Lögrétta - 01.01.1936, Blaðsíða 55

LÖGRJETTA
114
143
hvað eftir annað, hvor í sinni deild, að frum-
varpið væri í sumum atriðum verra en upp-
kastið frá 1908, og urðu nú gamlir fylgimenn
uppkastsins, Jón Magnússon, og þó mest
Einar Arnórsson, að telja fram yfirburði
þessa frumvarps, og svo Jóhannes Jóhannes-
son í efri deild. Hann var framsögumaður
þar og stóð fyrir svörum gegn andmælum
Magnúsar Torfasonar. Annars ræddu málið,
auk framsögumannanna, ráðherrarnir Jón
Magnússon og Sigurður Eggerz, og einnig
Gísli Sveinsson í neðri deild og sjera Krist-
inn Daníelsson í efri deild. Sigurður Eggerz
kvaðst ekki vera ánægður með jafnrjettis-
ákvæði sáttmálans, en þó hiklaust fylgja
honum vegna annars ávinnings, sem hann
hefði að færa. Andmælendurnir voru harð-
orðastir í garð flokksbróðir síns, Bjarna frá
Vogi. Benedikt Sveinsson kallaði hann argan
Valtýing, gegnsýrðan af dönskum anda, og
Magnús Torfason hafði enn harðari orð um
hann, svo að forseti deildarinnar greip fram
í og vítti þau. Það fer oft svo, er skoðanir
skiftast hjá þeim, sem lengi hafa fylgst að
málum. En Bjarni frá Vogi var sá maður,
sem lengst og fastast hafði haldið fram full-
veldiskröfunum, og hafði, þrátt fyrir erfiða
aðstöðu og erfið kjör oft og tíðum, helgað
líf sitt og störf þessu máli, og nú stóð hann
sem sigurvegari, með fylgi allra flokka að
baki sjer.
Jeg ætla ekki að fara frekar út í lýsingu
á sambandssáttmálanum og þeim rjettar-
ávinningi, sem hann færði. Það er öllum svo
kunnugt mál. En hann var samþyktur með
öllum atkvæðum þingsins að undanskildum
atkvæðum þeirra Benedikts Sveinssonar og
Magnúsar Torfasonar, er nú greiddu báðir
atkvæði á móti honum. 1 stjórnarskránni frá
1915 var ákvæði um, að samningar um sam-
bandið milli Islands og Danmerkur skyldu
bornir undir þjóðaratkvæði. Sú atkvæða-
greiðsla fór fram 19. október og var sátt-
málinn þar samþyktur með 12338 : 989.
Hann var svo staðfestur af konungi 30.
nóvember og skyldi ganga í gildi 1. desem-
ber 1918.
Haustið 1918 gerðust tveir miklir viðburðir
hjer á landi, stjómmálasögunni óviðkomandi.
Katla gaus í október einu af sínum stóm
gosum, sem gerði mikil landspjöll í nálæg-
um hjeruðum, og í byrjun nóvember kom
hingað ein af þeim óheillafylgjum, sem jafn-
an eru stórstyrjöldum samfara, en það var
inflúensupestin. Hún hafði farið geist um
alla álfuna og hvarvetna látið eftir sig mikil
merki. Á nokkrum dögum lagðist allur
f jöldi Reykvíkinga í þessari veiki og bærinn
var um hríð eins og útdauður bær, með mann-
lausar götur og dauðvona sjúklinga í fjölda
húsa. Margir dóu. En síðara hluta mánað-
arins fór bærinn aftur að rakna við, og þá
komu líka þær gleðifregnir, að heimsstyrj-
öldinni væri lokið.
Og nú rann upp fullveldisdagurinn 1. des-
ember. Þennan dag var veður hjer svo fagurt
sem fremst má verða um þann tíma árs,
skýlaus himinn, frostlaust og kyrt, svo að
það merktist aðeins á reykjunum upp frá
húsunum, að sunnanblær var í lofti, og ýtti
hann móðunni, sem yfir bæinn legst í logni,
hægt og hægt norður á flóann. Sveitirnar
voru auðar og mjög dökkar yfir að líta, en
hrím á hæstu fjöllum, og sló á það roða
við sólaruppkomuna.
Landstjórnin hafði boðað, að menn skyldu
koma saman við stjórnarráðsblettinn 15
mínútum fyrir kl. 12 um daginn, því þar
ætti að fara fram hátíðleg athöfn til þess
að fagna fullveldinu. Þrátt fyrir það, að
margir voru enn lamaðir af áhrifum pest-
arinnar, var mikill mannf jöldi þarna saman
kominn, þ. á. m. ræðismenn erlendra ríkja og
fyrirliðar og liðsmenn af danska varðskipinu
Fálkanum. Mynduðu hðsmenn Fálkans heið-
ursfylkingu á stjórnarráðsblettinum. Jón
Magnússon var erlendis, en Sigurður Eggerz
gegndi forsætisráðherra störfum. Lúðraflokk-
ur ljek: Eldgamla Isafold. Síðan flutti Sigurð-
ur Eggerz ræðu af tröppum stjórnarráðshúss-
ins. Jeg færi hjer til nokkur atriði úr ræðunni:
íslendingar! Hans hátign konungurinn
staðfesti sambandslögin í gær og í dag ganga
þau í gildi. Þessi dagur er mikill dagur í
sögu þjóðar vorrar. Hann er runninn af
baráttu, sem háð hefur verið í þessu landi
alt að því í heila öld. Baráttan hefur þrosk-
að okkur um leið og hún hefur fært okkur
að markinu. Saga hennar verður ekki sögð
í dag. Hún lifir í hjörtum þjóðarinnar. Þar