Morgunblaðið - 01.12.2000, Blaðsíða 34

34 FÖSTUDAGUR 1. DESEMBER 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Eðlur á ógnaröld
KVIKMYIVDIR
Itíóhöllin, Kringlu-
b í ó, It e g n b o g i n n,
Laugarásbíó,
Nýja bíó Akurcyri,
Nýja bfð Keilavfk
RISAEÐLUR-
DINOSAUR ★ ★%
Leikstjórar Eric Leighton og Ralph
Zondag. Handritshöfundar Walon
Green, Thom Enriques. Tónskáld
James Newton Howard. Lög e.
Kate Bush. Teiknimynd. Aðal-
raddir (á ensku) D.B. Sweeney,_
Alfre Woodard, Ossie Davis, o.fl. ís-
lensk talsetning: Amar Jónsson
o.fl. Sýningartími 85 mín. Banda-
rísk. Walt Disney. Árgerð 2000.
NÝJASTA teiknimyndin frá
Disney byrjar með ólíkindum vel.
Ahorfendur fá að upplifa hug-
myndir listamanna, byggðar á
bestu vísindalegri þekkingu, um
hvernig umhorfs var á meðan risa-
eðlur réðu ríkjum í árdaga. Við för-
um í hálfgerða skoðunarferð um þá
paradís með öllum sínum furðu-
skepnum á láði, legi og lofti. Allar
eru þær útdauðar en útlit þeirra
hefur varðveist í steingervingum
og kemur Disneyteiknurum til
góða. Talið er að skyndileg útrým-
ing tegundanna á miðlífsöld hafí
stafað af gífurlegum jarðhræring-
um og loftslagsbreytingum sakir
loftsteina sem féllu á móður jörð
og höfðu í för með sér óbætanlega
eyðileggingu. Eyddu m.a. gróðri og
spilltu vatnsbólum dýranna.
Myndin Risaeðlur hefst skömmu
fyrir þessi ragnarök. Við kynnumst
söguhetjunni, fleglunni Aladar, um
það leyti sem hún er að brjóta sér
leið út úr eggjaskurninni. Eggið
hefur borist, eftir mikla svaðilför,
út í eyju skammt undan megin-
Iandinu. Þar er Aladir litli alinn
upp í góðum siðum af apafjölskyldu
- rétt eins og Tarzan apabróðir. Þá
gerast hörmungarnar. Loftsteinar
koma utan úr geimnum og Agadir
svamlar í land með apafjölskyldu
sína á bakinu. Þar blasir eyðilegg-
ingin hvarvetna við. Eyjarskeggjar
finna flokk risaeðlna sem eru á leið
til dalsins góða þar sem þær tímg-
ast og vona að þærhafi sloppið.
Eðluflokkurinn lendir í margvís-
legum hættum og ævintýrum en að
lokum nær hann á leiðarenda. Al-
adar hefur reynst hið vænsta for-
ingjaefni og nú finnur hann ástina
sína.
Hér skortir ekki vandvirknina,
teikningarnar eru ótrúlega góðar,
hvort sem þær eru af dýrum,
gróðri eða öðru landslagi. En form-
úlan er tekin að þreytast. Hér eru
skoffínin til að hressa upp á hlátur-
taugarnar, hetjurnar, óvinimir,
hættumar og sykursætur lokakafl-
inn, sem er afar endasleppur og
veikasti hluti myndarinnar. Sagan
er hins vegar marflöt, ef undan er
skilið upphafsatriðið góða. Disn-
eymyndirnar eru farnar að endur-
taka sig um of, en það breytir engu
um að Risaeðlurnar em fyrirtaks
fjölskylduskemmtun. Ekki má
gleyma geðstirðu, íhaldssömu og
illa innrættu fornaldarskrímsli sem
löngum barðist við að vera í farar-
broddi - en varð að láta í minni
pokann fyrir frjálslyndari öflum.
Hvað slyldi það heita annað en
Kron(!)
Sæbjörn Valdimarsson
Börn sýna í Hafnarborg
ENGLAR, stjömur og fjöll er yfir-
skrift sýningar 6-10 ára barna úr
Litla Myndlistarskólanum í Hafnar-
firði. Sýningin verður opnuð í kaff-
istofu Hafnarborgar í dag kl. 17.
Verkin sýna hugmyndir nemenda
um hvemig kristnin kom til landsins
í formi engla, stjarna og trúarlegra
tákna fyrir 1000 árum. I forsal kaff-
istofunnar sýna bömin að auki
englaleirkertastjaka sem eiga að
lýsa kaffigestum á aðventunni.
Myndimar eru unnar með bland-
aðri tækni með pastellitum á karton-
pappír. Aðalheiður Skarphéðinsdótt-
ir, sem rekur Litla
Myndlistarskólann, leiðbeindi böm-
unum. Sýningin er opin fram til 7.
janúar 2001, alla daga nema þriðju-
daga, kl 11-17.
