Eimreiðin


Eimreiðin - 01.01.1896, Side 39

Eimreiðin - 01.01.1896, Side 39
39 Mór og kol. II. Kol. Það er sannkölluð kolaöld, er vjer lifum á, ekki i þeim skilningi að náttúran leggi óvanalega mikið upp af þessu þýðingarmikla efni, eins og átti sjer stað á þvi tímabili i sögu hnattarins, er jarðfræðingar nefna þessu nafni, heldur þvert á móti. Nú hafa mennirnir lært að færa sjer þau auðæfi í nyt, er um svo langan aldur höfðu legið fjötruð i fylgsn- um jarðarinnar; kolaeyðslan fer óðum vaxandi, og i meira en einum skilningi er óhætt að fullyrða, að nútiminn fær sinn blæ af þessum »svörtu gimsteinum«. Það eru kolin, er knýja eimskipin áfram á rnóti vindi og sjó og láta eimlestirnar þjóta yfir löndin með geysihraða; á kolunum byggist nærri allur hinn feiknamikli iðnaður nútímans. I stuttu rnáli, það er kolunum að þakka, að verzlun og samgöngur hafa komizt á sitt núverandi fullkomnunar stig, og einnig um steinkolin má með rjettu segja, að þau sjeu »afl þeirra hluta, er gjöra skal«. Saga. Englands á þessari öld sýnir ef til vill flestu öðru betur þýð- ingu steinkolanna. Árið 1801 vóru ibúar i sjálfu Englandi um 9 milj.; nú búa i landinu yfir 29 milj. En nú er þess að gæta, að einmitt um síðustu aldamót tóku Englendingar af alvöru að fást við námugröpt og þá einkum og sjerílagi kolagröpt. En við námugröptinn styðst iðn- aður Englendinga og heimsverzlun, og er því ekki ástæðulaust, að setja þessa gífurlegu fólksfjölgun í samband við kolin. Flestöll steinkolalög, er menn vita af, eru frá kolaöldinni og þykir því við eiga, að minnast lauslega á sitt hvað af þvi, er vísindin kunna að segja frá því tímabili í sögu jarðarinnar. Jarðsögunni hafa menn skipt niður i frumtiö, fornöld, miðöld og nýjuöld, en hverjum þessara kafla er svo skipt i smærri tímabil og er kolatímabilið seint á fornöldinni. Eins og sagnfræðingarnir byggja mannkynssöguna á fornum ritum, skjölum, myntum o. s. frv., eins leitast náttúrufræðingarnir við, að komast eptir sögu jarðarinnar á umliðnum tímum með þvi, að reyna að finna og þýða þau vegsummerki, sem orðið hafa af rás viðburðanna. Pað, er einkum kemur til greina, eru þær menjar, er lifið á jörðunni, dýr og jurtir, hefur látið eptir sig; sjerilagi eru dýrin merkileg. Jarðlögin eru eins og heljar-mikill kirkjugarður, sem hefur að geyma leifar þeirra jurta og dýra, er lifað hafa og ekki algjörlega sundurliðazt eptir dauðann; en þótt jarðfræðingunum smámsaman hafi tekizt að safna og lýsa um 100,000 tegundum af útdauðum dýrum, þá liggur í augum uppi, að það er aðeins örlítill hluti þeirra dýra, er lifað hafa frá upphafi veraldar; sama er að segja um jurtirnar. Geysimiklar breytingar hafa orðið á náttúrunni siðan á kolatíma- bilinu, enda er æðilangt liðið frá þeim tima; engin ráð eru til þess að gizka á árafjöldann með neinni nákvæmni, en víst er um það, að tíma- lengdin skiptir miljónum ára. Á kolatímabilinu vóru ekki til nein spen- dýr, fuglar eða skriðkvikindi (eins og t. a. m. krókódilar eða slöngur). Æðstu hryggdýrin vóru hinir svonefndu brynhöfðar, ntjög einkennileg dýr, er að sumum einkennum vóru eins og skriðdýr, en að öðrum

x

Eimreiðin

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Eimreiðin
https://timarit.is/publication/229

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.