Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1960, Side 10

14
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
SA-hornið stendur þá á Auðunarmúr. Heimildirnar segja, að hann
hafi lokið utan um kórinn í Péturskirkju, er enn stóð á dögum Arn-
gríms lærða. Sé innanmál þeirrar kirkju sett niður innan hornsins,
en gröfin norðan við kór, sem á uppdrættinum er dökkur ferhyrning-
ur, skoðuð sem norðurhluti Auðunarmúrs, þá kemur í ljós, að vest-
ari gröfin lendir á mörkum framkirkju og stöpuls, þar sem horn-
hleðslu er von. Er hún táknuð með ferning, 2 X 2 m. Mál Péturs-
kirkju eru umreiknuð í 57 sm álnum. En þær gætu verið aðeins
styttri, sbr. Skírni 1958 210. Eins og málin að öðru leyti eru túlkuð
á uppdrættinum, þá kemur fram sama riss og birtist í grunni hinnar
fornu Skálholtskirkju, og er óefað rétt, sbr. ummæli Arngríms lærða
í Brevis Commentarius, Bibl. Arnam. IX bls. 60. En mönnum verður
óneitanlega starsýnt á, hversu lítil hin virðulega dómkirkja er, sem
nú stendur að Hólum, í samanburði við hina fornu dómkirkju.
í kórnum er sýnt háaltarið. Niðursetningin er að vísu áætluð. En
gert er ráð fyrir, að hægt hafi verið að opna járnhurðina, sem var
að aftanverðu, þegar Halldórukirkja hafði verið reist. Og einnig að
nægilegt pláss væri til þess að grafa Jón biskup Vigfússon milli kórs
og múrs. Og víst er, að altarið er ekki flutt, er Halldórukirkja var
byggð. Það er sá punktur, sem bindur saman Péturskirkju og hana.
Þá er einnig tekið tillit til heimilda 18. aldar, er segja, að grunn-
gröftur undir norðurvegg núverandi steinkirkju gangi eftir norðan-
verðu miðju kirkjugólfi Halldórukirkju allskammt frá altari. Sjálft
altarið er sýnt með breidd fordúksins velþekkta, sem nú prýðir Þjóð-
minjasafnið, Þjms. 4380 b.
Halldórukirkja er sýnd innan í Péturskirkju samkvæmt ofan-
greindum forsendum. Hún er allmiklu minni. Er áberandi, hversu
stutt framkirkjan er miðað við kór. Skýring á því er einföld. Helgi-
göngur til Hóla tíðkuðust þá ekki framar. Hins vegar er enn allmikið
lið á Hólum, — skólapiltar meðal annarra —, sem koma til morgun-
og kvöldsöngva daglega í kór. Enda er kór Halldórukirkju samkvæmt
úttektunum enn að mörgu með sama sniði og tíðkast mundi í kaþólsk-
um sið.
Eins og að ofan gat, eru útlínur stöpuls Halldórukirkju ekki ör-
uggar nema það eitt, hversu langt hann nær í vestur.
Er steinkirkjan var reist, hefur hinum danska yfirsmið litizt svo
á, að heppilegt væri að nota það grjót, sem þegar var fyrir tilhöggvið
í Auðunnarmúr og enn fremur að nota hann sjálfan að einhverju
leyti sem undirstöðu og varð SA-hornið fyrir valinu. Að norðanverðu