Lögrétta - 01.01.1936, Blaðsíða 24

51
LÖGRJETTA
52
Nefndarmennirnir og aðrir fylgismenn
uppkastsins töldu sjer sigurinn vísan hjá
þjóðinni og voru því óvarir um sig og sitt
mál. Þeir skeyttu lengi fram eftir andmæl-
unum og árásunum minna, en þeir hefðu
þurft að gera, í trausti þess, að sigurinn
hlyti að verða sín megin. Þeir báru uppkast-
ið saman við það ástand, sem við áttum þá
við að búa, og við eldri sjálfstæðiskröfur,
og stóð uppkastið vel að vígi í þeim saman-
burði. En andstæðingar uppkastsins báru
það saman við þær fylstu kröfur, sem gerð-
ar höfðu verið, kröfur Þingvallafundarins
1907. Þetta voru allólík sjónarmið.
I dönskum blöðum komu einnig fram mjög
skiftar skoðanir á málinu. Hægrimannablað-
ið Vort Land mun hafa gengið einna lengst
í andmælum gegn því. Það sagði m. a.:
Nefndarálitið sýnir ljóst og rækilega alt það
dugleysi, allan þann heigulskap og vesaldar-
skap, sem danska þjóðin er nú sokkin niður
í undir hinni ríkjandi stjórn. Tvær skoðanir
komu þarna fram, önnur dönsk, hin íslenzk,
og samkomulag hefur náðst á þann einfalda
hátt, að íslenzka skoðunin verður alstaðar
ofaná. I síðasta lagi eftir 37 ár geta Islend-
ingar breytt sambandinu miili íslands og
Danmerkur í hreint persónusamband. Og
fyrir þessi merkilegu vildarkjör á Danmörk
að borga Islandi 1 y2 miljón króna. . . Niður
á við, altaf niður á við, þangað til engin
Danmörk er framar til.
Nationaltidende mótmæltu uppkastinu af
þeirri sök, að Færeyingar yrðu þar fyrir
skakkafalli. Það er hægt að segja upp
fæðingjarjetti Dana og Færeyinga á Islandi
eftir 35 ár, og þá missa þeir rjett sinn til
fiskiveiða við Island. Því eftir 25 ár geta
menn verið vissir um, að íslendingar vilja
vera út af fyrir sig. Nú sem stendur hafa
þeir hagnað af sambandinu vegna þess að
efnahagur landsins gerir því ekki fært að
nota ýmsar auðsuppsprettur sínar. En eftir
25 ár verður það orðið fært um þetta, og
þá munu Islendingar sjálfir ákveða, hverj-
um þeir vilja hleypa inn í nægtabúr land-
helgi sinnar. Því Island er framtíðarland.
Það geta allir sjeð. Blaðið skorar á ríkis-
þingið að leiðrjetta þetta.
VI.
Ágreiningsatriði Skúla Thoroddsen í sam-
bandslaganefndinni voru að mestu í samræmi
við kröfur Þingvallafundarins 1907. Hann
vildi hafa í 1. grein frumvarpsins: Island er
frjálst og fullvalda ríki. Svo vildi hann setja
inn ákvæði um það, að engar hernaðarráð-
stafanir mætti gera á Islandi nema með sam-
þykki íslenzkra stjórnarvalda, og að fengin
væri viðurkenning fyrir hlutleysi hins ís-
lenzka ríkis. Islenzka kaupfánann taldi hann
vera sjermál Islands, en ekki sameiginlegt
mál. Hann vildi að hlutkesti skyldi ráða um
það, hvort forseti hæstarjettar eða æðsti
dómari íslands yrði oddamaður í gerðar-
dómi þeim, sem skera skyldi úr hugsanlegri
deilu um það, hvað sameiginlegt mál skyldi
telja. Svo vildi hann stytta nokkuð fresti þá,
sem ákveðnir voru í frumvarpinu til upp-
sagnar á samningnum og taka fram, að öll
mál væru uppsegjanleg nema konungssam-
bandið.
Hinir íslenzku nefndarmennirnir gátu að
sjálfsögðu fallist á alt þetta. En þeir gátu
ekki fengið dönsku nefndarmennina til þess
að faliast á það, og samnefndarmenn Skúla
sögðu, að þeir hefðu ekki vitað um það fyr
en á allra síðustu stundu, að hann mundi
skerast úr leik.
Skúli Thoroddsen var áhrifamikill maður
í íslenzku þjóðlífi, gamall þingskörungur í
miklu áliti. Hann var fæddur 1859 og því
nálægt fimtugu, er hjer segir frá. Hann hafði
ungur orðið sýslumaður í Isaf jarðarsýslu og
gerðist þar brátt mjög umsvifamikill, stofn-
aði blaðið Þjóðviljann og varð forgangs-
maður í kaupf jelagsskap þar vestra. Hann
kom á þing 1891 og varð þar einn af kröfu-
hörðustu mönnunum í flokki Benedikts
Sveinssonar. Hann rjeðist mjög freklega á
Magnús landshöfðingja Stephensen og aðra
þá, sem honum þótti ekki sinna rjettinda-
kröfum Islands svo sem skyldugt væri, og
hann átti lengi í illvígum deilum við Björn
Jónsson og Isafold. Þessar erjur o. fl. leiddu
til þess, að honum var vikið úr embætti
1895. Hann vann þó fyrir hæstarjetti mál
það, sem höfðað var gegn honum til afsetn-
ingar, og var honum þá boðin önnur sýsla,