Lögrétta - 01.01.1936, Blaðsíða 8

19
LÖGRJETTA
20
árásum frá dr. Valtý og hans liði, er taldi
honum skylt, að mæla fram með þeirri lausn
á málinu, sem stjórnin hefði tjáð sig fylgj-
andi. En hann kvaðst enga skyldu hafa til
þess, þar sem hann væri þeirri lausn and-
vígur. Eitt lítið skjal, sem nefnt var ,,Guli
snepillinn“, vakti töluvert umtal þá á þing-
tímanum. Það var brjef frá dr. Valtý, skrifað
kunningja hans, en komst í hendur andstæð-
inganna. Innihaldið var það, að þótt frum-
varp Valtýs næði fram að ganga, þá væri
ráðherrastaðan ekki ætluð Magnúsi lands-
höfðingja. Þessum svo kallaða gula snepli
var hampað gegn dr. Valtý til þess að sýna,
að það væri valdagirni, sem lægi að baki
gerðum hans og flokks hans. Þarna sýndi
það sig, hverju þeir væru að berjast fyrir.
Og ekki er það ólíklegt að einmitt þetta, að
nýr flokkur manna ætlaði sjer að brjótast til
valda hjer innan lands, hafi orðið til þess,
að hrinda sumum frá frumvarpi dr. Valtýs,
en laða aðra að því. Magnús Stephensen
landshöfðingi var hjer voldugur maður og
í miklu áliti, kominn að helztu höfðingjaætt-
um landsins, lagamaður ágætur og skýr í
hugsun, þjóðrækinn maður, unnandi íslenzk-
um fræðum, fastur í skapi, mjög sparsamur
á landsfje og íhaldssamur að eðlisfari. Eins
og allir, sem með völd fara, átti hann bæði
meðhaldsmenn og mótstöðumenn. Hann átti
erfiða aðstöðu sem milligöngumaður milli
þings og stjórnar og fann mjög til þess sjálf-
ur, eins og skýrt kemur fram í ræðu, sem
hann flutti við stjórnarskiftin 1904. Hann
sagði þar m. a. að í landshöfðingjastöðunni
hefði hann verið eins og lús milli tveggja
nagla, þingsins öðru megin og stjórnarinnar
hinu megin. En hann hjelt virðingu embættis
síns alla tíð vel uppi.
Samkvæmt því, sem áður er sagt um fyrir-
ætlanir dr. Valtýs, er það ljóst, að hann ætl-
aði sjer og sínum flokki völdin hjer heima,
ef hann fengi nokkru þar um ráðið. Því, sem
vakti fyrir honum og flokksmönnum hans,
hefur þegar verið lýst: framfarir á verklega
sviðinu fyrst og fremst. íslendingar voru
orðnir langt á eftir nágrannaþjóðunum í
verklegum framkvæmdum. Hjer var alt í
kyrstöðu. Þessu varð að breyta, og það var
nýi, fyrirhugaði ráðherrann í samvinnu við
þingið, sem átti að breyta því. Og danska
stjórmn hafði nú loíað að faliast á þá breyt-
mgu. En landsrjettmdadeiian var óieyst eítir
sem áður.
Mótstöóuflokkur Valtýskunnar var ekki
vel samstæður i byrjumnni. Mjer viröist svo
sem þrjár stoðir hafi runnið undir stofnun
hans. í'yrst fylgismenn Benedikts Sveinsson-
ar og gamia endurskoðunarfrumvarpsms.
Þeir voru nú ekki orómr fjölmennir ínnan
þingsins, en úti meðal þjóðarmnar höfðu þeir
enn sem komið var án efa mest fyigi. h‘rá
þessum hópi var sókmn hörðust gegn Val-
tiskunni. Þeir sögðust standa á veröi fyrir
rjettindum landsms og kölluðu Valtýinga
fóðurlandssvikara, innhmunarmenn og þar
fram eftir götunum. I öðru lagi voru svo
fylgismenn landshöfðingja, sem sumir höfðu
jatnan áður verið á móii stefnu Benedikts
tíveinssonar. Þeir munu ekki hafa viljað
stuðla að því að koma hjer upp nýjum, inn-
lendum valdamannaflokki. I þriðja lagi voru
svo forsprakkar kaupfjelaganna, sem einmitt
nú voru að sækja fram til þess, að gera
áhrif sín í verzlunarmálum gildandi á alþingi.
Foringi þeirra var Jón Vídalín, þótt ekki sæti
hann á þingi. Hann var duglegur maður og
vann af kappi fyrir það málefni, sem bann
hafði tekið að sjer. Það var eitthvað í fari
hans, sem minti í einu lagi á enskan auðnnnn
og íslenzkan bændahöfðingja. Hann var mik-
ill maður vexti og höfðinglegur í sjón, gest-
risinn og glaður í viðmóti. Hefur án efa
verið allmikill fjármálamaður. En það spilti
gengi hans, að hann gerðist síðar ölkær í
meira lagi. Hann var mikill vinur landshöfð-
ingja og heimili hans stóð þingmönnum opið,
svo að álitið var, að mörg ráð væru þar ráð-
in, sem hefðu áhrif á gang málanna á þingi.
Á þetta minnir vísan, sem lifði á allra vör-
um á þeim árum:
I Vinaminni Vídalín
valdsmenn kann að dorga.
Veitir klára kampavín.
Kaupfjelögin borga.
Deilunum á alþingi 1897 lauk svo, að frum-
varp dr. Valtýs var felt. En mótflokkurinn
hafði ekki heldur magn til þess, að koma
nokkru fram. Því var haldið fram í ísafold,