Eimreiðin - 01.01.1896, Síða 39

39
Mór og kol.
II. Kol.
Það er sannkölluð kolaöld, er vjer lifum á, ekki i þeim skilningi
að náttúran leggi óvanalega mikið upp af þessu þýðingarmikla efni, eins
og átti sjer stað á þvi tímabili i sögu hnattarins, er jarðfræðingar nefna
þessu nafni, heldur þvert á móti. Nú hafa mennirnir lært að færa sjer
þau auðæfi í nyt, er um svo langan aldur höfðu legið fjötruð i fylgsn-
um jarðarinnar; kolaeyðslan fer óðum vaxandi, og i meira en einum
skilningi er óhætt að fullyrða, að nútiminn fær sinn blæ af þessum
»svörtu gimsteinum«. Það eru kolin, er knýja eimskipin áfram á rnóti
vindi og sjó og láta eimlestirnar þjóta yfir löndin með geysihraða; á
kolunum byggist nærri allur hinn feiknamikli iðnaður nútímans. I stuttu
rnáli, það er kolunum að þakka, að verzlun og samgöngur hafa komizt
á sitt núverandi fullkomnunar stig, og einnig um steinkolin má með
rjettu segja, að þau sjeu »afl þeirra hluta, er gjöra skal«.
Saga. Englands á þessari öld sýnir ef til vill flestu öðru betur þýð-
ingu steinkolanna. Árið 1801 vóru ibúar i sjálfu Englandi um 9 milj.;
nú búa i landinu yfir 29 milj. En nú er þess að gæta, að einmitt
um síðustu aldamót tóku Englendingar af alvöru að fást við námugröpt
og þá einkum og sjerílagi kolagröpt. En við námugröptinn styðst iðn-
aður Englendinga og heimsverzlun, og er því ekki ástæðulaust, að setja
þessa gífurlegu fólksfjölgun í samband við kolin.
Flestöll steinkolalög, er menn vita af, eru frá kolaöldinni og þykir
því við eiga, að minnast lauslega á sitt hvað af þvi, er vísindin kunna
að segja frá því tímabili í sögu jarðarinnar. Jarðsögunni hafa menn skipt
niður i frumtiö, fornöld, miðöld og nýjuöld, en hverjum þessara kafla er
svo skipt i smærri tímabil og er kolatímabilið seint á fornöldinni. Eins
og sagnfræðingarnir byggja mannkynssöguna á fornum ritum, skjölum,
myntum o. s. frv., eins leitast náttúrufræðingarnir við, að komast eptir
sögu jarðarinnar á umliðnum tímum með þvi, að reyna að finna og
þýða þau vegsummerki, sem orðið hafa af rás viðburðanna. Pað, er
einkum kemur til greina, eru þær menjar, er lifið á jörðunni, dýr og
jurtir, hefur látið eptir sig; sjerilagi eru dýrin merkileg. Jarðlögin eru
eins og heljar-mikill kirkjugarður, sem hefur að geyma leifar þeirra jurta
og dýra, er lifað hafa og ekki algjörlega sundurliðazt eptir dauðann; en
þótt jarðfræðingunum smámsaman hafi tekizt að safna og lýsa um 100,000
tegundum af útdauðum dýrum, þá liggur í augum uppi, að það er aðeins
örlítill hluti þeirra dýra, er lifað hafa frá upphafi veraldar; sama er að
segja um jurtirnar.
Geysimiklar breytingar hafa orðið á náttúrunni siðan á kolatíma-
bilinu, enda er æðilangt liðið frá þeim tima; engin ráð eru til þess að
gizka á árafjöldann með neinni nákvæmni, en víst er um það, að tíma-
lengdin skiptir miljónum ára. Á kolatímabilinu vóru ekki til nein spen-
dýr, fuglar eða skriðkvikindi (eins og t. a. m. krókódilar eða slöngur).
Æðstu hryggdýrin vóru hinir svonefndu brynhöfðar, ntjög einkennileg
dýr, er að sumum einkennum vóru eins og skriðdýr, en að öðrum