Lögrétta - 01.01.1936, Blaðsíða 42

87
LÖGRJETTA
88
skurður verði gefinn út. Jeg geng að því
vísu, að þessi fáni verði ekki eftirtakanlega
líkur fána neins annars lands og vænti síðar
tillögu ráðherra Islands um lögun og lit fán-
ans. Jeg óska að mönnum verði það ljóst,
að það, hvernig tekið er í þetta mál frá Dana
hlið, stafar af einlægri löngun til þess að
efla gott samkomulag með Danmörku og
íslandi.
Þessi konungsúrskurður um íslenzkan sjer-
fána vakti töluverðar umræður í dönskum
blöðum. Knud Berlin hjelt því fram, að kon-
ungur hefði ekki haft heimild til þess að út-
kljá málið með úrskurði án þess að það kæmi
til kasta ríkisþingsins, og skoraði á ríkis-
þingið að mótmæla þessu. Líkar skoðanir
komu víða fram í dönskum blöðum og á
fundum hægrimanna í Danmörku, sem not-
uðu málið til árása á dönsku stjórnina.
X.
Hannes Hafstein hafði nú fengið loforð
konungs um staðfesting á stjórnarskrár-
frumarpi alþingis og konungsúrskurð um
sjerfána eða landsfána handa Islandi. En
þótt þetta væri hvorutveggja í samræmi við
vilja alþingis 1913, þá fór því fjarri, að and-
stæðingar hans hjer heima fyrir væru ánægð-
ir. Um bæði þessi mál reis upp hörð blaða-
rimma. Ráðherra skipaði eftir heimkomu sína
nefnd til þess að gera tillögu um gerð fán-
ans. Var Guðmundur Björnson landlæknir
formaður hennar, en hinir voru: Jón Aðils
sagnfræðingur, Matthías Þórðarson þjóð-
menjavörður, Ólafur Björnsson ritstjóri og
Þórarinn Þorláksson málari. Þeir sömdu
fróðlegt rit um málið, sem út var gefið, og
er meginhluti þess eftir Guðmund Björnson.
Þangað geta þeir leitað, er nánar vilja kynn-
ast upprnna og gerð fána og skjaldarmerkja.
Aðaltillaga nefndarinnar var, að þríliti fán-
inn yrði löggiltur, sá er við nú höfum, en
varatillaga, að við tækjum bláan kross á
hvítum feldi, þá gerð sem Finnland valdi síð-
ar, er það varð frjálst ríki eftir heimsstyrj-
öldina. Stóð enn hörð deila um fánagerðina.
Mótstöðumenn þrílita fánans kölluðu hann
glundroða, og var það rauði liturinn í hon-
um, sem þeir vildu útrýma.
Loforði konungs um staðfestingu stjórnar-
skrárinnar var fundið það til foráttu, að for-
sætisráðherrann danski hefði blandað sjer í
það á ríkisráðsfundinum, hvar íslenzk mál
væru borin upp, og að tilkynning um þá
breytingu, sem til stæði, hefði opinberlega
verið birt í Danmörku, enda þótt þar væri
um íslenzkt sjermál að ræða.
Þingkosningar fóru fram í apríl 1914. Með-
al nýrra manna, sem við þessar kosningar
komu inn í þingið, og mikið koma á næstu
árum við sögu stjórnmálanna, má nefna
Einar Arnórsson, Guðmund Hannesson og
Svein Björnsson. En tveir menn, sem margt
hefur verið sagt frá hjer á undan, hurfu
nú af stjórnmálasviðinu fyrir fult og alt: dr.
Valtýr Guðmundsson og Lárus H. Bjama-
son. Hannesi Hafstein leyzt svo á kosning-
arnar, að hann mundi vera í minni hluta og
bað um lausn frá ráðherraembættinu áður en
þing kom saman. Þingið benti á Sigurð sýslu-
mann Eggerz til þess að taka við því. Fór
hann á konungsfund og tók við embættinu
21. júlí.
Stjórnarskrárfrumvarpið frá 1913 var nú
samþykt í annað sinn. En þingið Ijet fylgja
því fyrirvara, sem svo var nefndur, eða
þingsályktun svohljóðandi:
Um leið og alþingi samþykkir frumvarp
til laga um breytingar á stjórnarskrá íslands
1874 og stjórnskipunarlögunum 1903, álykt-
ar það að lýsa yfir því, að ef svo yrði litið
á, að með því, sem gerðist á ríkisráðsfundi 20.
október 1913 sbr. konunglegt opið brjef,
dagsett sama dag, hafi uppburður sjermála
Islands verið lagður undir valdsvið dansks
löggjafarvalds eða danskra stjórnarvalda, þá
getur alþingi ekki viðurkent slíka ráðstöfun
skuldbindandi fyrir Island, þar sem hún
bryti í bág við vilja þingsins 1913 og fyrri
þinga. Ennfremur ályktar alþingi að lýsa
því yfir, að það áskilur, að konungsúrskurð-
ur sá, er boðaður var í fyrnefndu opnu brjefi,
verði skoðaður sem hver annar íslenzkur
konungsúrskurður, enda geti konungur
breytt honum á ábyrgð Islandsráðherra eins
og án nokkurrar íhlutunar af hálfu dansks
löggjafarvalds eða danskra stjórnarvalda.
Heldur alþingi því þess vegna fast fram, að
uppburður sjermála íslands fyrir konungi í