Lögrétta - 01.01.1936, Blaðsíða 14

31
LÖGRJETTA
32
son ritstjóra hafa verið forgangsmanninn,
því eftir heimflutning stjórnarinnar var dr.
Valtýr ekki lengur talinn fyrirliði stjórnar-
andstöðuflokksins, heldur Björn. Jón Ólafs-
son skrifaði illvíga háðgrein um bændafund-
inn í Reykjavíkina og var henni á eftir mjög
hampað framan í þá, sem þátt höfðu átt í
förinni. En ýmsum mönnum í þingflokki Jóns
þótti greinin um of svæsin og tónninn ekki
sem best viðeigandi frá konungkjörnum þing-
manni, en Jón hafði orðið konungkjörinn, er
Hannes Hafstein tók við völdum. En Jón
sagði, að fólkið úti um land yrði að fá sæmi-
lega lýsingu á förinni til þess að það gæti
talað um hana heima í sveitunum við þá,
sem í henni hefðu verið.
Nú er það sannast að segja, að það voru
engir óvitar, sem fyrir bændaförinni geng-
ust, heldur þaulvanir stjórnmálamenn, og
margir af þeim, sem þátt tóku í förinni,
voru merkir menn, sem ekki vildu vamm
sitt vita, eins og t. d. sjera Jens Pálsson.
En mjer er óskiljanlegt að þeir hafi getað
hugsað sjer, að stjórnin ljeti undan síga
fyrir þessum aðförum, jafnsterka aðstöðu og
hún hafði í þinginu, eða að þingmennirnir
legðu niður umboð sín. Mjer virðist næst, að
líta á þetta sem einskonar heræfingu. Förin
varð árangurslaus og það er ekkert efamál,
að þeir, sem í henni voru, sáu flestir eftir
því, enda viidu jafnan sem minst um för-
ina tala.
En deilunni um símamálið var haldið
áfram í þinginu. Guðlaugur Guðmundsson
sýslumaður, sem var framsögumaður sima-
málsins, eins og fyr segir, og gamall Valtý-
ingur, ætlaði að komast inn á Bárufundinn,
en var vísað frá. Skúli Thoroddsen var þá
formaður þingflokks stjórnarandstæðinga.
Rjett eftir Bændafundinn gerðist það, að
meðan Guðlaugur, sem var skarpgáfaður
maður og einn hinn mesti mælskumaður,
sem setið hefur á alþingi, var að flytja ræðu
í símamálinu, lagði Skúli skjal á borðið fyrir
framan hann, og var það tilkynning um, að
hann væri rekinn úr sínum gamla flokki.
Eins og kunnugt er, var símasamningur
Hannesar Hafstein samþyktur af þinginu, og
Hannes fylgdi nú málinu eftir með slíkum
krafti, að síminn var kominn til landsins og
kringum land næsta haust, 1906, og var þá
opnun hans fagnað með fjölmennu samsæti
hjer í bænum, og hvervetna um landið var
ánægja látin í ljósi yfir þessu mikilvæga
framfaramáli.
Hannes Hafstein hefur að makleikum
fengið mikið lof fyrir dugnað sinn í síma-
málinu. En til þess að sýna einnig, hvernig
andstæðingar hans litu á málið, tek jeg hjer
kafla úr brjefi, sem dr. Valtýr skrifaði mjer
um það löngu síðar. Það var eftir dauða
Hannesar, þegar hann hafði lesið grein um
hann eftir mig í Andvara. Brjefið er að því
leyti merkilegt, að í því kemur fram dóm-
ur Valtýs um Hannes, sem verið hafði aðal-
mótstöðumaður hans þegar mestu skifti.
Valtýr segir:
Jeg finn ástæðu til að þakka yður fyrir
ritgerð yðar í Andvara um Hannes Hafstein.
Hún er svo vel og ágætlega rituð, að mjer
fanst til um, og á jeg þar við, hve hlut-
drægnislaust og af hve mikilli rjettsýni hún
er skrifuð. Slíkar ritgerðir eru vanalega
tómt lof (eða oflof) um þá menn, sem um
er ritað. Hjer er líka lof, en ekki frekar en
H. H. átti skilið. Því hann átti skilið mikið
lof fyrir margt, en var vanþakkað einmitt
það, sem hann gerði best, og þá feldur frá
völdum (1908 og 1913—14). En aftur vai
honum þakkað ofsalega fyrir sumt, sem hann
átti minna lof skilið fyrir. Mjer finst þjer
hafið ratað furðuvel hinn gullna meðalveg,
sem annars er svo vandrataður, og hjer er
í fyrsta sinn skýrt rjett og hlutdrægnislaust
frá stjórnarskrárbreytingunni 1904 og að-
dragand'mum að henni. — Það eina, sem ,ieg
hef að athuga, er að mjer finst þjer lofa
hann um of fyrir afskifti hans að símamál-
inu. Hann fær þar meira en hann á skilið.
Málið lá fullbúið, þegar hann tók við, og
það var jeg og minn flokkur, sem mest
barðist fyrir því. Og það var persónulega
mjer að þakka, að við fengum síma yfir
landið. Magnús Stephensen, Tryggvi Gunn-
arsson og Hannes Hafstein börðust af alefli
fyrir, að síminn yrði lagður upp til Reykja-
víkur (eða í Þorlákshöfn), en við á móti,
og að hann yrði lagður til Seyðisf jarðar og
línur yfir landið, sem ella myndu seint koma,
ef hann kæmi fyrst til Reykjavíkur. Og mjer