Lögrétta - 01.01.1936, Blaðsíða 69

141
LÖGRJETTA
142
samgangna og mentunar. Gamlir siðir hafa
horfið þar að mestu leyti og sömuleiðis þjóð-
búningar og fornir lifnaðarhættir. Mállýsk-
an helst þar þó þrátt fyrir alt, en samt ýms-
um breytingum undirorpin og hefur hún á
síðustu tímum bætt í sig allmiklum forða er-
lendra orða, einkum úr þýzku og frönsku en
líka úr ítölsku og ensku. Þúsund ára gamlar
byggingar hafa haldist þar á stöku stöðum,
sem bera greinilegt vitni um gamalt bygg-
ingalag.
Alt fram á þennan dag hefur sú venja
haldist í þorpum, þar sem mikil handavinna
hefur verið, svo sem burstagerð og prjón,
að íbúarnir komu saman á kvöldin, störfuðu
að iðju sinni en sögðu og hlustuðu á sög-
ur, æfintýri og skrítlur, eða þeir sungu saman
þjóðlög og selsöngva (jódeln). Síðasta föstu-
dag fyrir jól vakti fólkið alla nóttina við
ýmsa skemtun en farandsalar gengu þá á
milli þorpanna og seldu sælgæti og annan
varning, sem venjulega var mikið keyptur
um nóttina. Stundum bar það við, að kon-
urnar og stúlkurnar komu saman strax eftir
hádegið og sátu allan daginn fram á kvöld
yfir vinnu sinni, en þá komu karlmennirnir
og sátu með þeim til borðs, en síðan var
dansað fram eftir nóttunni. Þessi siður
er nú að mestu lagður niður vegna þess
að handavinna er svo að segja úr sög-
unni.
Þá var það og siður að tilteknar nætur
fóru piltar í heimsókn til ungra stúlkna í
þorpinu, knúðu á svefnherbergisglugga þeirra
og báðu þær að hleypa sjer inn. Þætti stúlk-
unni pilturinn vera laglegur, þá opnaði hún
gluggan og veitti honum vín. Væri um kær-
asta eða innilegt ástasamband að ræða var
honum hleypt inn um gluggan. Dálitlum
erfiðleikum var þetta samt bundið, því það
var til viss flokkur manna, sem kallaði sig
,,náttstráka“, og sem gerði sjer alt far um
að trufla þessi stefnumót. Heimtuðu nátt-
strákarnir toll af heimsækjandanum, ef hann
vildi fá að vera í friði, og mintu hann jafn-
framt á, að hegða sjer vel. Kæmi einhver
utanþorpsmaður í slíka heimsókn var hann
sóttur inn í svefnherbergi kærustunnar, dreg-
inn út á götu og þar hæddur á allar lundir.
Varð hann síðan að kaupa sig lausan fyrir
ærið gjald, ella var hann húðstrýktur og
helt yfir hann köldu vatni.
Á sumrin halda bændur heygjöld í lok
sláttar, og samsvara þau töðugjöldum hjer
á Islandi. Þá halda bændurnir veizlu fyrir
heyskaparfólk sitt, en að borðhaldinu loknu
safnast að ungmenni nágrennisins og er
dansað fram undir morguninn.
Á veturna var áður haldinn svo kallaður
rjómadagur. Þá borðaði fólk þeyttan rjóma
eins og það hafði lyst á, en með leifunum
var barist og þóttist sá bestur, sem mestu
gat slett af rjóma á andstæðing sinn.
Við brúðkaup og jarðarfarir helst sá siður
ennþá, að hlutaðeigendur senda öilum fátæk-
lingum þorpsins eða nágrennisins ríkulega
máltíð af kjöti og súpu. Þá er það og sjálf-
sögð skylda allra svínaeigenda, að senda
nágrönnum sínum svínakjöt, þegar þeir slátra
svínum.
Auk þessara siða er dálítið af gamalli
þjóðtrú, sem haldist hefur fram á þennan
dag lítið eða ekkert breytt. Meðal annars
ríkir sterk trú á ýmsum dögum og áhrifum
þeirra á veðurlag og fleira. Þessir veðurdag-
ar þekkjast sennilega í þjóðtrú flestra eða
allra Norðurálfuþjóða og hafa Islendingar
vissulega ekki farið varhluta af þeim. I
Ziirich hafa jólin mjög mikla þýðingu fyrir
veðurspádóma og verðurlag komandi árs. Það
er sagt, að veðrið eigi að verða í aðalatrið-
um svipað næsta ár og það var á jólunum.
Þá var það siður, að á tiltekinni nóttu rjett
fyrir jól lögðust veðurspámenn um miðnættið
á bakið upp á háum hól og lásu út veðráttu
komandi árs úr stjörnunum. Ef að birti
snemma á nýársmorgun vissi bóndinn að árið
yrði gott, en morgunroði á nýársdag vissi
á mikil þrumuveður, eldsvoða eða styrjöld.
Á nýársdag máttu aðeins karlar óska gleði-
legs nýárs, annars skeði óhamingja. Annars
var það siður, að gesti var skylt að óska
fyrst til hamingju með hið komandi ár og
þess vegna tvílæstu húsráðendur dyrum sín-
um á nýársmorgun og földu sig, ef þeir sáu
kvenveru koma, sem gerði sig líklega til að
knýja á dyrnar. Ekki mátti heldur sópa
stofur hússins þennan dag, því það var sama
og að sópa gæfunni út. Þá er sumstaðar
nokkur trú á tölum og dögum t. d. eru 3