Skírnir - 01.01.1893, Blaðsíða 47

Frakkland.
47
Frakkland. í Skírni í fyrra er drepið á, upptök Panama-málsins, og
skal nú skýra nokkru ljðsara frá Jiyí máli en þar er gert, þótt erfitt sé
að botna í öllum þeim missögnum um það, sem staðið hafa í blöðum og
timaritum.
Málið er svo vaxið, eins og kunnngt er, að Ferdinand Lesseps, sem
fyrir allmörgum árum stðð fyrir greptri Suez-skurðarins, tðkst á hendnr
að grafa skipgengan skurð gegnum Panamaeiði, sem tengir saman norð-
urhlut t og suðurhluta Yesturheims. Til þess þurfti of fjár og var því
stofnað stðrkostlegt hlutafélag. Frakkar trúðu Lesseps eins og nýju neti
og fengu færri hluti en vildu. Nú var tekið til að grafa skurðinn, en
það var hvorttveggja, að mannvirkið var mikið og að okki var farið sem
haganlegast að, svo gröpturinn gekk ekki svo fljótt og vel sem skyldi.
Bptir nokkur ár tók formenn skurðgraptarins að þrjóta fé, en svo búið
mátti ekki standa, og fóru þeir þvi fram á (1887—88), að þing Frakka
gæfi þeim leyfi til nýrrar hlutabréfasölu og átti að haga henni eins og
hlutaveltu (lotteríi, þar sem nokkrir menn fá stðrfé, sumir nokkuð, en
flestir ekkert). Svo lítur út, sem þinginu hafi ekki verið gefið um þetta.
Skurðmennirnir reyndu til að liðka þingmenn og stjðrnina með mútum
og feingu þá loksins leyfið. Um sömu rnundir mútuðu þeir fjölda blaða-
manna til að mæla fram með sér og fyrirtækinu, og námu þessar mútur
allar stðrfé, en alls er talið til að Frakkar hafi kostað 17 miljðnum franka
til Panama-skurðarins. Nýja hlutabréfasalan gekk ekki að óskum. Skurð-
mennirnir höfðu því ekki önnur úrræði en að lýsa yfir gjaldþrotum, og
var hætt við gröptinn. Fjöldi manna á Frakklandi missti aleigu sína við
gjaldþrot þessi, því hlutirnir höfðu verið hafðir svo lágir með vilja, að öll
alþýða gat tekið þátt í hlutafélaginu, og var nú úlfaþyt að heyra um allt
Frakkland. Ekki þætti það úr skák, að brátt kvisaðist, að stjórn hlutafé-
lagsins mundi ekki hafa farið sem ráðvendnislegast með fé þrss.
Allt var þó kyrt að kalla þangað til í nóvember 1892. Þá var dreg-
in blæan af fjárglæfrum þeirra skurðmanna í blaðinu „Libre Parole“, og
þóttu þetta mikil tíðindi og ill. Um sama leyti báru þingmennirnir
Delahaye og Launsy sakir á meir en hundrað þingmenn og kváðu þá hafa
þegið mútur og haft ýms önnur fjárglæfrabrögð í frammi. Ómögulegt var
að þagga málið niður úr því svona var komið og lét Ricard, dómsmála-
ráðgjafinn, taka það fyrir. Formenn félagsins og hinir helztu umboðsmenn
þess voru hnepptir í dýfiissu, en einn þeirra hafði ráðið sér bana, Reinach barón.
Leið nú ekki á löngu, þangað til málið varð svo umfangsmikið, að