Óðinn - 01.01.1925, Blaðsíða 20

20
OÐINN
Utsynningur úti syngur,
ekki eru þvinguð hljóðin hans.
Kuldinn stingur kinn og fingur.
Kófrenningur stígur dans.
Tímanlegri frægð og fje
fæstir trúi’ jeg gleymi.
Þó er eins og andinn sje
ekki af þessum heimi.
Snúðu þræði stefjastáls,
stuðlaðu kvæðin skíru.
Gullið bræða’ úr bergi máls
bragafræðin dýru.
Sig. K. Pálsson.
Lýöháskólinn í Voss.
Einu sinni var gömul kona. Hún átti sjer glugga-
lausa stofu. Hún þráði að fá birtuna inn til sín, en
vissi engin ráð til þess. Að lokum reyndi hún að
bera hana inn í svuntu sinni. Hún stritaði liðlangan
daginn og var sorgmædd yfir árangrinum. Einn dag
átti maður nokkur leið þar framhjá. Hann hitti kon-
una, og hún tjáði honum vandræði sín. Hann vissi
ráðin. Hann tók gat á vegg stofunnar, og ljósið
streymdi inn. Glöð varð konan, og maðurinn varð
ósegjanlega glaður yfir að geta hjálpað henni.
Svipað ástandi konunnar var ástand Dana, þegar
lýðháskóla-hugmyndin varð til hjá Grundtvig- Síðan
hafa lýðháskólarnir reynst þeir mestu birtugjafar
þeirra þjóða er þá hafa.
Voss er fögur sveit. Hún liggur inni í landinu, 107
km. frá Björgvin. Um sveitina liggur járnbrautin milli
Björgvinjar og Oslóar.
Árið 1887 flutti Björnstjerne Björnson ræðu í
Voss. Að lokinni ræðu sungu nokkrir unglingar í
þakklætisskyni ættjarðarsöngin: »]a vi elsker —«.
Björnson þakkaði og ljet þá ósk sína í ljósi, að í
Voss yrði reistur lýðháskóli. Þessi hugmynd gróf um
sig hjá nokkrum meðlimum ungmannafjelagsins. Þeir
skrifuðu ungum efnis- og gáfumanni, Lars Eskeland,
og báðu hann að stofna skólann. Hann var þá orð-
inn kennari, og hafði óbilandi trú á »Unga Noregi«,
og brennandi hug til að hjálpa honum fram. — Það
varð úr að hann beitti sjer fyrir þessu.
Hann stofnaði skólann haustið 1895. Þröng voru
kjörin í fyrstu; peningaleysi, illvilja manna o. fl. var
við að stríða. Vilji stofnandans var einbeittur og hug-
myndin var á góðum grunni bygð, því náði tiltækið
framgöngu. Fyrstu árin hjelt skólinn til á Vossa-
vangen, sem er kaupstaðurinn í bygðinni. Þar var
skólinn illa settur. Eskeland sá því þörfina, að skól-
inn fengi sjerstakt setur, þar sem hann væri útaf
fyrir sig, en þó þar sem hægt væri aðdráttar. 1902
keypti hann bújörð í nánd við kaupstaðinn, og hún
varð þá háskólasetrið. Erfiðleikarnir voru nú ekki
minni en áður. Hjer þurfti að byggja, og peningar
voru engir. Nokkurir efnaðir bændur urðu til að
standa í ábyrgð, svo hægt yrði að byggja skólahús.
Alt hjelt jafnvægi, og skólinn óx ár frá ári. 1911 var
bygt stórt íbúðarhús fyrir sveina, og 1913 var bygt
leikfimishús.
Fyrir framúrskarandi dugnað, ráðsnild og mann-
gæsku skólastjóra og konu hans hefur skólinn náð
því að verða stærsti og einhver allra besti lýðháskól-
inn hjer á landi og á Norðurlöndum.
Nú í ár er nýju skólahúsi bætt við. Nemendur
skólans hafa lengi haft við þrengsli að búa. Skólinn
veitir vanalega 160—180 nemendum rúm. Nú á
seinni árum hafa alt að 500 sótt um skólann. Lægsta
aldurstakmark er 18 ára aldurinn. Uppávið eru engin
takmörk. Það er ekki sjaldgæft að á skólanum sjeu
nemendur yfir 30 ára gamlir. —
Kenslukraftar skólans eru bæði miklir og góðir,
einvalalið.
Skólanum er skift í tvær aðaldeildir, sem þeir
kalla: »Den utvida« og »Den vanlege«. Hvorri deild
er svo aftur skift í tvent, svo að í skólanum verða
fjórir bekkir.
Kunnátta í norsku og reikningi ráða mestu um, í
hvaða bekk hver og einn fær sæti.
Námsgreinar eru þessar:
Norska: Rjettritun 2 tímar á viku í hærri skólan-
um, 3 tímar í þeim lægri. Nemendur skrifa heimastíl
einusinni á viku. I hærri skólanum er einum tíma á
viku varið til fyrirlestraæfinga. Nemendum er kent
að búa hugsanir sínar í eðlilegan og ljettan búning
og nota gott mál. Fyrirlestraefninu ráða þeir sjálfir.
Lestur 2 tímar á viku. Nemendur fá að undirbúa sig
fyrir upplestrartímana. Það er lögð áhersla á, að þeir
lesi áheyrilega og fari rjett með efnið.
Saga norskunnar, frá því fyrsta til nútímans, einn
tími á viku.
Norræna, sem hjer á landi er oftast kölluð
»gamal-norsk«, einn tími á viku. Að eins í 4. bekk.
Það er gerður samanburður á norrænu og »ný-
norsku«, og skýrð föll o. fl. Er gert ráð fyrir að