Mottlltilboð
30-50 %
afsláttur
HÚSASMIÐJAN
Sími 525 3000 • www.husa.is
Hinn þýzki
Galdra-Loftur
TðNLIST
Háskólabíó
SINFÓNÍUTÓNLEIKAR
Liszt: Rhapsodie Espagnole (úts.
Busoni); Faust-sinfónia.
Francesco Niklosi, pianó; Guð-
björn Guðbjörnsson tenór; Karla-
kórinn Fóstbræður (kórstj.: Árni
Harðarson); Sinfóníuhljómsveit
íslands undir stjóm Ricos
Saccani. Fimmtudaginn 30.
nóvember kl. 19:30.
SÍÐRÓMANTÍKIN réð ríkjum á
vel sóttum tónleikum Sinfón-
íuhljómsveitar íslands í gærkvöld
með tveim verkum eftir Franz Liszt
(1811-86), sem ásamt Richard
Wagner var helzti boðberi
„nýþjrzku“ hreyfingarinnar á miðri
19. öld. Þrátt fyrir virtúósísku
ímynd sína sem að líkindum mesti
píanósnillingur aldarinnar náði
Liszt á seinni árum meistaralegum
tökum á orkestrun og innleiddi
ýmsar nýjungar í tónsmíðatækni,
sem ekki síður en ómstreituskörun
Wagners í Tristan vísuðu veginn
fram á tóntegundaleysi höfunda
eins og Schönbergs, þ.á m. stefræna
umbreytingu sem enn þann dag í
dag lifir góðu lífi hjá mörgum tón-
skáldum. Það er því svolítið kald-
hæðnislegt hvað tónmál Liszt getur
í bland verkað úr sér gengið nú á
dögum, en eflaust eiga hamslausar
stælingar kvikmyndatónskálda frá
árdögum talmynda þar drjúga sök.
Rhapsodie Espagnole kvað í gær
hafa verið flutt á Islandi í fyrsta
sinn. Frá hendi Liszts er þetta
píanóverk, samið á ferðalagi um
Iberíuskaga 1845 en endurskoðað
h'tilsháttar 1863. Útgáfan fyrir
píanó og hljómsveit var gerð af hin-
um fjölþreifna Feruccio Busoni
1894, sem vílaði m.a.s. ekki fyrir sér
að sjóða saman ofhlaðin hljómsveit-
arverk úr pólýfónískum handraða
Bachs. Þessi „flugeldasýning" (eins
og rapsódían var kölluð í tónleika-
skrá) kom undirrituðum ekki bein-
línis þannig fyrir sjónir, því útsetn-
ingin virtist í heild fremur dauf.
Með því að þjóðlegt tónefnið var
ekki heldur ýkja bitastætt frá frum-
höfundar hendi, hefði sennilega
þurft að ýkja tempó og snerpu í
flutningi meira en gert var til að
verkið næði einhverju flugi, og má
vera að nýfengin hirting frá gagn-
rýnendum vestan hafs fyrir þess
háttar tilþrif á hlj ómleikaferðalagi
sveitarinnar hafi hugsanlega dregið
einhvem dug úr stjómandanum.
Einleikarinn stóð sig þó með ágæt-
um og lék þvínæst tvö aukalög utan
dagskrár eftir Sigmund Thalberg,
Tilbrigði úr I Puritani Bellinis (að
því er bezt varð heyrt af munnlegri
kynningu) og Tarantellu; hvorugt
sérlega bragðmikil tónlist, en Ijóm-
andi vel flutt og af mikilli fágun á
veikum stöðum. Á þeim sterkari
hljómaði flygillinn hins vegar und-
arlega harður og pappakenndur,
einkum á miðsviði, og gaf ótvírætt
til kynna, að hljóðfærið væri varla
mönnum bjóðandi í núverandi
standi.
Eftir hlé var komið að aðalverki
kvöldsins, Faust-sinfóníunni, sem
Liszt samdi 1854-55 en bætti og
breytti allt til ársins 1880. Sinfónían
þríþætta er ekki aðeins umfangs-
mesta hljómsveitarverk Liszts (hátt
í 80 mín.), heldur með stærstu
hljómkviðum 19. aldar. Þótt raunar
megi frekar tala um þijú sinfónísk
Ijóð en hefðbundna sinfóníu, þar
sem hvert þeirra er skapgerðarlýs-
ing í tónum á höfuðpersónum
Goethes, þ.e. Faust, Gretchen og
Mefistófelesi, þá nær Liszt að
tengja saman útþættina með tema-
tískum umbreytingum á stefi
Fausts, hnígandi þrítónaröð sem
spannar alla 12 tóna áttundarinnar,
auk ýmissa stefrænna millivísana.
