Óðinn - 01.01.1925, Blaðsíða 6

6
ÓÐINN
Dr. V. G. var hlyntur sambandslagafrumvarpinu
frá 1908 og komst eftir það í missætti við heistu
forkólfa Framsóknarflokksins gamla, er nú nefndi sig
Sjálfstæðisflokk, og var það sá flokkurinn, sem að
lokum hratt honum frá þingmensku. Dr. V. G. hefur
oft orðið fyrir mjög ranglátum dómum, bæði í ræðu
og riti, fyrir afskifti sín af sjálfstæðismáli okkar. En
eins og sýnt er hjer á undan, á hans að vera getið
meðal þeirra manna, sem fremstir hafa gengið í því,
að ná Islandi til handa þeim rjettarbótum, sem það
hefur hlotið á síðasta aldarfjórðunginum. Hann hafði
mikla stjórnmálamannshæfileika, var einbeitiur, hag-
sýnn og víðsýnn framfaramaður og lipur samninga-
maður. V/ið vorum, eins og nú mun af öllum viður-
kent, sjerlega hepnir í vali á fyrsta innlenda ráðherr-
anum. En dr. \J. G. var einnig fyrir margra hluta
sakir vel til þess fallinn að taka að sjer ráðherra-
störf, og enginn efi er á því, að einhver nýtileg um-
bótaverk hefðu eftir hann legið, ef hann hefði ein-
hvern tíma á bestu þroskaárum sínum komist í þá
stöðu.
Dr. V. G. kvæntist 18. ágúst 1889 Önnu ]óhannes-
dóttur Guðmundssonar sýslumanns í Mýra- og
Hnappadalssýslu, er bjó í Hjarðarholti í Stafholts-
tungum, dáinn 1869, og Marenar Lárusdóttur Thor-
arensen sýslumanns. Frú Maren bjó lengi í Reykja-
vík, eftir lát manns síns, og andaðist 1907. Aður en
dr. \J. G. tók að gefa sig við stjórnmálunum hafði
hann náð töluverðu áliti fyrir dugnað í vísindagrein
sinni, og sumarið 1896 var hann fenginn til þess að
skoða gamlar húsarústir í Norður-Ameríku og dæma
um, hvort þær gætu verið leifar frá veru Islendinga
þar í fornöld, en hann neitaði, að svo gæti verið,
þótt amerískir fræðimenn vildu gera það úr þeim, og
urðu þetta vonbrigði fyrir eiganda landsins, sem var
umhugað um, að fá það vísindalega sannað, að þar
væri um fornmenjar að ræða. Förina til Ameríku fór
Þorsteinn skáld Erlingsson með dr. V. G.
I fjelagslífi Islendinga í Kaupmannahöfn tók dr.
\J. G. mikinn þátt á þessum árum, og á heimili
þeirra frú Önnu var oft fjölment af Islendingum. En
þetta mun hafa breytst eftir að rósturnar hófust um
stjórnmálastefnu dr. \J. G., því flestir Hafnar-Islend-
ingar snerust á móti honum í þeim deilum, þar á
meðal gamlir vinir hans og samverkamenn á öðrum
sviðum, og hefur lengi eimt eftir af því sundurlyndi.
Sumarið 1903 misti dr. V. G. konu sína. Hún
andaðist í Reykjavík, meðan á þingi stóð, 28. júlí,
og hafði iengi verið heilsulítil.
Helstu ritverk dr. \J. G. eru á dönsku: Privatbo-
ligen paa Island i Sagatiden (1889); Den islandske
Bolig i Fristatstiden (1894); Nordboernes Skibe i
Viking- og Saga-tiden (1900); Islands Kultur ved
Aarhundredskiftet 1900 (1902); Islandsk Grammatik
(1902); Island i Fristatstiden (1924). Hjer skal ekki
út í það farið, að lýsa þessum ritum. En dr. V. G.
hefur fengið orð fyrir glöggskygni og nákvæmni í
rannsóknum, og rit hans um húsagerð hjer á landi í
fornöld munu vera talin áreiðanlegustu heimildirnar,
sem til eru á því sviði. Málfræði hans er og talin
merkilegt verk og þarflegt, bæði af þeim, sem um
hana hafa ritað á íslensku og á erlendum málum. —
Ritgerðir hans á íslensku er flestar að finna í Eim-
reiðinni. Hann var ritstjóri hennar yfir 20 ár,
1894—1917, og mun hafa eignast hana nokkrum ár-
um eftir stofnun hennar, en upprunalega var hún
stofnuð og gefin út af hlutafjelagi. í Eimreiðina rit-
aði dr. V. G. töluvert um íslensk stjórnmál og lands-
mál, meðan hann hafði afskifti af þeim, og einnig
ýmsar fræðandi greinar, þýddi ýmislegt úr erlendum
málum, stuttar skáldsögur o. fl., og skrifaði ritdóma
um íslenskar bækur, sem oft voru vandaðri og ítar-
legri en í öðrum íslenskum ritum.
Eftir að V. G. hætti útgáfu Eimr. hefur hann ekki
staðið í jafn-nánu sambandi við menn hjer heima og
áður. Þó var hann um tíma í stjórn íslensks togara-
fjelags og lagði fje í það fyrirtæki, en mun hafa
tapað á því á kreppuárunum, eins og fleiri. Hann
hefur sjaldan komið heim hingað á síðari árum, enda
er hann nú farinn að eldast, varð hálfsjöfugur á síð-
astliðnum vetri.
Þ. G.
Sl
Brandes og Höffding.
Hjer á undan eru myndir af tveimur hinum helstu andans
höfðingjum núlifandi meðal Dana. Báðir eru þeir kunnari en
svo, að hjer þurfi að fjölyrða um verk þeirra eða æfiatriði,
enda þyrfti til þess meira rúm en hjer er fyrir hendi, ef gera
ætti það svo, að gagn væri að. Báðir eru þeir nú komnir á
níræðisaldur, Brandes fæddur 4. febr. 1842, og Höffding 11.
marts 1843, en báðir eru enn hraustir og starfandi. Brandes
hefur á síðari árum samið hvert ritið eftir annað; hið síðasta
kom út í vetur, sem leið, og vakti mikið stríð, en það rit er
um Krisf og talið þar ósannað, að hann hafi nokkru sinni
verið til. Höffding er nú að rita æfisögu sína og hafa birtst
kaflar úr því verki. Hann kvæntist fyrir fáum missirum, ungri
konu sænskri.