Skírnir

Árgangur

Skírnir - 01.08.1909, Blaðsíða 84

Skírnir - 01.08.1909, Blaðsíða 84
276 Upphaf konangsvalds á íslandi. aS hið forna stjórnarfyrirkomulag hélzt óbreytt frá 1262 til 1271, er þingfararbálkur Járnsíðu var leiddur í lög. Mjög sennilega skýrir höf. orð sáttmálans »að láta oss ná friði« og »að halda friði yfir oss«. Eftir skýringu hans lýtur fyrri skuldbindingin að því, að konungur lofar að koma á friði í landinu, en hin síðari að því, að hann tekst á hendur að varðveita friðinn eða »gæta friðarins« bæði út á við og inn á við. Af þessari yfir- lýsingu og viðbótinni »svá sem guð gefr yðr framast afl til« ætlar höf. að megi ráða, »að kor.ungur hafi áskilið sér að fara með her- mál landsins með aðstoð Norðmanna«. Vera má aö það hafi vakað fyrir konungi eða eitthvað þvílíkt, en á hinn bóginn er það eins líklegt, að orðin, »svá sem guð gefr yðr framast afl til«, sé almenns eðlis eins og t. d. »ef guð lofar« í nútíðarmáli, og hafi enga dýpri roerkingu f sér fólgna. En hvað sem því líður, er það af öðrum atvikum sennilegt, að konungur hafi ætlað sér að fara með hermál og utanríkismál fyrir Islands hönd. Með niðurlagsatriði Gamla sáttmála: »Skulum vér og várir arfar« o. s. frv., telur Berlin íslendinga hafa »berlega viðurkent erfðirétt hins norska konungdóms að Islandi« og segir á 89. bls., að höf. hafi tjáð sig því samþykkan. En höf. færir rök fyrir því, að svo er ekki og að Berlin hefir misskilið orðið »arfgengur«, sem höf. hefir viðhaft í hinni venjulegu merkingu orðsins »sá sem geng- ur í arf mann frá manni«. Berlin hampar mjög »hinum norska konungdómi«. En höf. sýnir, sem er, að þetta »ímyndaða hugtak« er hvergi nefnt á nafn í samningnum og telur með róttu alla þá ályktun rammskakka, sem Berlin dregur af því. Fróðleg og ítarleg er frásögn höf. (53—56 bls.) um afstöðu íslendinga til konungserfðalaganna norsku, og hnekkir hún, að því er virðist, gersamlega kenningu Berlins, að íslendingar hafi með niðurlagsatriði Gamla sáttmála afsalað sér öllu atkvæði um kon- ungserfðir f Noregi. Skýring höf. á niðurlagsorðum sáttmálans »meðan þér og yðrir arfar halda við oss þessa sáttargerð. En lausir, ef hún rýfst, að beztu manna yfirsýn« er svo strangvísindaleg og rökstudd með sögulegum dæmum, að allar tilgátur Berlins um þetta atriði og ályktnnir, sem hann dregur af þeim, virðast einber markleysa. í mesta máta kátbro3leg er getgáta haus að »beztu menn« sé ríkis- fuudur í Noregi, og lítt sannfærandi er sú kenning hans á 129. bls., að niðurlagsatriði sáttmálans »heimili bændum rétt til uppreistar, en ekki rótt til að ganga undan honum sem ríki«.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96

x

Skírnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Skírnir
https://timarit.is/publication/59

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.