Skírnir - 01.04.1909, Blaðsíða 49

Úr ferðasögn.
145
upp af afii sem stefndi beint að neðan, og hefðu vatna-
grjótslögin (kalkið o. s. frv.) bognað og hrukkast er granít-
inn og gneisinn í miðölpunum ruddist upp eins og eldleðja.
Frekari athuganir virtust sýna, að þetta gæti ekki verið
rétt; þá kom upp sú skoðun, að lögin hefðu hrukkast af
því að jörðin dregst saman er hún kólnar, og yrði þá
grjótskurnið of vítt, líkt og hýðið á epli sem er þurkað;
hefðu því fellingarnar orðið af hliðarþrýstingi en ekki af
þrýstingi sem kom beint að neðan1). Nú hefir enn, á
allra síðustu árum, orðið breyting á þessum skoðunum;
menn hafa fengið vitneskju um, að vatnagrjótlög muni
hafa runnið til á forngrýtisgrundvelli sínum, líkt og snjór
á þaki t. a. m., og lögin stundum færst jafnvel svo míl-
um skiftir þaðan sem þau mynduðust. Er þá svo að sjá
eins og upphaf slíkra fjallgarða, sem Alpafjöllin eru, sé
bunga eða kryppa sem jörðin skýtur upp, og er bungan
svo brött, að jarðlögin hrapa niður brekkuna og leggjast
í fellingar við brekkufótinn; hafa þau þá stundum færst
yfir lög sem yngri voru, en jarðfræðingunum risið af því
miklir erviðleikar, er til þess kom að þýða þetta. Síðan
lyftast þessi bognu lög upp sjálf, þvi að bungan sem nefnd
var, virðist færast yfir jörðina eins og alda á sjó.
Alt fer þetta mjög hægt. En gætum vér látið oss bera
fyrir sjónir, á fáeinum augnablikum, þá atburði sem verða
raunar á miljónum ára, þá mundi oss virðast sjálf hin
steini studda fold kvikul eins og hafið, löndin breyta lög-
un sinni á svipstundu, og fjallgarðarnir hefjast og hníga
líkt og öldur sjávar. Og myndir lífsins mundu breytast
eins og í sjónhverfingaleik, skynlaust eða skynlítið þang-
að til á þessum síðustu augnublikum, að mannvitið kemur
til sögunnar, undarlegast af öllu sem enn hefir orðið og
framtíðarþrungnast.
IX.
Á leið til Parisar.
En nú ætla eg að hverfa frá þessum náttúrufræðishug-
leiðingum og biðja lesandann, — sem auðvitað er góðgjarn,
‘) Þessu er nákvæmar lýst i ritgerðinni „Um fjöll“, Timarit Bók-
imentafélagsins 1899. 10