Morgunblaðið - 01.12.2000, Blaðsíða 66

66 FÖSTUDAGUR 1. DESEMBER 2000
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Unga fólkið aftur inn
í framhaldsskólana!
ÞEGAR þetta er
skrifað í lok þriðju viku
verkfalls fi-amhalds-
skólakennara bólar enn
ekki á lausn. Sem móðir
drengs á fyrsta ári í
framhaldsskóla verð ég
að lýsa furðu minni á
þvi ástandi sem rfldr og
því ábyrgðarleysi sem
stjómvöld hafa sýnt í
þessari deilu. Það veld-
ur óhjákvæmilega
kvíða bæði hjá nemend-
um og foreldrum og
vekur upp spumingar
varðandi framhald
skólaársins. Mér er nú
enn betur ljóst en áður
hversu lánsöm dóttir mín, sem út-
skrifaðist úr Kvennaskólanum sl.
sumar, er að eiga minningar um fjög-
ur áfallalaus og gleðirík ár í skólanum
- án verkfalla. Eldri bræður hennar
tveir sluppu hins vegar ekki við verk-
föll á sínum tíma.
Fyrstu dagar verkfalls geta í besta
falli orðið kærkomið aukafrí fyrir
nemendur en breytist mjög fljótt í
astand óvissu og aðgerðaleysis. Unga
fólkið fer auk þess mikils á mis hvað
varðar daglegt samband við félaga og
jafnaldra og getur það valdið hugar-
víli og leiðindum. Verkföll skapa
mjög einkennilega tilfinningu hjá
fólki - það er auðvitað allt annað en
„frí“ - það er mjög erfitt er að skipu-
leggja eitt eða neitt. Það er sennilega
ekki ósvipað því að vera staddur á
eyðieyju og hafa ekki hugmynd um
hvort eða hvenær björgun berst.
Einna skást settir em sennilega
^eir nemendur sem fara í hlutavinnu
og halda sér þannig gangandi með
einhverjum heimalærdómi til viðbót-
ar. Unglingar sem standa höllum fæti
bæði hvað varðar nám og í félagslegu
tilliti geta orðið afar illa úti. Sumir
þeirra einangrast inni á heimilum sín-
um þar sem enginn er heima að degi
Bókerbamagaman
Bókatíðindi 2000
komin út
Félag íslenskra
bókaútgefenda
til og verða daprir og
óvirkir. Foreldrar
þurfa að veita allan
þann stuðning og
hvatningu sem hugsast
getur. Þá er ábyrgð
skólanna mikil þegar
frá þeim berast skila-
boð um hverjir mögu-
leikar nemenda á að
Ijúka önninni era.
Auk móðurhlut-
verksins er ég líka
framhaldsskólakennari
í verkfalli! Lengi vel
trúði ég ekki að til verk-
falls kæmi. Ég taldi
ráðamenn hafa haft
nægan tíma og svigrúm
til þess að átta sig á að í óefni stefndi
með mönnun skóla á þessum kjöram.
Ég menntaði mig uppranalega til
annarra starfa en kennslu og er oft
spurð að því hvers vegna ég starfi
ekki við það sem gefur betri tekjur.
Svarið við því er nokkuð einfalt. Mér
líkar einstaklega vel að starfa með
ungu fólki, það er í alla staði mjög
gefandi en jafnframt krefjandi starf.
Auk þess á vel við mig að geta unnið
nokkuð sjálfstætt og hafa hluta af
vinnutímanum sveigjanlegan. Þetta
er tíunda starfsár mitt sem fram-
haldsskólakennari en áður hafði ég
reynslu af margvíslegum störfum, á
rannsóknarstofu, skrifstofu, í lyfja-
framleiðslu, við garðyrkju, sfldarsölt-
un, kennslu í grannskóla, ég hef verið
flugfreyja og ýmislegt fleira mætti
tína til. Kennslan er það starf sem
reynst hefur einna fjölbreyttast og
mest gefandi ef ég undanskil þau ár
sem ég var heimavinnandi húsmóðir
með lítil börn.