Þrátt fyrir tíðar tví-, þrí- og fjór-
tekningar á hendingum, sem stund-
um hljóma ofauknar í nútímaeyrum,
verður því ekki á móti mælt, að ork-
estrunarsnilld Liszts meira en veg-
ur upp slíkar „lummur", og staðim-
ir þar sem maður sperrti eyrun
vegna frumlegra hljómsveitarlita
voru legíó. Nægir aðeins að nefna
atriði eins og tvíleik óbóa með sóló-
víóluundirspili í II. þætti eða
arpeggíeraðan samleik þriggja
flautna á hörpubakgrunni nokkru
síðar. Einleiksstaðir voru og fjöl-
margir eftirminnilegir, og myndi
æra óstöðugan að reifa þá í þaula,
en þó mætti, bara til að segja eitt-
hvað, geta hlýrra einleiksinnslaga
konsertmeistarans, sem voru eins
og bráðið súkkulaði, göfugs tromp-
etstóns Ásgeirs Steingrímssonar og
hins plastíska pákusláttar Eggerts
Pálssonar.
í heild var túlkun Saccanis afar
heillandi og sannfærandi á þessu
mikla meistaraverki, hnitmiðuð og
snörp í fyrsta þætti, undurblíð í
paradfsískum miðþætti Grétu og
spriklandi spræk og samtaka í
kraumandi órólegum lokaþættin-
um, þai- sem Guðbjöm Guðbjöms-
son og Fóstbræður færðu í niður-
lagi hólpna sál hins þýzka
Galdra-Lofts til himna með höfug-
um glæsibrag.
Ríkarður Ö. Pálsson
Dansverk
fyrir börn
Morgunblaðið/Golli
Auðun og ísbjörninn leggja dansandi upp í ferðalag.
ÍSLENSKI dansflokkurinn hefur
hafíð sýningar á „Auðuni og Isbim-
inum“, dansverki fyrir böm, eftir
Nönnu Ólafsdóttur.
Sagan fjallar um Auðun sem á sér
draum um að gefa Danakonungi fs-
bjöm sem er mikil gersemi. Hann
leggur á sig svaðiifarir og ferðalög
til að gera draum sinn að veruleika.
Draumurinn verður honum ekki að
falli heldur verður gæfan hans föm-
nautur.
Efni verksins er sótt í Auðunar
Siátt vestfirzka sem er ein af perlum
slendingasagnanna. Einar Ólafúr
Sveinsson hefur sagt um Auðunar
þátt: „í honum kemur fram trú á líf-
ið, trú á góðan viija og gott hjarta.
Óbilandi trú. Og hún verður sigur-
sæl. Auðun kemst að vísu í nógar
raunir, sem áreiðanlega mundu
halda hinum unga áheyranda mín-
um vakandi og með uppglennta
skjáina, en bamshugur Auðunar
HÁTÍÐARSALUR HÁSKÓLA
ÍSLANDS KL. 13
ísland í fremstu röð!
Málþing um samkeppnishæfni í
menntamálum og menningarmálum
á íslandi. Paiiborösumræður undir
stjórn Sigmundar Ernis Rúnarssonar
fréttastjóra.
Liður í Stjörnuhátíð menningar-
borgarinnar GERÐARSAFN
steypir honum ekki í glötun. Sagan
fer vel. í henni ríkir skáldlegt rétt-
læti, og þess óskar hvert bam, og
raunar hver maður, þó að sögurnar
- og lífið - fari ekki alltaf eftir því.“
Verkið verður aðeins sýnt fimm
sinnum á stóra sviði Borgar-
leikhússins, ein sýning er búin og
hinar verða 2., 3., 9. og 10. desem-
í KÓPAVOGl KL. 17
Sýningin Fullveldi - verk ungra
myndlistarmanna
Fullveldi nefnist þriöja mynd-
listarsýningin sem Búnaöarbanki ís-
tands, einn af máttarstólpum menn-
ingarborgarinnar, efnir til á þessu ári
í tilefni sjötíu ára afmælis bankans.
Á sýningunni eru verk eftir ísienska
myndlistarmenn afyngstu kynslóö-
inni. Nafn sýningarinnarvísarekki
ber. Sýningar hefjast. kl. 14 alla dag-
ana.
Verkið er samið með böm á aldr-
inum fjögurra til m'u ára í huga.
Auðun og ísbjörninn var frumsýnt
á sérstakri listaháti'ð baraa sem
Listahátíð í Reykjavík stöð fyrir síð-
asta vor. Sýningar vom aðeins tvær
og komust færri að en vildu.
eingöngu til fullveldisdagsins heldur
líka til þess aö í hugum íslendinga
hefur fullveidi löngum veriö lagt aö
jöfnu við menningarlegt sjálfstæði.
Guöbjörg Kristjánsdóttir, for-
stööumaöur Gerðarsafns, er sýning-
arstjóri og sá jafnframt um val þeirra
fjórtán listamanna sem taka þátt í
sýningunni.
2000 góðar minningar frá
menningarári
Upphaf Ijósmyndasamkeppni menn-
ingarborgarinnar og Morgunblaðsins
f samvinnu viö Hans Petersen og
Kringluna. Skilafrestur er 20.1.
2001 og veröa valdar myndir úr sam-
keppninni sýndar á sýningu í Kringl-
unni í febrúar. Verðlaun í boði.
y^M-2000
Föstudagur 1. desember