Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 02.01.1886, Blaðsíða 36

36
beinlínis þurft að hafa fylgt hinni upprunalegu sögn, heldr sé það
hans eigin ályktun, og eg get ekki séð, að þetta sanni annað enn
það, að þá, þegar Haukr ritaði, hafi verið álitið eða talið svo, að
Hvítá væri takmarkið, þ. e. Haukr telr landnámsmennina í Sunn-
lendinga og Vestfirðingafjórðungi einungis eftir því, sem þá var
ályktað, að Qórðungamótin væru, og hann hlaut líka að gjöra
mönnum þetta skiljanlegt á þann hátt; enn Haukr ritar löngu eftir
að landið er komið undir konung, og þá hefir liklega breytingin
komið, einhvern tíma eftir það, þvi þá breyttist svo margt, sem
kunnugt er.
þ>að sem svo kemr til umtals, og sýnist benda á, að fjórðunga-
skiftin hafi verið við Hvítá, er skrá um nöfn nokkurra presta,
kynborinna íslenzkra, ísl. Fornbréfasafn bls. 188—194. Jón Sigurðs-
son lýsir handritinu nákvæmlega, eins og hann er vanr, og segir,
að þetta sé brot úr skinnbók, eða jafnvel fleirum enn einni; hérer
og margt fleira áritað; þetta er i fimm kverum eða heftum; elzta
höndin virðist honum vera frá um 1200, eða skömmu þar eftir.
Prestanöfnin eru rituð með hönd, sem hann heimfœrir til 1250 (sjá
um þetta lýsingu Jóns Sigurðssonar). J>etta er því nokkuð gamalt.
í skrá þessari eru taldir 40 prestar, 10 í hverjum flokki: „austr,
suðr, vestr, norðr“; meira er þar ekki ákveðið. Nú er t. d. Páll
Sölvason talinn „suðr“, enn hann bjó í Reykjaholti, sem kunnugt
er. þ>etta sýnist mér nú ekki sanna annað nákvæmara enn það,
að þessir menn vóru á suðrlandi, og þessir á vestrlandi, eða á suðr-
og vestrhluta landsins, o. s. frv., enn alls ekki þarf það að sýna
nein skörp eða ákveðin fjórðungatakmörk; það mun heldr ekki
vera höfundarins meining; því hann nefnir ekki nokkura fjórðunga,
og það myndi hann þó gera, hefði hann viljað nákvæmlega sýna,
hverjir vóru í þessu eða þessu fjórðungstakmarki; þetta er eins og
maðr segir: „J>essi maðr er norðlenzkr“, eða: „austfirzkr11; þá eru
ekki höfð f huga nein ákveðin fjórðungatakmörk, heldr er þetta þá
óákveðið. Væri þessi litla bending um Qórðungatakmörkin við Hvítá
það einasta sem til væri um þetta efni, eða réttara sagt, að ekkert
mælti með öðrum takmörkum, þá skal eg játa, að þetta yrði að álítast
nokkur sönnun, enn einmitt það, að annað mælir á móti þessum tak-
mörkum, sýnir, að höfundarins meining hefir verið það, sem þegar er
sagt, þvf ekki geta fjórðungatakmörkin hafa verið tvö á sama tíma.
Nú skal eg þá taka fram það, sem með þvf mælir, að fjórð-
ungamótin hafi ekki verið við Hvítá, heldr að Vestfirðingafjórðungr
hafi náð lengra suðr. — þ>að er sjáanlegt, að fyrst fingnessþing, og
svo þverárþing í Stafholtsey, vóru bæði þannig sett, að þau skyldu
vera héraðsþing fyrir allan Borgarfjörð beggja megin Hvftár; þau
lágu vel við til aðsóknar um alt héraðið; einungis er þessi munrinn
á þingstöðunum, að þingið var fœrt stuttan veg, úr fnngnesi og