Á hálfsárs fresti þarf kennari í
annaskiptum skóla að taka við nýjum
nemendum. Að læra nöfn meira en
100 nýrra nemenda á hverri önn er
reyndar smáatriði í samanburði við
það að fá mótaða mynd af hveijum
hópi fyrir sig, átta sig á getu hvers
einstaklings og leiðum til að koma
námsefninu sem best til skila út frá
einkennum hvers hóps. Það era ótal
mörg atriði sem hafa þarf í huga í
samskiptum við unga fólkið. Mark-
mið hvers kennara er auðvitað að ná
sem mestum og bestum árangri hjá
hveijum nemanda og veitir ekki af
a.m.k. einni önn með hveijum hópi.
Mér þótti því ákaflega sárt að ganga
út í lok síðustu kennslustundar 6.
nóvember sl. og skilja nemendur eftir
með þrúgandi óvissu um framhaldið,
hvort hægt yrði að bjarga önninni,
skólaárinu eða útskrifa um jólin.
Það er undarlegt og niðurlægjandi
að þurfa að upplifa sífellda endur-
tekningu á umræðu um vinnutíma
kennara í hvert sinn sem farið er út í
kjaraumræðu. Kennari í fullu starfi
vinnur meira en fullan vinnudag og
Kennarar
Það hlýtur að teljast
mjög stór þáttur í efl-
ingu menntunar í land-
inu, segir María Louisa
Einarsdóttir, að vinnu-
friður ríki í framhalds-
skólum landsins.
fær þá yfirvinnu síðan greidda sem
dagvinnu að sumri til. í blaðagreinum
undanfarinna daga hafa ýmsir bent á
stéttir þar sem vinnutíminn er ekki
alltaf jafn sýnilegur og mættu alþing-
ismenn taka þá umræðu alvarlega til
sín. Þegar þeir skammta sér launa-
hækkanir - era þeir þá spurðir að því
hvað þeir gefi í staðinn í formi auk-
innar viðveru í þingsölum?
Framhaldsskólakennari getur
hækkað laun sín töluvert með yfir-
vinnu og neyðast margir til þess. En
sá sem kennir langt umfram kennslu-
skyldu getur aðeins gert það með því
að leggja á sig óhóflega viðbót við þá
kvöld- og helgarvinnu sem fyrir er.
Slíkt álag gengur einfaldlega ekki til
lengdar því kennari er alltaf í sviðs-
Ijósinu, hann þarf að vera vel undir-
búinn og vera góður verkstjómandi.
Kennari sem sýnir nemendum sínum
áhuga áorkar án efa meira í náms-
framvindu þeiira og hafa margir
kennarar orðið fólki minnisstæðir um
aldur og ævi og átt sinn þátt í mótun
einstaklingsins. Ekki nokkur ástæða
er til að ætla að kennarar svfldst um
að vinna vinnuna sína, kennari sem
það gerði gæti einfaldlega ekki sinnt
starfi sínu, ekki fremur en píanóleik-
ari sem hunsar æfingar getur haldið
velheppnaða tónleika.
Það hlýtur að teljast mjög stór
þáttur í eflingu menntunar í landinu
að vinnufriður ríki í framhaldsskólum
landsins og ætti að vera kappsmál
stjómvalda að stuðla að úrlausn í
þeim málum. En því miður andar
mjög köldu í garð kennara frá þeim.
Samninganefnd
framhaldsskólakennara stendur í
eldlínunni en hún á öll ótvíræðan
stuðning minn og traust. Von mín er
sú að ráðamenn taki á launamálum
kennara af alvöra og finni raunhæfa
lausn á því dapurlega og óviðunandi
ástandi sem nú ríkir. Þannig verður
vonandi hægt að bjarga nemendum
frá því að flosna upp frá námi og að
efla með þeim trú á gildi menntunar
þeim sjálfum og samfélaginu til hags-
bóta.
Höfundur er raungreiimkennari við
Menntaskólann íKópavogi.
