Lögrétta - 01.01.1936, Síða 18

39
LÖGRJETTA
40
til viðræðu um ágreiningsefnin. Aldrei f jekst
þó Björn Jónsson til þess að koma þar, en
Einar H. Kvaran kom þar, Jón Jensson og
Bjarni frá Vogi og síðar Sigurður Eggerz.
Voru það þá Lögrjettumenn, sem gengu þar á
milli og sefuðu æsingar, ef á þeim bólaði.
Urðu stundum úr þessu hnippingar innan
flokksins eftir á og þóttu Lögrjettumenn
slælegri flokksmenn en hinir.
En Hannes Hafstein kunni því illa, að
honum væri borið á brýn, að hann hjeldi
niðri sjálfstæðiskröfum Islendinga. Ríkis-
ráðsseta íslandsráðgjafans var nú skýrð svo
af honum, að þar ætti aðeins að fara fram
af Dana hálfu eftirlit með því, að alþingi
færi ekki í löggjöf sinni út fyrir sjermála-
sviðið, en innan þess ljetu danskir ráðherrar
mál Islands með öllu afskiftalaus. Sú skoðun
ríkti enn hjá Dönum, að ríkiseiningin væri
órjúfanleg, sjerstakt ríkisráð fyrir ísland
gæti ekki komið til greina.
Nú urðu konungaskifti í Danmörku. Krist-
ján IX. andaðist 1906, en hann var vinsæll
hjá Islendingum frá þeim tíma, er hann heim-
sótti landið og færði því stjórnarskrána 1874.
Við tók Friðrik VIII., sem, eins og eðlilegt
er, var miklu frjálslyndari og nær nútímans
hugsunarhætti en faðir hans hafði verið.
Hannes Hafstein tók nú að semja við Friðrik
VIII. um nýtt fyrirkomulag á sambandi Is-
lands og Danmerkur. Hann lagði áherzluna
á það, að í stað stöðulaganna frá 1871, sem
voru undirstaða stjórnarskrárinnar 1874,
kæmu ný sambandslög, sem veittu Islandi
þau rjettindi í sambandi landanna, sem þeir
teldu sig eiga að rjettu lagi. En stöðulögin
frá 1871 voru valdboðin lög frá ríkisþinginu,
sem alþingi hafði aldrei löglega samþykt.
Hafstein fjekk góðar undirtektir hjá kon-
ungi, sem fjelst á það, að Island ætti ríkis-
rjettindi út af fyrir sig, eins og fram kom í
ræðu hans á Kolviðarhóli 1907. Án efa hafði
konungur mikil áhrif í þá átt, að eyða göml-
um rótgrónum kenningum danskra stjórn-
málamanna um stöðu Islands gagnvart Dan-
mörku. Það varð nú úr, að konungur og ríkis-
þing Dana bauð öllu alþingi til heimsóknar
í Kaupmannahöfn sumarið 1906. Fjekk
alþingi þar hinar mestu alúðarviðtökur og
fór víða um Danmörku. En konungur boðaði
jafnframt komu sína til Islands næsta sum-
ar ásamt fjölda ríkisþingmanna og ýmsra
annara helstu manna meðal Dana. Hugðu
menn alment gott til þessa og lof Hannesar
Hafstein var nú á allra vörum.
Vorið 1907 boðuð stjórnarandstæðingar til
Þingvallafundar og var hann haldinn 29. júlí.
Þangað komu fulltrúar til og frá af landinu
og margt manna úr Reykjavík reið þangað,
svo að þar var um 400 manns. Fulltrúarnir,
sem kosnir höfðu verið, samþyktu þar svo-
hljóðandi tillögur: 1. Fundurinn krefst þess,
að væntanlegur sáttmáli við Dani um afstöðu
landanna sje gerður á þeim grundvelli einum,
að Island sje frjálst land í konungssambandi
við Danmörku, með fullu jafnrjetti og fullu
valdi yfir öllum sínum málum. En þeim sátt-
mála má hvor aðili um sig segja upp. Fund-
urinn mótmælir allri sáttmálagerð, sem
skemra fer, og telur þá eigi annað fyrir hönd-
um en skilnað landanna, ef eigi nást slíkir
samningar, sem nefndir voru. — Fundur-
inn telur sjálfsagt, að Island hafi sjerstakan
fána, og felst á tiilögu Stúdentaf jelagsins um
gerð hans. — Fundurinn krefst þess, að
þegnrjettur vor verði íslenzkur. 2. Vegna
þess, að alþingi var ekki rofið, þegar afráðið
var að skipa samninganefnd í sjálfstæðis-
málin, skorar fundurinn á alþingi og stjórn,
að sjá um, að nefnd verði ekki fyr skipuð
af íslands hálfu en kosið hefur verið til
alþingis af nýju.
Einn maður úr stjórnarflokknum hafði
verið meðal fundarboðendanna. Það var
Hannes Þorsteinsson ritstjóri. Jeg var á
fundinum sem blaðamaður og hygg jeg að
ekki hafi verið þar fleiri menn úr stjórnar-
flokknum.
Jeg ætla að minnast á það atriði með
nokkrum orðum, að þama var farið fram á
skilnað Islands og Danmerkur, ef fullnægj-
andi sambandssamningar næðust ekki. Jeg
hafði áður en Valtýskan kom til sögunnar
haldið því fram í blöðum þeim, sem jeg gaf
þá út, Sunnanfara í Kaupmannahöfn og Is-
landi í Reykjavík, að Islendingar þyrftu að
herða á kröfum sínum í sjálfstæðismálinu og
heimta skilnað, ef engu fengist um þokað.
Þetta var þá nokkuð rætt í fleiri blöðum, en
fjekk litlar undirtektir. Þó sagði Benedikt
j