Lögrétta - 01.01.1936, Síða 16

35
LÖGRJETTA
36
Björn hafði jafnt og þjett unnið sjer og
blaði sínu fylgi og hafði látið meira eða
minna til sín taka meðferð allra almennra
mála, þótt ekki ætti hann sæti á þingi. Hann
var því mikill kraftur, er hann gekk fyrst
fram fyrir skjöldu í baráttunni um Valtýsk-
una, þá liðlega fimtugur, og honum sárnaði
mjög ósigurinn. Hann sagði, að heimastjórn-
armenn hefðu stolið eggi Valtýskunnar og
ungað því út, og honum sveið það, er fylgis-
mennirnir frá fyrri árum skildu við sinn
gamla flokk og gengu í lið við stjórnina, en
þeir menn voru ekki fáir, bæði innan þings
og utan. Hlustuðu margir á, er þeir deildu
um þetta fyrir opnum gluggum á veitinga-
húsinu á Sigríðarstöðum Björn og Guðlaug-
ur sýslumaður, þegar ritsímadeilan hófst,
því Guðlaugur var svo hátalaður að til hans
heyrðist langt út á götu. En nú var alt
fengið, sem Valtýingar höfðu krafist og
búsetuákvæðið að auki. Það var því enginn
ástæða til þess fyrir þá, að halda uppi hinni
gömlu flokkabaráttu. Á bændafundinum var
flokkur Valtýinga, sem áður hafði kallað sig
framsóknarflokk, skírður um og nefndur
þjóðrækisflokkur, og það hjet hann þar til
á Þingvallafundinum 1907, er landvarnar-
flokkurinn sameinaðist honum, og var hinn
sameinaði stjórnarandstæðingaflokkur þá
skírður sjálfstæðisflokkur.
Það voru landvarnarmennirnir, sem lögðu
flokknum til það vopnið, sem varð honum
drýgst í sókninni. Það hafði jafnan reynst
svo, að þeir, sem mestar gerðu kröfurnar
um rjettindi íslands, náðu eyrum manna.
Þótt mikið væri fengið með heimastjórninni,
þá voru gömlu kenningarnar um landsrjett-
indi Islands ekki viðurkendar af Dönum. Það
voru þær, sem landvarnarmennirnir vöktu
upp og þjóðrækisflokkurinn tók smátt og
smátt að sjer, enda þótt þar rjeðu sömu
mennirnir, sem fyrstir höfðu orðið til þess
að líta framhjá þeim og setja verklegar
framfarir efst.
Þeir, sem lengstan tíma voru talsmenn
landvarnarkenninganna voru Bjarni frá Vogi
og Benedikt Sveinsson bókavörður, áður for-
seti neðri deildar. Af mönnum, sem á ýms-
um tímum lögðu flokknum lið, má nefna
Guðmund Hannesson prófessor, dr. Jón
Þorkelsson landsskjalavörð, Einar Arnórs-
son hæstarjettardómara, Einar Benediktsson
skáld, Einar Gunnarsson ritstjóra, Magnús
Torfason sýslumann, Ara Arnalds, síðar
sýslumann, Gísla Sveinsson, síðar sýslumann,
Guðmund Guðmundsson skáld, Þorstein
Erlingsson skáld og Jakob Möller alþingis-
mann. Eftir að Sigurður Eggerz, fyrrum
forsætisráðherra, kom á þing, varð hann
forvígismaður landvarnarkenninganna, eins
og siðar mun verða sagt frá.
En það er Bjarni Jónsson frá Vogi, sem
öllum öðrum fremur er tengdur við þetta
mál. Bjarni var gáfaður maður og góður
drengur, en þannig gerður, að hann gat á
ekkert mál litið nema frá einni hlið, og
krókaleiðir og hyggindafikur við að koma
málum sínum fram viðurkendi hann ekki og
skildi ekki. Hann hafði engin afskifti haft
af stjórnmálum framan af æfinni, var reglu-
maður mesti á námsárunum, bæði hjer í
Reykjavík og á háskólanum í Kaupmanna-
höfn, og var kominn á fertugsaldur, er hann
kom heim hingað og varð kennari við latínu-
skólann, fæddur 1863. En hann varð eftir
heimkomuna um eitt skeið óreglumaður og
var vikið frá skólanum, eftir tillögum rektors,
skömmu eftir að stjórnin fluttist heim. En
hann var vinsæll af lærisveinum sínum, og
bæði honum sjálfum og fleirum fanst hann
verða fyrir rangindum og settu það í sam-
band við forgöngu hans við stofnun land-
varnarflokksins, sem jeg hygg þó að ekki
muni vera rjett. Bjarni átti oft á næstu
árum við þröngan kost að búa og varð
fiokkur sá, sem hann vann fyrir, löngum
að sjá honum farborða, en hann gaf sig nú
allan við stjórnmálunum, varð þingmaður
1908 og síðan alla tíð til dauðadags, 1926.
Og þrátt fyrir ýmsar misfellur á hann það
skilið, að hans sje minst með fullri viður-
kenningu, er stjórnmálasaga íslands á þess-
um árum verður skrifuð, því hann lifði fyrir
áhugamál sitt.
Heimastjórnarflokkurinn hafði á þessum
árum yfirgnæfandi meirihluta hjá þingi og
þjóð. Hann fann, eins og rjett var, að nýr
framfaratími var að færast yfir landið undir
hans forsjá og áleit sig og sína stjórn trygga
i sessi. Hann hafði fjelagsskap hjer í bæn-