María Louisa
Einarsdóttir
Þessar eru frábærar!!! - gjafavöruverslun bllaáhugafólks
Vagnhöföa 23 & Kringlunni • Sími 587 O 587 • www.benni.is
hígmm JólaLtíð
-edci/f/'és ás*
Síðustu ár hefur skátahreyfingin selt sígræn
eðaltré, í hcesta gæðaflokki og prýða þau nú
mörg hundruð íslensk heimili
► lOáraábyrgð ►
► 12 stærðir, 90 - 500 cm ►
► Stálfóturjylgir
► Ekkert barr að ryksuga ►
► Ttuflar ekki stofublómin ►
Eldtraust
Þarfekki að vökva
/slenskar leiðbeiningar
Traustur söluaðili
Skynsamlegjjárfesting
MÖGNUÐ BÍLAMYNDBÖND
Myndbandsspólur sem allir
bílaáhugamenn verða að eignast.
Verðkr. 1.990,- til 2.490,-
Peningar
í paradís
NÝLEGA var hald-
inn hér í Reykjavík
fundur stjórnmála-
manna og aðila vinnu-
markaðar á EES-
svæðinu. Á meðal fyr-
irlesara var íri nokk-
ur sem dásamaði upp-
gang í efnahagslífinu í
heimalandi sínu. Vel-
gengnina rakti hann
til lágskattastefnu og
sagði að þá fyrst hefði
efnahagurinn
blómstrað á írlandi
þegar skattar hafi
verið lækkaðir. Upp
stóð þá maður og
beindi þeirri fyrir-
spurn til fyrirlesarans hvort hann
teldi að Évrópusambandið hefði
verið aflögufært um þá milljarða á
milljarða ofan sem dælt hefði verið
úr sjóðum sambandsins til írlands
í formi styrkja ef skattar hefðu al-
mennt verið mjög lágir í Evrópu.
Hann spurði ennfremur hvort
menn hefðu ekki af því nokkrar
áhyggjur að ríki væru farin að
undirbjóða hvert annað í skatta-
legu tilliti, laða til sín fyrirtæki
með gylliboðum um lága skatta.
Fyrirspyrjandinn var fulltrúi
hægri manna á norska Stórþing-
inu.
Almenningur
borgar brúsann
Þetta er til marks um áhyggjur
sem nú verður víða vart vegna til-
hneigingar til undirboðs í sköttum
og að það gæti orðið til þess að
afa undan velferðarsamfélaginu.
vegum OECD er unnið að því að
finna leiðir til að hamla gegn þess-
ari þróun og hefur stofnunin nú
þegar sett fram samræmdar
reglur um slíka starfsemi. Sex slík
svæði hafa orðið við tilmælum
OECD um að fara að þeim reglum
en tugir skattleysissvæða hafa
hafnað tilmælunum.
Skattaparadísir hafa gert það að
verkum að tekjur af atvinnustarf-
semi hafa í vaxandi mæli færst frá
þeim löndum þar sem framleiðslan
fer fram. Skattstofn þess ríkis, þar
sem hin raunverulega starfsemi er
og virðisaukinn myndast, skerðist
að sama skapi. Afleiðingin er sú að
sívaxandi hluta skattbyi'ðanna er
velt yfir á almenning í framleiðslu-
ríkjunum - hinn almenni borgari
axlar ábyrgðina sem auðmennirnir
víkja sér undan.
Viðskiptaráðuneytið
og Verslunarráð
Til eru fleiri afbrigði af skatta-
paradísum. Hér á landi er nú unnið
að því að búa til sérstakt skatta-
umhverfi fyrir svokölluð alþjóðleg
viðskiptafélög. Tekjuskattar sem
slíkum félögum er ætlað að bera
samkvæmt áformum stjórnvalda
nema 5% í stað 30% hjá öðrum fyr-
irtækjum en að auki eru þau und-
anþegin eignaskatti og stimpil-
gjöldum. Á undanförnum tveimur
árum hefur hið opinbera varið 30
milljónum króna í kynningu á
þessu sameiginlega þróunarverk-
efni viðskiptaráðuneytisins og
Verslunarráðs. Ráðgert er að setja
15 milljónir til viðbótar í kynning-
arvinnu á næstu tveimur árum.
