Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 02.01.1886, Page 60

6o
eyðibærinn „HHð“ hefir verið. Líklegastur staður til þess er, að
mínu áliti, undir hinni fögru hlíð fyrir innan Fljótsdal. þ>ar sjást
talsverðar leifar af fornum byggingum í tungunni milli pórólfsár
og Marðarár. Hefði Sigfús búið þar, og Mörður son hans eftir
hann, þá væri eigi ólíklegt að Marðará hefði nafn sitt af honum.
fjettbýlt hefir þá raunar verið þar, er í>órólfsfell var strax fyrir
innan en Fljótsdalur strax fyrir utan. Samt gátu allar jarðirnar
verið góðar, meðan allt láglendið, sem nú er aur, var gott land, og
heiðin fyrir ofan skógi vaxin, og eigi hafa fornmenn byggt strjálla
í utanverðri Hlíðinni (t. a. m. að Grjótá, Arngeirsstöðum og Lamba-
læk). Sumir halda raunar, að byggðarleifarnar milli ánna sjeu af
bænum þórólfsfelli\ en móti því er sú eina og einfalda ástæða
nóg : að þessar byggðarleifar eru ekki í þórólfsfelli heldur aðskild-
ar frá því. Bær á þessurn stað gat ekki heitið í þórólfsfelli. Og
ekki getur það stutt þessa ætlun, þó smalamaður frá J>órólfsfelli
kæmi að þeim nöfnum í skóginum fyrir ofan Hlíðarenda (Nj. 69.
k.), það hefir verið fjarri búfjárhögum þ>órólfsfells, hvar sem bærinn
hefði verið. [Á að gizka, hefir smalamaður leitað að ásauð frá
Bergþórshvoli, er hefir átt að vera til sumargöngu í þ>órólfsfelli,
en strokið heimleiðis]. þ>að má líka sjá bæjarstæðið í þ>órólfsfelli,
næstum því með vissu: Vestan við suður-rana fellsins, einmitt þar,
sem landslag bendir einna helzt til bæjarstæðis, stendur dálítill hól-
bali upp úr aurnum, áfastur við fellið. Á honum er steina-dreif
nokkur, og i einum stað sýnist votta fyrir garðshorni. Allur jarð-
vegur er burtu þaðan, ef til vill brotinn af vatnahlaupum. Er ár-
burðurinn orðinn svo hár þar í kring, að fyrirsjáanlegt er, að hól-
balinn muni fara í kaf með tímanum.
Ekki er unnt að gizka á, hvenær byggð hefir lagzt niður á
Einhyrningsmörk. Hún hefir liklega haldizt þar viðlíka lengi og á
jþórsmörk. Landskostir hafa verið hinir sömu á báðum stöðum:
skógar og hagbeit ágæt, en liklega miður fallið til heyskapar, eigi
mjög rigningasamt en vetrarriki mikið. Bæirnir hafa að líkindum
eyðst eftir óáran, einhverntíma á miðöldunum. Nafnið Einhyrn-
ingsmörk hefir ef til vill verið týnt áður, eða að minnsta kosti ver-
ið lítt tiðkað, og er það skiljanlegt. þ>ar sem ekki voru nema fáir
bæir, er hver átti sitt nafn, þá þurfti ekki að nefna landeign þeirra
sjerstöku, sameiginlega nafni, þar eð þeir voru óslitið framhald af
aðalbyggðinni, — það þykir ekki ástæða til að hugsa að Kana-
staðir eða f>órólfsfell hafi eyðst á undan. Með þ>órsmörk stóð i
þessu tilliti öðruvísi á: hún er svo miklu afskekktari, og því hefir
hún, allstaðar út í frá, verið nefnd sinu eina sameiginlega nafni;en
hin sjerstöku nöfn bæjanna þar hafa þess vegna snemma gleymzt.
|>egar á Njálu dögum hefir það verið orðin venja að nefna þá að
eins „í Mörk“, eða sem nú á tímum mundi sagt: — „i Mörkinni“.