Óðinn - 01.01.1925, Blaðsíða 48

48
ÓÐINN
stoð. Seinustu árin varð að vaka yfir honum að mestu
hverja nótt. Það gerðu synir hans mest til skiftis, svo
og að nokkru Katrín dóttir hans, sem giftist seinast
systranna. Allar hinar systurnar voru áður giftar og
komnar í húsfreyjustöður. Aldrei heyrði jeg æðruorð
eða kvörtun frá fjölskyldu Sigm., yfir veikindum hans
og þeim erfiðleikum, er af þeim leiddu. Það fór fram
möglunarlaust og rólega til þess síðasfa og var það
fallegt fordæmi. Sigm. Ijest 18. jan. s. 1. eftir 12 ára
erfiða vanheilsu — líkl. taugabilun — og var jarð-
sunginn á Kirkjubæ af sóknarprestinum síra Sigur-
jóni Jónssyni. Óskað var eftir heimagreftri, en var
þverlega synjað. Guðrún kona hans var 10 árum
yngri og er enn ern, þótt mikið hafi reynt á þrótt
hennar, bæði það að sjá um mörg börn, og þó eink-
um síðustu árin stöðugar áhyggjur og andvökur vegna
veikinda manns hennar. Hún var fríðleiks og mynd-
arkona að upplagi og ber hún þess glögg merki enn.
Kemur það greinilega fram á börnum þeirra Gerðis-
hjóna, að þau eru komin af myndarlegum foreldrum
og eru vel upp alin. Hefur Guðrún reynst hin mesta
merkiskona alla tíð og verið prýði meðal húsfreyj-
anna hjer um slóðir.
Við fráfall Sigmundar í Gunnhildargerði reikar hug-
ur minn ósjálfrátt aftur í tímann til unglingsára minna.
Þá voru hjer í Tunguhreppi margir myndarbændur á
efri árum, flestir vel efnaðir. Varð Sigmundur sein-
astur þeirra í gröfina, enda í yngri röð þeirra. Ymsir
af þessum gömlu bændum áttu altaf nóg hey hvernig
sem viðraði og urðu því aldrei heylausir. Þeir voru
oft bjargvættir sveitarinnar í harðindum, bú þeirra
voru heyforðabúrin. Nú eru þessir gömlu menn horfnir
og yngri kynslóðin tekin við, eins og er gangur lífs-
ins. Heyforðabúrin eru líka horfin, því að nú eru
allir jafnir, ef harðindi bera að höndum, enginn, sem
neitt getur rjett hjálparhönd í harðindum.' Þótt þessi
sje reynsla hjer í hreppi, er það ekki eins dæmi; jeg
ætla að svona sje nálega alstaðar ástatt. Ekki get
jeg ætlað að það sje fyrir afturför hjá yngra fólkinu,
heldur vegna breyttra kringumstæða og búshátta. En
yngri kynslóðin verður að eiga sín forðabúr, sem tryggi
búpeninginn betur en nú er fyrir harðindum, annars
fer ver fyrir henni en gömlu mönnunum, sem reyndu
að bjarga hver öðrum.
Sigmundur var ekki settur við neinn bókmentabrunn
á yngri árum, frekar en aðrir alþýðumenn þeirra tíma.
En að eðlisfari var hann greindur og glöggur og allra
manna skjótráðastur. Kom það glögt fram við út-
tektir og virðingargerðir, svo og á fundum. Var yfir-
leitt mjög gott að vinna með honum að opinberum
störfum, því að hann vildi gera alt sem rjettast og
var ákveðinn og fljótur að komast að fastri niðurstöðu.
Aldrei gaf hann sig mikið að opinberum málum,
en var ekki myrkur í máli um þau, ef á góma bar,
frekar en annað. Hann hafði traust sveitunga sinna
og var því kosinn til ýmsra trúnaðarstarfa. Þannig
var hann lengi sýslunefndarmaður fyrir Tunguhrepp;
sömul. hreppsnefndar- og sóknarnefndarmaður, út-
tektar- og virðingamaður með ýmsu fl. Mundi enn
meira hafa borið á hæfileikum hans, ef hann hefði
notið þeirra mentunar í æsku, sem alþýða manna á
nú kost hjer á landi.
»Bóndi er bústólpi og bú er landsstólpi«, segir
gamli orðskviðurinn. Er það eflaust sannur málsháttur,
því að íslenska þjóðernið stendur og fellur með
bændastöðunni — landbúnaðinum, og er því mikið í
húfi hvernig sú staða er rækt. Þau Gerðishjón eru
meðal þeirra, sem framarlega stóðu í fylkingu bænda-
stjettarinnar. Þau sátu vel jörð sína og bættu hana
mikið, þótt leiguliðar væru. Jafnframt ólu þau upp
mörg efnileg börn, sem hafa flest fylgt dæmum þeirra
og setst að í sveit sem húsbændur. A slíkum mönn-
um er þjóð vorri mikil þörf. Nú vill fólk yfirleitt
helst vera í kaupstöðum eða stunda fiskiveiðar og
fækkar þeim meir og meir, nú undanfarið, sem vinna
vilja að landbúnaðarstörfum. Er það því þjóðnýtt starf,
sem þeir menn inna af höndum sem vinna með góðu
fordæmi á móti þeim straum, er liggur frá sveitum
til sjávar og sjóþorpa. Sjávarútvegurinn er nauðsynlegur,
en hann má samt ekki leggja landbúnaðinn í rústir.
íslensku gestrisninni hefur lengi verið við brugðið
og studdu þau Gerðishjón þann orðstír okkar í fylsta
mæli. Mjer fanst þeim þykja vænt um þegar húsfyllir
gesta var á heimili þeirra, og meiri greiðamenn en
þau getur varla. Þau voru ör að fje og höfinglunduð
samanborið við efnahag þeirra. Þannig mun það hafa
komið nokkrum sinnum fyrir, að ef fátæklingar ná-
lægt þeim mistu stórgrip, kú eða hest, ef til vill þann
eina af þeirri tegund, að þau sendu honum aftur grip
í staðinn. Lýsti það örlæti, því að aldrei gátu þau
kallast rík, komust aðeins vel af með barnahópinn
sinn. Er það að yonum, að á eftir slíkum mönnum
sje horft, er þeir hverfa hjeðan, og hvöt er það fyrir
börn þeirra, að standa vel í stöðu sinni, enda hafa
börn Gerðishjóna þegar sýnt það með framkomu sinni.
Rilað I maí 1925.
Björn Hallsson.
Prentsmiðjan Gutenberg.