starfsbróður sínum, Lionel
Jospin, í síðustu viku fallizt á að slaka á afstöðu
Breta hvað varðar ákvæði um viss félagsleg
réttindi. Frakkar gegna formennsku í ráðherra-
ráði ESB þetta misserið og er mikið í mun að
málamiðlun náist um málið.
Talsmenn brezka Ihaldsflokksins hafa krafizt
þess að ríkisstjórnin beiti neitunai’valdi gegn
ESB-réttindaski-ánni, sem þeir halda fram að sé
vísirinn að stjórnarskrá íyrir evrópskt sam-
bandsríki.
Ekki hefur enn verið útkljáð, hvort réttinda-
skráin verði lagalega bindandi. Flest aðildar-
ríkin eru hlynnt því að hún verði með einum eða
öðrum hætti sameinuð stofnsáttmála sam-
bandsins, sem næst stendur til að uppfæra á
leiðtogafundi í Nizza í desember.
Skráin verði „sýningargluggi" réttinda
Blair hefur hvatt til þess að skráin verði ekki
annað en „sýningargluggi" réttinda sem þegar
eru í gildi og að hún hafi ekki réttaráhrif sem
gæti fært lögsögu í ákveðnum málum út fyrir
landamæri hvers aðildarríkis fyrir sig. Þjóðverj-
ar vilja að texti réttindaskrárinnar verði stuttur
og laggóður og hann verði frá upphafi gerður að
lagalega bindandi hluta stofnsáttmálans.
Frakkar vilja hins vegar heilt, jólatré réttinda",
en leggja minni áherzlu á að skráin verði laga-
lega bindandi, í trausti þess að með því að dóm-
stólar (einkum Evrópudómstóllinn) muni taka
tillit til þess sem í henni standi og þannig muni
hún í fyllingu tímans ávinna sér bindandi gildi.