Skírnir - 01.01.1910, Síða 31

Siöspeki Epiktets.
31
eintóm endurtekning og hringiða lífs og dauða, og sumir
litu svo á, sem dauðinn væri endimark alls. Gegn mis
réttinu í þjóðfélaginu átti maðurinn að berjast í lengstu
lög, en gegn mótlæti því, er bar honum að höndum af
völdum náttúrunnar, var honum ekki til neins að berjast,
— þar varð hann að gefast upp. En þarna rak sig hvað
á annað í lífsskoðun þeirra. Á annan bóginn héldu þeir
fram frjálsræði viljáns og baráttunni gegn hvers konar
raisrétti og kúgun, en á hinn bóginn takmarkalausri auð-
sveipni og rólyndi í öllu sem að höndum bar af völdum
náttúrunnar og óumflýjanlegt þótti. En nú hefir einmitt
náttúran síðasta orðið í mannlífinu. Krankleik og kvöl-
um verður varla sneitt hjá, og dauðinn er loks endir á
allra manna sögum. Þetta sáu Stóíkar og viðurkendu
það. Og þar sem þeir nú á hinn bóginn héldu því
fram, að náttúran væri ekki annað en eilíf endurtekning,
eilif hringferð lífs og dauða, sem ekki yrði umflúin eða
breytt á nokkurn hátt af mannavöldum, þá er ofurskiljan-
legt, þótt þeir sæju ekki til neins að spyrna við brodd-
unum, heldur reyndu að íklæðast brynju rólyndis
og mannlegrar auðsveipni. En einmitt þetta, að þeir
skyldu telja náttúruna alveg ósveigjanlega og ógjörning
að víkja rás viðburðanna við á nokkurn hátt, það ber
vott um þekkingarskort þeirra og fornaldarinnar yfir höf-
uð. Þeir þektu ekki hinn undraverða mátt mannsandans,.
sem er í því fólginn, ekki að trúa hinum og þessum bá-
byljum, heldur að læra a ð s k i 1 j a lög náttúrunnar
til þess að beita þeim svo eftir á sem b e i z 1 i á hana
sjálfa og læra þannig smámsaman að leiða hana eftir vild
sinni. Hefðu þeir séð og skilið þetta, þá hefðu þeir ekki
þurft að telja forlögin né náttúruna ósveigjanlega, og þá
hefðu þeir hlotið að kannast við, að draga mætti úr mörgu
mannlegu böli og jafnvel verjast því til fulls. Þá hefðu
þeir líka getað haldið frjálsræði mannsins fram til fulls,
ekki þurft að hætta á hálfri leið, eins og þeir gjörðu. Þá
hefðu þeir sem sé getað haldið því fram, að maðurinn.
ætti ekki einungis að berjast gegn eigin girndum sinum