Óðinn - 01.01.1925, Blaðsíða 38

38
ÓÐINN
Lárus Pálsson læknir og
Guörún Þórðardóttir.
Lárus læknir Pálsson andaðist á heimili sínu hjer
í Reykjavík 16. ágúst 1919. Fer hjer á eftir kafli úr
ræðu, sem sjera Ólafur Ólafsson fríkirkjuprestur flutti
við jarðarför hans, og eru þar rakin helstu æfiatriði
Lárusar heitins:
»Lárus Pálsson »hómopati«, eins og hann var oft-
ast kallaður af öllum almenningi, og þá auðvitað
kendur við sitt aðalæfistarf, var fæddur 30. Janúar
1842 á Arnardranga í
Landbroti í Vestur-
Skaftafellssýslu, var
hann af góðu bergi
brotinn, því foreldrar
hans voru Páll Jóns-
son og Halldóra
Gísladóttir, ættuð frá
Höfðabrekku í Mýr-
dal. En Páli, faðir
Lárusar, var sonur
sjera Jóns Jónssonar
prests á Kálfafelli í
Fljótshverfi, en hann
var giftur Guðnýju
dóttur sjera Jóns
Steingrímssonar á
Prestsbakka, þess, sem þjóðkunnur er orðinn fyrir
rit sín, einkum frá Skaftáreldinum síðla á 18. öldinni.
Guðný móðir Páls og amma Lárusar sál. og Stein-
grímur biskup Jónsson voru því systkinabörn. En
sjera Jón faðir Páls og afi Lárusar var sonur Jóns
Runólfssonar hins merkasta manns af svo nefndri
Höfðabrekkuætt. Er það jafnan, bæði nú og endra-
nær, einkar fróðlegt og »nytsamt til lærdóms«, að
gera sjep grein fyrir ætt manna og uppruna; verður
við það margt skiljanlegra um skaplyndi manna,
gáfur, hæfileika og lundarfar. — Lárus heitinn ólst
upp hjá foreldrum sínum til þess er hann var hálf-
þrítugur að aldri. Eitthvað mun honum hafa þótt
þröngt og tómlegt kring um sig í heimahögunum
og fámenninu þar austur frá. Rjeðst hann því að
heiman, er hann var 25 ára, og suður til Reykja-
víkur, og var það þá fyrirætlun hans að sigla til
Frakklands. En þá kom fyrir hann í lífi hans eitt af
þessum smáatvikum, sem menn ráða ekki við, en
sem gerbréyta stundum allri lífsstefnu manna. Þegar
til Reykjavíkur kom, þá lagðist Lárus í taugaveiki.
í þeim veikindum fjekk hann meðöl frá smáskamta-
lækni, og þeim meðölum þakkaði hann bata sinn.
En þetta varð til þess, að hugur hans snerist að
því, að stunda smáskamtalækningar. En til þess að
geta stundað lækningarnar með góðum árangri, þótt-
ist hann þurfa að geta lesið útlendar lækningabækur.
Naut hann þá kenslu um hríð í dönsku og þýsku
hjá Eggert Briem, er síðar varð prestur á Höskulds-
stöðum; og enn frekari fræðslu leitaði hann sjer í
þessari grein hjá sjera Magnúsi Jónssyni á Grenj-
aðarstað, og síðan hjá sjera Arnljóti Ólafssyni á
Bægisá. Frá sjera Arnljóti fór hann aftur austur í
Austur-Skaftafellssýslu
og tók upp frá því
fyrir alvöru að gefa
sig við lækningum,
og hjelt því áfram til
dauðadags, enda hepn-
uðust honum lækn-
ingar ágætlega og
verða þeir tæplega
tölum taldir um land
alt, sem fengu hjá
honum meinabót. A
þeim árum, er Lárus
Pálsson hóf lækningar
sínar, var fátt um
lækna hjer á landi,
1 í tveimur og þrem-
ur sýslum, og sumstaðar 1 í landsfjórðungi, og þekk-
ing og kunnátta lækna eðlilega á miklu lægra stigi
en nú er orðið. Máttu landsmenn víða teljast alger-
lega læknislausir á þeim tímum, og allur þorri manna
»dó drotni sínum«, sem kallað er, án þess að lærður
læknir kæmi til, hvort sem um sóttir eða slys var að
ræða. Ur þessum vandræðum bætti víða það, að til
voru leikmenn, sem sjerstakar gáfur og leikni og
löngun höfðu þegið til að hjálpa sjúkum. Attu þessir
menn lífið í mörgum manni og öld eftir öld mátti
segja að þjóðin lifði á þessum mönnum að því er til
lækninga kom. Voru þeim venjulega þökkuð verk
sín vel af allri alþýðu. Hún fann hvar skórinn krepti
að og kunni að meta störf þeirra; enda voru sumir
af þessum mönnum listamenn á sína vísu, læknar af
guðs náð, eins og einn vitur maður hefur orðað það.
En er lærðum læknum tók að fjölga, þá risu þeir
öndverðir gegn þessum mönnum, ömuðust við þeim
á allar lundir, jafnvel ofsóttu þá og óvirtu á allar
lundir. Þarf ekki lengra það mál að rekja aftur í