Auk þessara 45 milljóna hafa verið
greidd laun til sérstakrar starfs-
leyfisnefndar sem á veita slík leyfi
og hafa eftirlit með starfsemi leyf-
ishafa þó ekki sé kunnugt um að
neinn hafi sótt um það hingað til.
Ríkisbankarnir
og skattaparadísir
í Morgunblaðinu 6. janúar sl.
birtist mjög athyglisvert viðtal við
bankastjóra Landsbankans. Þar
kom fram að Landsbankinn hefði
síðla árs 1998 sett á laggirnar dótt-
urfélag á Guernsey til að veita við-
skiptavinum sínum svokallaða af-
landsþjónustu. Bankastjórinn var
ákaflega stoltur af því
að Landsbankinn
hefði fengið starfsleyfi
á Guernsey vegna
þess að fjármálaeftir-
litið á eynni væri
strangt og þar fengju
aðeins virtustu bankar
heimsins að starfa.
Þegar viðtalið birtist
námu eignir í sjóðum
landsbankans á Gu-
ernsey um þremur
milljörðum króna.
Þess má geta að Gu-
ernsey er eitt þeirra
skattleysissvæða sem
er á svörtum lista hjá
OECD fyrir að neita
að uppfylla áðurnefndar lágmarks-
viðmiðunarreglur. ,,[V]ið vildum
breikka alþjóðlega þjónustu okkar
Skattar
Það er dapurlegt, segír
Ögmundur Jónasson,
að ríkisstjórnin skuli
ekki hafa metnað til að
taka þátt í alþjóðlegri
viðleitni til að verja
tekjustofna velferðar-
samfélagsins.
og gefa kost á lögsögu, eins og
Guernsey, sem sérhæfir sig í að
veita hagstæð skattaleg skilyrði til
rekstrar,“ sagði bankastjórinn í
viðtalinu. Einnig sagði hann
bankaleyndina mikilvæga enda
þekktu Landsbankamenn það frá
Islandi „að margir einstaklingar
vilja ekki að aðrir viti eitt eða neitt
um þeirra stærri mál, af eðlilegum
ástæðum".
Þetta er aðeins tekið hér sem
dæmi; fjöldi annarra fjármálafyrir-
tækja veitir þessa sömu þjónustu.
Menn minnast þeirrar viðhafnar
sem höfð var þegar þegar Kaup-
þing opnaði útibú sitt í Luxem-
bourg á sínum tíma. Luxembourg
er annað tveggja OECD-ríkja sem
gátu ekki einu sinni hugsað sér að
undiri’ita samkomulag um lág-
marksreglur um skattaparadísir,
reglur sem mörgum þóttu ganga
alltof skammt. í Lúxemborg býður
Kaupþing upp á svokallaða einka-
bankaþjónustu, m.a. ráðgjöf um
það hvernig stofna eigi eignar-
haldsfélög til að geta frestað
greiðslu skatta af söluhagnaði
hlutabréfa.
Velþóknun eða
vanþekking?
Og allt er þetta blessað í bak og
fyrir af hálfu yfirvalda. Þegar við-
skiptaráðherra svaraði fyrirspurn
um hin alþjóðlegu viðskiptafélög á
Alþingi, sagði hún að þau væru á
gráu svæði að mati nefndar á veg-
um OECD um skaðlega skattasam-
keppni. Ekki virtist ráðherrann
hafa neinar sérstakar áhyggjur af
því þótt ísland væri undir smásjá
nefndarinnar vegna þessa ævintýr-
is.
Landsbankinn er, sem kunnugt
er, enn í meirihlutaeigu íslenska
ríkisins og þar með á ábyrgð við-
skiptaráðherra fyrir hönd ríkis-
stjórnarinnar. Það er dapurlegt til
þess að vita að ríkisstjórnin skuli
ekki hafa metnað til að taka þátt í
alþjóðlegri viðleitni til að verja
tekjustofna velferðarsamfélagsins
með því að setja skorður við til-
færslum á fjármagni. Þvert á móti
virðist það stefna hennar að láta á
það reyna hvað hægt sé að komast
upp með á hinum gráu svæðum
fjármagnsmarkaðarins.
Höfundur er þingmaður.
Ögmundur
Jónasson