Lögrétta - 01.01.1936, Blaðsíða 84

171
LÖGRJETTA
172
um Island, þá var það þetta: Náttúrufegurð-
in, seigla og mentaþrá fólksins og fátækt og
óþrifnaður daglegs lífs.
Við skulum byrja á því, sem jeg nefndi
síðast, það kemur svo oft fyrir:
„Jafnvel í Reykjavík," segir Marmier,
„skín fátæktin alstaðar í gegnum allsnægtir
útlendinganna. Þar búa svo að segja tveir
mannflokkar, dönsku kaupmennirnir og ís-
lensku bændurnir og fiskimennirnir . . . Bak
við hin prýðilegu dönsku hús, reist úr norsk-
um trjáviði, sjer í íslensku torfbæina. Þar
er hvorki um að ræða list nje prýði, þó eiga
efnabændur nokkuð betri hús.“ Verst af öllu
í Reykjavík þykir Marmier ólyktin, sem al-
staðar leggi á móti manni og Robert minnist
líka oft á hana og svo að segja hvar sem
hann kemur. Það er ólyktin af fiskúrgang-
inum í sjávarþorpunum, því að slóginu er
slett hvar sem er. Svo er það reykjarsvælan
í eldhúsunum, og að því er fransmenn segja,
alstaðar í híbýlum Islendinga, sem þeim er
ógurlega illa við. Þessi svæla af mónum eða
sverðinum sem brent er, segja þeir að liggi
alstaðar um bæjarhúsin og sje svo megn, að
næstum allur matur sje mengaður af henni,
svo að hann verði stundum alt að því óætur.
En íslenskur matur fanst þeim líka næstum
því óætur af ýmsum öðrum ástæðum, s. s.
vegna þess hversu hann væri óþriflega fram-
reiddur. Einu sinni gistu þeir hjá prests-
ekkju, segir Robert, og voru sársvangir og
fengu hrísgrjónagraut og silung, en gátu
hvorugt borðað, þrátt fyrir sultinn, því að
prestskonan var alt af að snýta sjer með
fingrunum meðan hún fór með matinn. Þetta
sama gerði prestur einn í Borgarfirði iðu-
lega meðan á máltíð stóð og spýtti ákaft
í kringum sig meðan við hann var talað.
Fyrir norðan segist Robert einu sinni hafa
komið seinna en f jelagar sínir til málsverð-
ar og hafi húsmóðirin þá boðið sjer disk
Gaimards með leifum hans á honum, og
þótti kurteisi, Þó þ.ykir honum keyra um
þvert bak, þegar húsfreyja á þessum bæ
drepur fingrunum ofan í mjólkina og ber þá
upp í sig, áður en hún ber mjólkina fram,
en einu sinni sleikti hún ekki af fingrunum,
heldur þurkaði hún af þeim — á fötum
Roberts. Fyrir austan segjast þeir fjelagar
hafa fengið mjög óhreint skyr og þar og
víða annarstaðar hafa þeir orð á því, til
ámæiis, að íslendingar sjeu vínhneigðir í
verra lagi.
Frakkarnir komu að sjálfsögðu á ýmsa
sögustaði, sem þeir þektu, og þykir litlu betra
þar en annarsstaðar. Prestssetrið á Þing-
völlum var óhreinna og aumara en nokkur
bóndabær, segir Marmier. Skálholt er sá
staðurinn, sem Marmier þekti best úr sög-
unni. Við nálguðumst þennan gamla íslenzka
höfuðstað, segir hann, þrungnir endurminn-
ingunni um sögu hans, minningunni um hina
auðugu og voldugu biskupa og lærdómsmenn,
sem þar voru. Og þegar leiðsögumaðurinn
sagði við okkur: þarna er Skálholt, þá ætl-
uðum við ekki að trúa því, að þessi vesæla
kotaþyrping væri hið forna biskupssetur,
sem jeg hafði hugsað mjer alt öðru vísi. Og
samt var þetta Skálholt, þessi fátæklegi bær,
þríbýli með sameiginlegu eldhúsi, þessi hrör-
lega, illa byggða timburkirkja. Sjá, þarna er
Skálholt. Kirkjugarðurinn einn bar þess vott,
að einu sinni hafði verið þarna höfuðstaður.
Hann er í stærra stíl en kirkjan og bærinn.
Hinir framliðnu hafa vakað betur yfir hinu
forna biskupssetri, en þeir, sem lifandi eru,
segir Marmier að lokum.
Þó að þessar lýsingar á daglegu lífi og
búskaparlagi Islendinga fyrir hundrað árum,
kunni að þykja ljótar, eru þær sjálfsagt
upp og ofan rjettar, það sem þær ná. Og
þær eru ekki týndar til af illvilja, sem undan-
tekningar. Bæði Robert og Marmier fara
sem sje lofsorðum um gestrisni Islendinga,
um það hugarfar þeirra að vilja vera gest-
inum góðir, þó að kæruleysi um kurteisi og
þrifnað valdi því að svona illa tekst til.
Frakkarnir nefna líka stundum fló og lús
og illa meðferð á saur og skólpi, og sá siður
þykir þeim einkennilegur og þó að vísu líka
merkilegur, að Islendingar þvo ullarföt úr
keitu. Og þó er það ekki alstaðar, sem ilt er
í efni. Þeir nefna ýmsa staði þar sem ágætt
hafi verið að koma, hjá stiftamtmanni, hjá
Thorlacius kaupmanni í Stykkishólmi, Bjarna
Thorsteinsen amtmanni og Clausen kaupm. í
Ólafsvík, á Breiðabólsstað, á Höfðabrekku,
hjá Bogöe kaupmanni á Húsavík, hjá Bjarna
Thorarensen á Möðruvöllum, í Odda og víðar.