Lögrétta - 01.01.1936, Page 37

77
LÖGRJETTA
78
ríki, og nokkrum öðrum atriðum breytt, sem
að hafði verið fundið. En tveimur atriðum,
sem mótmælt hafði verið í dönskum blöð-
um, eins og fyr segir, var einnig breytt, og
voru það ákvæðin um fæðingjarjettinn og
landhelgina. Danska þingið eitt skyldi nú
veita fæðingjarjettinn, en með þeim takmörk-
unum, að hann veitist engum manni bú-
settum á fslandi án samþykkis alþingis. fbú-
ar Færeyja skyldu jafnan vera jafnrjettháir
íslendingum á landhelgissvæði íslands.
Þegar Hannes Hafstein kom heim, boðaði
hann þá menn Sambandsflokksins, sem til
náðist, á fund í stjórnarráðinu og var hið
nýja sambandslagauppkast rætt þar á tveim-
ur fundum. En árangurinn af umræðunum
varð sá, að ákveðið var að Sambandsflokk-
urinn tæki það ekki að sjer til flutnings.
Komu þó fram mismunandi skoðanir um
þetta, og rjeð það úrslitum, að ýmsum þótti,
þrátt fyrir nokkrar breytingar til bóta, þetta
frumvarp óaðgengilegra en hitt, vegna þeirra
tveggja breytinga, sem inn voru nú komnar
samkvæmt kröfu frá Dönum.
Því fór fjarri, að Hannes Hafstein væri
ánægður með erindisrekstur sinn í Danmörku
að þessu sinni. Hann hafði búist við betri
árangri. Ljet hann nú birta frumvarpið með
þeirri athugasemd frá sjer, að það væri
hvorki tilboð frá Dönum nje tillaga frá sjer,
heldur ætti það að sýna, hvað hann yrði nú
að telja hið mesta, sem unt væri að fá fram-
gengt í Danmörku á grundvelli frumvarps-
ins frá 1908 í sambandi við tillögur þing-
manna 1912. Frumvarpið verður því aðeins
lagt fyrir þingið af stjórnarinnar hálfu, sagði
hann, að þjóðin hafi áður við nýjar kosn-
ingar, eða á annan hátt, látið í ljósi, að hún
óski þess, og engar ákvarðanir verða teknar
um, hvort málið skuli, þannig vaxið, borið
undir þjóðina fyr en alþingismenn hafa átt
kost á að athuga það í sameiningu á næsta
þingi.
Landvarnarblaðið Ingólfur hafði verið
mjög á móti stofnun Sambandsflokksins og
sömuleiðis Þjóðviljinn. Samkomulagsatriðin
um sambandsmálið á þinginu 1912 kallaði
Ingólfur: bræðinginn. En frumvarpið, sem nú
kom fram, kallaði hann: grútinn. — Islenzk
landhelgi er gerð aldönsk óuppsegjanlega,
sagði blaðið. Fiskiveiðarjetturinn er fenginn
Dönum, Færeyingum, Grænlendingum og
svertingjum á Vesturhafseyjum Dana. Danir
einir veita fæðingjarjett á Islandi. Til enn
meiri háðungar er Island kallað ríki um leið
og þess er vandlega gætt, að ísland hafi
ekkert ríkiseinkenni. Öðrum göllum frum-
varpsins frá 1908 er vandlega haldið. — Það
er stórum furðulegt, að ráðherra skuli hafa
uppburði til þess að færa íslenzku þjóðinni
þessu lík tilboð nú, hann, sem sjálfur var
feldur frá völdum fyrir fylgi við frumvarp-
ið 1908, en þetta er hálfu fráleitara.
Það er nú ekki laust við, að þetta eigi
nokkuð skylt við gífuryrði, þegar þess er
gætt, að landhelgin var í framkvæmdinni al-
dönsk, fiskiveiðarjetturinn þar náði til allra
danskra þegna og fæðingjarjetturinn var
danskur, þegar orðin voru skrifuð. Sjónar-
miðin voru svo ólík, að sumir iitu á þáverandi
ástand, en hinir litu á það eitt, hvað æski-
legt væri og rjett frá þeirra sjónarmiði.
IX.
Eins og drepið hefur verið á áður, var
ýmsum heimastjórnarmönnum það móti
skapi, er Hannes Hafstein fór að leita banda-
lags við andstæðingaflokkinn vorði 1912. En
er það sýndi sig á aukaþinginu, hve vel þetta
gekk í upphafi, þá hvarf sú andúð að mestu,
og allir gamlir flokksmenn Hannesar gerðu
sjer nú góðar vonir um, að hann næði þeim
árangri, sem hann ætlaði sjer að ná, með
fylgi hins fjölmenna sambandsflokks. En
þetta fór alt öðruvísi en ætlað var.
Þingið 1913 kom saman 1. júlí. En fyrir
þingsetninguna hjelt sambandsflokkurinn
fund, og skýrði Hannes Hafstein þar frá
árangrinum af málarekstri sínum í Dan-
mörku, en samþykt var, eftir tillögu frá hon-
um sjálfum, með öllum atkvæðum gegn einu,
að sambandsmálið skyldi ekki tekið fyrir á
þessu þingi. Það lá síðan í dái fram til 1918.
Næsta dag var aftur fundur í flokknum og
þar samþykt með töluverðum meiri hluta, að
honum skyldi haldið áfram sem starfandi
þingflokki. En minni hlutinn vildi þá ekki
beygja sig og sagði sig úr honum. Fór nú
öll hin eldri flokkaskifting á ringulreið. Urðu