Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1960, Page 56

60
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
hafa með sér síilnálina sina, svo hún skyldi sauma hann í sumar, þegar barnið
svæfi. Nálin var úr rostungstönn að sögn Sigurbjargar, mjög vel gerð. Friðrik
(húsbóndinn) gæti lagt til efnið. Varð nú svo að vera sem kerling vildi, en ráða
kvaðst hún vilja efninu.
Þegar rakað var af hrossunum, staulaðist Sigurbjörg út til að segja fyrir um
efnið í síilbotninn. Skyldi haft í hann valið snöruhár, þ. e. lokkar teknir úr tagli
fullvaxinna hrossa, valdir þeir lengstu og skornir við hársræturnar. Skyldi hver
lokkur vera litlu gildari en þáttur í konufléttu, þeirra er hárprúðar voru. Þess
skyldi vandlega gætt, að litir blönduðust ekki. Var hárið þvegið, og var kerling
mjög kröfufrek um vandvirkni. Man ég, að þvottareglurnar voru allflóknar, en
ég kann ekki að greina frá þeim. En hárið var látið hanga úti um skeið.
Þegar til þess kom að spinna þetta, var ég kvaddur til. Skyldi ég tæja þetta
á vissan hátt, — draga liáriS eins og það hét á máli Sigurbjargar. — Gerði ég
þetta undir handarjaðri hennar. Þótti henni vit mitt og mannkostir mjög skorið
við nögl, enda lágu hugðarefni mín víðsfjarri hrosshári og síilbotnum, enda að-
eins á 8. ári. Sigurbjörg bjó til úr hárinu vindil (vöndull var allt annað) mjög
laust undinn. Festi hún hann við rúmstuðul og spann svo á venjulega hrosshárs-
snældu af ótrúlegri leikni, og aðeins einn nálþráð í einu. Vatt hún hann aldrei
upp á snælduhalann, heldur snurðaði hann upp í hönk framan við snúðinn. A því
furðaði mig mjög, hversu nálþræðirnir virtust alltaf hnífjafnir. Voru þeir með
lykkjum á báðum endum. Vatt hún þá upp í hnykla og festi þá saman þannig að
aðeins var brugðið gegnum annað augað. Voru þeir því lausir, þegar til átti að
taka. Þegai' allt hárið var spunnið, voru komnir þi'ir hnyklar, enda þrir litir:
svartur, rauður og hvítur, og þó stærstur sá svarti. Tók hún þá að sauma, en fór
öfuga leið við hina svarfdælsku lýsingu. Bjó hún fyrst til hring úr þrinnuðum
nálþróðum og miðaði stærð hans við siilbandið. Fitjaði hún svo upp á þennan
hring. Minnir mig, að hún byrjaði á „kappmellu“ um hann. Þegar hún hafði lokið
þeirri umferð, brá hún nálinni í það bragð kappmellunnar, sem var samlægt aðal-
þræðinum. Man ég fyrir víst, að hún brá nálinni fram, eins og þegar skór var
verptur, en bragðið er mér að fullu gleymt. Fyrst kom fram gjörð, er minnti á
fit á sokk, enda kallaði hún það botnfitina. Var hún miðuð við breiddina á síil-
bandinu og þó rúmlega það, enda skyldi síilleggurinn (svo hét hringurinn, sem
byrjað var á) lenda ofan við síilbandið. Þegar lokið var við fitina, tók við síil-
botninn. Var hann þrílitur, svart yzt eins og fitin, þá raut.t og innst hvítt. Hring-
urinn eða réttara sagt siilbot.ninn lokaðist í miðjunni. Hét það á máli Sigur-
bjargar að læsa botninum. Hún gerði hvern nálþráð eins og þú lýsir (þ. e. eftir
lýsingu Soffíu á Hofi, K. E.). Eins og áður er sagt snurðaði hún þráðinn fram-
an við snældusnúðinn, þegar hún spann. Er hún hafði spunnið þráðinn, vatt hún
hann upp á hönd sína, brá svo endanum um rúmmara og gerði hann tvöfaldan
á þann hátt. Hafði hún endana dálítið mislanga (nálega þriggja þuml. mismun).
Notaði hún mismuninn til að búa til lykkju á þann enda þráðarins. Notaði hún
mig oft til að hjálpa sér við að loka þræSinum eins og það hét á hennar máli.
Snúðurinn á þræðinum einföldum nægði til að vinda hann saman, þegar honum
var sleppt tvöföldum. Loks læsti hún lykkjurnar saman, þegar hún festi þræðina
saman. Það var einföld og allþekkt aðferð, t. d. þegar sett voru saman reipi, þar
sem sili og tagl mættust. Það hét á máli Sigurbjargar lykkjulás.