Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1933, Blaðsíða 67

67
Frá því að Clemenskirkja líður undir lok, eru kirkjurnar tvær,1)
þangað til 1573, að byggð var stór timburkirkja fyrir báðar sóknirnar
að Fornu-Löndum. Þó munu eftir sem áður hafa staðið hinar gömlu
kirkjur að Ofanleiti og Kirkjubæ, og notaðar sem bænahús.2) Einnig
mun kirkjugarðurinn að Kirkjubæ hafa verið notaður eitthvað áfram.
Bendir fundur legsteins séra Jóns píslarvotts til þess (1924).3)
Ekki er nú hægt að sjá, af hvaða ástæðum kirkjurnar hafa verið
sameinaðar, en upptökin mun séra Bergur Magnússon, prestur að Of-
anleiti, hafa átt. Skrifaði hann Simoni Surbeck árið 1572, og bað
hann um að senda sér við til byggingar Ofanleitiskirkju,4) sem þá
hefir verið komin að falli. Hafði Simon verið forstjóri konungsverzl-
unar og konungsfógeti í Vestmannaeyjum um all-langt skeið, og rak
þar jafnan útgerð í félagi við konung.5) Síðar varð hann borgar-
stjóri í Kaupmannahöfn (1577) og andaðist 1583. Um leið og bréfið,
sendi séra Bergur honum 1 lest fiska, sem hefir verið endurgjald fyr-
ir viðinn, að svo miklu leyti sem það hrökk til. Segir Árni Magnús-
son, að það jafngildi 25 ríkisdölum. Viðurinn kom árið eftir, en ekki
var hann notaður til þess að endurbyggja Ofanleitiskirkju, eins og
séra Bergur hafði ætlazt til í upphafi, heldur var Landakirkja byggð
úr honum. Kirkjan mun hafa verið byggð á kostnað prestanna, og kostaði
þá 3 lestir fiska.6) Fóru þeir hvað eftir annað fram á það, að þeim
yrði endurgreiddur kostnaðurinn, en það bar engan árangur, að líkind-
um af þvi, að kirkjan hafði engarfastar tekjur. Var það prestunum þung
byrði, vegna þess að þeir voru fátækir og urðu að greiða landskyld-
ir af ábýlisjörðum sínum, eins og aðrir leiguliðar. Kom Otti Stígs-
son hirðstjóri þeirri skipan á. Árið 1545 eða 1546 mun annar
presturinn í Vestmannaeyjum hafa látizt, og vildi Otti þá afnema
annað prestsembættið7), en á það vildi Qizur biskup Einarsson ekki
fallast. Þó gat hann ekki komið því fram, að prestarnir yrði fram-
vegis tveir eins og áður, nema með því móti, að prestarnir héldi
staðina með afgjaldi til konungs. Hélzt þessi skipan, þar til á
biskupsárum Odds Einarssonar.
1) Árb. Fornl.fél. 1913, bls. 39-41 og 61-62.
2) Gísli biskup Oddsson: De mirabilibus Isl., cap. XXIII., 10. Offanleite,
domicilium parochi cum aedicula sacra. 14. Kirkjubær, alterius pastoris sedes
cum sacello qvoqve.
3) Árb. Fornl fél. 1925.
4) A. M. Embedsskrivelser, bls. 350.
5) J. Aðils: Einokunarverzlunin, bls. 43—44.
6) Alþingisbækur íslands, II., 283—284.
7) Dipl. Isl., XI., 462-463.
5*