Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 02.01.1886, Blaðsíða 47

47
vildi nú spyrja: hvers skyldi Hvítá eiga að gjalda, að nefna ekki,
ef Ketill gufa kom þar og átti þar dvöl, og þá þau örnefni, sem
við hann voru þar kend? Og þar sem Borgarfjörðrinn er eitt með
meiri söguhéruðum. þ»að er enn fremr ósennilegt, að Ketill gufa
hafi bygt skála bæði við Gufuá og Hvítá, þar sem svo skamt er
þar á milli, og vera hér þó ekki nema einn vetr; það má vissulega
ætla, að Egils s. myndi nefna það, ef Ketill gufa hefði líka verið
við Hvítá, þar sem hún segir svo nákvæmlega frá þeim viðburðum,
er hlutust af veru Ketils í Borgarfirði. Hefðu tvennir Gufuskálar
verið til nær hvor hjá öðrum, þá var það skeytingarleysi mikið af
ritara Sturlungu, að til taka ekki, hvorir Gufuskálar það voru,
sem J>órðr ætlaði yfrum á, enn nefna einungis á; enn hvaða á?
þ>að verðr maðr sjálfr að geta sér til, hefði um tvenna Gufuskála
verið að rœða; það er meira að segja: söguritarinn var enda skyld-
ugr til að gjöra grein fj-rir þessum Gufuskálum á Hvítá, þar sem
engin önnur saga nefnir þá; hversu oft sem Hvítá er nefnd, og tal-
að um kaupstefnu á Völlum og siglingu í Hvítá, þá skal þessu
nafni þó hvergi bregða fyrir. Eg verð því að álíta, að mikil rök
séu fœrð fyrir, að „Gufuskálar‘‘ séu ritvilla fyrir „Grófarvað", alt
samkvæmt því sem eg hefi áðr sagt. Eg hefi og sérstaklega bor-
ið þetta mál undir mann, sem hvorki skortir kunnugleika eða
þekkingu í þessu efni, og er hann mér samþykkr um þetta máþ
Eg skal geta þess viðvíkjandi bls. 112, að Jón Espólín segir
í Árb. II. d. bls. 13: „f>á handlagdi J>orkell Magússon Árna bisk-
upi jördina Bakka í Bæarþingum, enn Kolbeinn J>orgílsson jörd í
J>ingnesi“. J>etta var 1417. Með því þetta er hinn sami Bakki,
sem hér að framan er um að rœða, getr þetta verið eðlilegt á
þann hátt, að hið ákaflega mikla jarðfall eða gróf, sem vaðið hefir
hlotið nafn af, hafi einungis verið lítil í fyrstu, svo bœrinn hefir þó
enn getað staðið lengi, þangað til þessi jarðgróf smátt og smátt
jókst, svo að búið var við, að bœjarhúsin myndu eyðast; enn eink-
annlega hefir það þó eyðilagt jörðina, þegar túnið varð allt sundr-
grafið af þeim miklu jarðföllum. Manni gæti komið til hugar, að
|>orkell þessi hefði þess vegna látið af hendi jörð þessa, að hann
sem kunnugr hafi séð, að henni var búin eyðilegging. „Jörð í
J>ingnesi“ sýnist hafa verið jörð þar í nesinu, sem nú er eyðilögð.
Annars nefnir Árni Magnússon og telr upp 72 eyðijarðir í Borgar-
fjarðarsýslu, og 26 eyðikyrkjur. |>að er því auðsætt, að til þess
að finna allar þær rústir þarf maðr víst að taka alt með, þar sem
líkindi eru til, að bœr hafi verið. J>eir Árni og Páll Vídalín telja
í jarðabókinni svo margar eyðijarðir á landi hér, þar sem þeir hafa
farið yfir, að þær skifta þúsundum, og hlýtr þetta, ásamt Öðru, að