Óðinn - 01.01.1925, Blaðsíða 27

ÓÐINN 27
Björn Jónsson,
hreppstjóri og Dbrm. á Veðramóti.
Hann er fæddur 14. júní 1848 á Háagerði á
Skagaströnd í Húnavatnssýslu. Foreldrar hans voru
]ón hreppstjóri Jónsson og kona hans Guðríður Ól-
afsdóttir, er bjuggu full 40 ár á eignarjörð sinni
Háagerði, og voru orðlögð sæmdar og dugnaðarhjón.
Þau hjón eignuðust 16 börn og komust 13 af þeim
til fullorðins ára, öll vel gefin og nýt í sinni stöðu.
Þeir Háagerðis-bræður voru 5 og var Djörn þeirra
yngstur. Arið 1865 dó faðir þeirra;
var Björn þá 16 ára. Systkini hans
voru flest fullvaxta um það leyti og
tíndust smám saman burtu, og fljótt
var hann einn eftir heima af þeim
stóra og mannvænlega systkinahóp.
Gerðist hann þá ráðsmaður hjá
móður sinni, 18 ára að aldri. Þótti
honum þegar farast það vel úr
hendi, og sýnt þótti það, að þar
væri efni í búmann að hagsýni,
áhuga og dugnaði. Hann var ráðs-
maður hjá móður sinni 10 ár, þar
til vorið 1877. Þá hætti móðir hans
búskap og skifti nokkru af eigum
sínum meðal barna sinna, og fór
hún til Björns sonar síns, sem þá
reisti bú á föðurleifð sinni Háagerði. Sama vorið
kvæntist hann heitmey sinni Þorbjörgu Stefánsdóttur
frá Heiði í Gönguskörðum. Þau Heiðarsystkini voru
alls þrjú, Þorbjörg kona Björns, og hinir þjóðkunnu
Heiðarbræður, sjera Sigurður í Vigur og Stefán
skólameistari á Akureyri.
Á Skagaströnd er veðurátt hörð, en landkostir eru
þar allgóðir, og sjórinn fyrir framan gefur margan
málsverð og jafnvel marga krónu líka. Til þess að
búa þar vel þarf duglega menn, og Björn skorti
ekki dugnað nje atorku og lag, og var jafnvígur á
hvorttveggja, landbúnað og sjómensku. Stundaði hann
hvorttveggja af kappi, bæði meðan hann var hjá
móður sinni og eftir að hann tók sjálfur að búa, og
komst þá oft í hann krappan. Eitt sinn sem oftar
reri hann og ýmsir fleiri; skall þá á ofsa-útsunnan-
veður og fórust þá tveir bátar í næstu lendingum og
týndust menn allir. Þegar Björn kom að lendingu
sinni, var þar ólendandi. Sneri hann þá frá, vatt upp
segl og sigldi sínum litla bát út fyrir alt Króksbjarg,
sem er langur vegur, og lenti heilu og höldnu utar-
lega á Skaga, í Nesjum, og þótti það frækilega gert.
í Háagerði bjó Björn 7 ár (1877—1884) eftir að
hann kvæntist, og efnaðist hann þar talsvert og voru
þó um það leyti hörð ár, t. d. frostaveturinn mikli
(1880—81) og hið voðalega mislingasumar 1882.
Það mátti segja, að hjá honum fjölgaði bæði úti og
inni, fjenaðurinn úti og börnin í bænum, því þar
fæddust honum elstu synirnir þrír. Vorið 1884 fluttist
hann búferlum af föðurleifð sinni, Háagerði, á æsku-
stöðvar konu sinnar, Heiði í Gönguskörðum. Þar bjó
hann að eins 4 ár og eignaðist þar 4 börn, svo nú
tók heimilið að verða talsvert þungt. Þá voru enn
hörð ár með köflum, t. d. fjárskaða-
vorið mikla 1887. Vorið 1888 fluttist
hann á næstu jörð við Heiði, Veðra-
mót. Þar bjó hann síðan allan sinn
búskap, sem eftir var, alls 27 ár,
en búskapar-árin urðu alls 38 og
að auki þau 10 ár, sem hann var
fyrirvinna hjá móður sinni, eins og
áður er sagt.
Veðramót var þá landsjóðs eign.
Það er að sönnu landkostajörð, en
stór og erfið, og hafði lengi verið
illa setin og niðurnídd. Næstu ár
áður en Björn fluttist þangað hafði
tengdafaðir hans búið þar, hinn
mikli atorku og framkvæmdamaður
Stefán frá Heiði, og hafði hann
þegar tekið til við umbætur á jörðinni. En nú tók
nýi bóndinn þar til óspiltra málanna við jarðabætur
og byggingar, einkum peningshús fyrst, og síðan við
bæjarhúsin og varði til þess miklu erfiði og fje.
Allar jarðirnar þrjár, sem hann bjó á, sat hann ágæta
vel og vann að umbótum á þeim af miklu kappi,
enda meira kappi en heilsa hans leyfði, sem oft var
veil, einkum á fyrri búskaparárum hans. Sjálfur smíð-
aði hann það er á þurfti að halda, óf á vetrum og
var sívinnandi á öllum tímum árs, jafnframt því sem
hann fylgdist vel með í öllu er annarstaðar gerðist,
því fróðleiksgjarn var hann ekki síður en iðjusamur.
í Háagerði bygði hann öll peningshús og jók þau,
heyhlöður yfir 300—400 hesta af heyi og sljettaði
talsvert af túninu. Á Veðramóti vann hann svo ötul-
lega að húsabótum og öðrum jarðabótum að honum
voYu þrisvar veitt verðlaun úr Ræktunarsjóði og
Jarðabótasjóði.
Mörg trúnaðarstörf hafa honum verið falin, víst
flest þess konar störf, sem bestu bændur hafa með
Björn á Veðramóti.