Skírnir - 01.01.1914, Page 38

38
Hvað er dauftinn?
ur henni alger ótilvera og alger dauði. — En einu má
þó ekki gleyma segir hann, og það er það sem mestu um
varðar frá voru sjónarmiði, að ef alger dauði væri mögu-
legur, þá gæti hann ekki verið neitt af því sem oss er
unt að gera oss í hugarlund, og þar af leiðandi ekkert
sem ástæða geti verið til að óttast.
Þá er annar möguleikinn: framhald lífs eftir dauðann
með sömu vitund og vér höfum í lifanda lífi.
En hvernig er þá vitund okkar varið? Er hún fram
komin af líkamlegri skynjan okkar, eða er hún framleidd
af hugsanalífi, óháðu líkama vorum? Mundi líkami vor
hafa meðvitund um sjálfan sig, ef vér gætum eigi hugsað,
og hvernig mundi á hinn bóginn hugsanalíf vort vera, ef
vér værum sviftir líkama vorum? Vér þekkjum líkami
(hluti) sem engin hugsun býr í, en vér þekkjum ekki
hugsanalíf án líkama. »Þó er«, segir höf. »því sem næst áreið-
anlegt, að til er skynsemi án skilningarvita eða nokkurra
líffæra, er framleiði hana og endurnæri, — en oss er með
öllu ómögulegt að hugsa oss, að vor eigin skynsemi geti,
þegar svo stendur á, haldist í sömu mynd og líkingu og
vitund sú, sem nú fær lífsþrótt og megin fyrir skyn-
færi vor«.
Þá fer höf. mörgum orðum um, hve erfitt sé að gera
sér ljósa grein fyrir, hvað það í rauninni sé þetta »ég«
í oss, sem oss finst svo óbærilegt að hugsa til að verði
að engu. Minnir röksemdafærsla hans á ameríska heim-
spekinginn William James, sem sagði, að hver maður
ætti í sér eins mörg »ég« eins og hægt væri að líta á
hann frá mörgum sjónarmiðum, og finst höf. það bera vott
um eigi litla þröngsýni, að oss skuli virðast alt það, sem
á að ske um alla eilífð, oss óviðkomandi, nema að svo
miklu leyti sem vér getum mælt það á stiku okkar jarð-
nesku einstaklingsvitundar, svo ófullkomin og óáreiðan-
leg sem hún þó tíðum sé. Höf. finst því mikið til um
þann misskilning á vorri eigin vitund, er liggi til grund-
vallar fyrir ósk vorri um að fá að halda henni óbreyttri
eftir dauðann. Þessi ógnar lítilsiglda einstaklingsvitund, segir