Skírnir - 01.01.1910, Qupperneq 4

4
Um silfurverð og vaðmálsverð.
Þegar vjer tölum um forna vaðmálsalin, verðum vjer
að gæta þess, að hin forna íslenska alin var rúmum 5
dönskum þumlungum stittri enn dönsk alin, eða, eftir því
sem næst verður komist, 18.79 d. þl. (= 49,143 sentí
metrar). Aftur var vaðmálið forna breiðara enn það er
nú. Gjaldgengt vaðmál átti að vera tvíelnt, o: 2 fornar
álnir á breidd (= 37.58 d. þl.), og verður því forn vað-
málsalin sakir breiddarinnar alt að því fjórðungi drígri
(1,23 d. □ alin) enn einbreið vaðinálsalin nú, þó að hún
væri stittri.
Sex dlnir af vaðmdli vóru kallaðar eyrir vaðmdla eða
lögeyrir, og 8 aurar vaðmála eða 8 lögaurar eða 48 álnir
vaðmdla gerðu mörk vaðmála, alveg eins og 8 aurar silf-
urs gerðu mörk silfurs. Vaðmálið er þá talið í vogar-
einingum, enn þessar vogareiningar eru þó bersínilega
ekki miðaðar við þingd vaðmálsins, því að 6 álnir
vaðmála vega miklu meira enn eiri og 48 álnir miklu
meira enn mörk. Það leiðir af sjálfu sjer, og er játað af
öllum, að þessi verðnöfn, eyijúr og mörk, eru komin inn í
vaðmálareikninginn úr silfiBlikningnum. Enn merkilegt
er, að engum hefur enn, svo að eg viti, dottið í hug að gera
grein flrir, hvernig á því stendur, að verðnöfn silfurreikn-
ingsins hafa komist inn í vaðmálareikninginn, og liggur
þó hin eðlilega skíring beint við.
Að 6 álnir vaðmála eru kallaðar eyrir (lögeyrir), og
48 álnir mörk, hlítur að stafa af þeirri einföldu ástæðu, að
6 álnir vaðmála hafa einhvern tíma í firndinni jafngilt
3,/3 eyri silfrs að verðmæti og 48 álnir vaðmála mörk silfrs.
(= 90 álna) kúgildi er talað í fjárlagi í Árness þingsókn (firir 1200) Grág.
Kb. II 247. bls. (Belgsdalsbók, ?tr. ísl. Uornbrs. I 816. bls.) og í máld.
Saurbæjarkirkjn á HvalfjarðarstroM 1180 (Isl. Fornbrs. I 265. bls.). í
Vallaneskirkju máld. 1270 segir, að kirkjan eigi 30 kúgildi í geldfje, og
sknli „hálft virða tveggja marka (= 96 álna) kúgildi og hálft 12
aura“ (ísl. Fornbrs. II 83. bls.). Á þessu sjest, að kúgildi gátu verið
misdír eftir gæðum. Siðar i sama máld. er hvalrekaitak metið „2 kú-
gildi eða 3 merkur“, eða kúgildið á l‘/2 mörk (= 12 aura). Loks talar
máldagi Helgafelsklausturs frá 1186 um „hundraðs (= 120) álna virð
kúgildi“ (ísl. Fornbrs. I 282. bls.).