Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1985, Qupperneq 81

BERA NORDAL
SKRÁ UM ENSKAR ALABASTURS-
MYNDIR FRÁ MIÐÖLDUM
SEM VARÐVEIST HAFA Á ÍSLANDI
Inngangur
Alabasturstöflur voru íjöldaframleiddar á verkstæðum í Englandi frá
1330—1550.1 Ótrúlega margar einstakar lágmyndir eru varðveittar en
fáar heilar altaristöflur. Þær eru nú dreifðar um alla Evrópu, enda var
upphaflega skipulagður útflutningur á þeim, meðal annars til íslands.
Auðvelt var að flytja alabastursmyndirnar á milli staða þar sem þær
voru ekki mjög fyrirferðarmiklar og þeim mátti loka. Verk unnin í
alabastur voru mjög eftirsótt fyrir glæsilegt yfirbragð og skemmtilegan
og beinan frásagnarstíl. Þau voru auðskilin almenningi á þeim tíma,
sem myndskreytingar við hina helgu bók og helgisögur af dýrlingum.
Ensku alabastursmyndirnar á íslandi eru afar athyglisverðar. Bæði eru
óvenjumargar heilar altaristöflur varðveittar hér, ef borið er saman við
önnur lönd í Evrópu, og hægt er að tímasetja nokkrar þeirra mjög
nákvæmlega út frá kirkjumáldögum.2
Getið er um alabastursverk í íslenskum kirkjumáldögum þegar í lok
14. aldar, en þau eru síðan að berast til íslands allt fram á 16. öld.
Nefndar eru í heimildum hátt í áttatíu altaristöflur og helgiskrín, en
talan hefur verið töluvert hærri. Ekki er vitað hve mikið var flutt inn
af verkum sem einungis voru ætluð til heimanotkunar, né hve oft um
er að ræða alabastursbrík eða líkneski þegar heimildir geta þess ekki úr
hvaða efni gripirnir eru.
Nákvæm aldursákvörðun enskra alabastursmynda á íslandi með hjálp
íslenskra samtímaheimilda getur orðið afar mikilvægur stuðningur við
tímasetningu alabastursmynda í Englandi, en aðeins hefur tekist að
tímasetja fáar þeirra með vissu.
Lítið hefur verið fjallað um enskt alabastur á íslandi fyrir utan stutta
grein eftir Philip Nelson í Archaeological Journal 1920.3 Fyrsta mark-
verða greinin um enskar alabasturstöflur var skrifuð af William St. John
Hope um aldamótin og voru þar færðar óvéfengjanlegar sönnur á að