Lögrétta - 01.01.1936, Side 7

17
LÖGRJETTA
18
og fremst á sviði atvinnumálanna. Hefði nú
þetta gengið, þá eru öll líkindi til þess, að
dr. Valtýr hefði reynst vel í því, að knýja
hjer fram margskonar umbætur. En hann
beið að lokum ósigur, var misskilinn og
hefur verið rangt dæmdur.
II.
Frumvarpi dr. Valtýs, sem frá var sagt í
næsta erindi hjer á undan, var fundið margt
og mikið til foráttu undir eins og það kom
fram ' þinginu 1897. Fyrst og fremst var
það, að það færði íslendingum lítt eða ekki
aukið sjálfstæði. Þar væri að mestu leyti
fallið frá eldri kröfum þingsins. Sjermál Is-
lands ættu eftir sem áður að flytjast í ríkis-
ráðinu danska og væru þar með eftir sem
áður lögð undir úrskurðarvald þess. Hafði
það verið tekið fram í þingsályktuninni 1895,
að þingið hjeldi fast við kröfur sínar um
breytingu á þessu, og dr. Valtýr hafði einnig
haldið þeirri breytingu fram í fyrirlestri
sínum í dönsku lögfræðingasamkundunni. En
þeirri breytingu var neitað af stjórninni.
Margt fleira var það, sem fundið var að.
Og dr. Valtý voru valin óþvegin orð fyrir
íhlutun sína um málið. Það var sagt, að hann
hefði gerst erindreki eða flugumaður dönsku
stjórnarinnar til þess að kveða niður sjálf-
stæðiskröfur Islendinga. Embætti hans hefðu
Danir skapað handa Gísla Brynjúlfssyni
vegna andróðurs hans gegn Jóni Sigurðssyni.
Sú kvöð lægi á embættinu, að sá, sem það
hlyti, ætti að vera talsmaður danska valds-
ins gegn íslendingum o. s. frv. — „Tólfunum
kastar í framkomu stjórnarinnar", sagði
Þjóðólfur, ,,er hún neitar opinberlega að
taka nokkrar stjórnarbótakröfur vorar til
greina, en gefur sig um leið í eitthvert laun-
makk við danskan embættismann, sem gengið
hefur á tánum inn um bakdyrnar hjá stjórn-
inni og gert sjálfan sig að miðli milli hennar
og alþingis með eins konar fulltrúavaldi,
sem engum lifandi manni hjer á landi hefur
komið til hugar að fela honum.“ — „Val-
týskan er grímuklædd tilraun til þess að
færa stjórnina út úr landinu yfir til Kaup-
mannahafnar og tryggja innlimun Islands í
ríkisheildina traustum bönum.“ — „Um sjer-
stakan ráðherra fyrir Island getur alls ekki
verið að ræða, í orðsins eiginlegu þýðingu,
þá er hann á að sitja í ríkisráðinu og bera
þar upp sjermál Islands.“ — „Þetta er að
fleygja landsrjettindum Islands fyrir borð“,
sagði Dagskrá. „Það er naumast hægt að
hugsa sjer að lengra verði komist niður á
við í stórflónsku og gegndarlausri óvitafram-
hleypni.“
Þrátt fyrir þetta skiftist þingið í nokkurn
vegin jafna hluta með og móti frumvarp-
inu. Með því urðu, auk dr. Valtýs, t. d. Skúli
Thoroddsen, Guðlaugur Guðmundsson sýslu-
maður, yfirdómararnir Kristján Jónsson og
Jón Jensson, sjera Sigurður Stefánsson,
Þórður Thoroddsen og Hallgrímur Sveinsson
biskup, svo að nokkrir sjeu nefndir. En móti
voru: Benedikt Sveinsson, Klemenz Jónsson
sýslumaður, Pjetur á Gautlöndum, Jón
Jacobson, Tryggvi Gunnarsson, Jón Hjalta-
lín, Lárus Sveinbjörnsson dómstjóri o. s. frv.
Sjest af þessu, hve miklir áhrifamenn voru
þar bæði til sóknar og varnar.
Isafold taldi mikið fengið með frumvarpi
dr. Valtýs. „Við vinnum það“, sagði hún, „að
samvinna fæst milli þings og stjórnar. Við
losnum við óhæfan ráðherra. Við fáum tals-
mann í ríkisráðinu. En hverju töpuðum við?“
spyr hún, og svarar: „alls engu.“ Dr. Valtýr
sagði sjálfur í einni ræðu sinni: „Að taka
tilboðinu er eins og að taka við afborgun
á gamalli skuld. Afstaðan er betri á eftir
til þess að ná meiru.“
I þingsályktuninni frá 1895 hafði það verið
tekið fram, auk þess sem mótmælt var flutn-
ingi íslenzkra mála í ríkisráðinu, að þingið
óskaði eftir sjerstökum ráðherra fyrir Island,
sem búsettur væri í Reykjavík. Landshöfð-
ingi hafði í tillögum sínum til stjórnarinn-
ar lýst yfir þeim skilningi sínum, að sjer-
mál íslands ættu ekki að flytjast fyrir kon-
ungi í ríkisráðinu, en hann áliti það ekki geta
átt sjer stað, að ráðgjafi væri annarsstaðar
búsettur en við hlið konungs. Landshöfðingi
kemur mikið við þetta mál. Hann var móti
frumvarpi dr. Valtýs og var jafnvel um eitt
skeið talinn mestu ráðandi í andstöðuflokki
þess, þótt hann vegna afstöðu sinnar til
stjórnarinnar mætti sem minst koma þar
opinberlega fram. Varð hann fyrir hörðum