Eimreiðin - 01.09.1900, Síða 65

225
hafa orðið á hinum síðasta aldarfjórðungi, eftir að stjórnarskráin
hafði veitt þjóðinni sjálfri hlutdeild í stjórn landsins. Og þó hefðu
framfarirnar vafalaust orðið langtum meiri, ef æðsta stjórnin hefði
verið í höndum manna, sem bæði hefðu haft meiri þekkingu á
högum landsins og meiri tíma til að sinna málum þess.
Pegar alls þessa er gætt, þá er engiti furða, þó íslendingar
séu fátækir. Hve miklu þjóðeign landsins nemur, er ekki hægt
að ákveða með neinni vissu, af því að nægilegar skýrslur til þess
vantar. En hún mun þó varla verða metin meira en í hæsta lagi
30—40 milj. eða 400 til 500 kr. á mann, og mundi slíkt þykja
harla lítið annarstaðar, þar sem 3—4000 kr. eða jafnvel meira
kemur á hvert mannsbarn. Allar jarðeignir landsins eru hátt
metnar ekki nema 10 milj. króna virði, en hve mikils virði þau af
jarðarhúsununi, sem ekki fylgja þeim, eru, verður ekkert um sagt.
Aftur vita menn betur um húseignir í kaupstöðunum og mun nú
mega telja þær um 6 milj. króna virði (1896: 5,269,000 kr., 1886:
3,628,000 kr., 1879: 1,665,000 kr.), og eru þó hvorki kirkjur né
skólahús þar með talin, nema í Rvík einni. Kvikfjáreign landsins
má telja um 11 milj. króna (1896: 10,819,000 kr.), en hversu mikils
virði þilskipastóll landsins er, bátaeignin, veiðarfæri, búsgögn og
verkfæri, vörubirgðir og heyja, verðmætir gripir, peningar í sjóð-
um og hjá einstökum mönnum o. s. frv., um það er ekkert hægt
að segja nema með ágizkun einni. En það virðist þó ekki fjarri
lagi, að ætla, að alls og alls séu eignir landsmanna rúmar 30 milj.
kr. eða eitthvað á milli 30 og 40 milj.
En þó að þjóðeignin sé næsta lítil og á henni hvíli töluverðar
einstaklingsskuldir, þá er aftur sjálft þjóðfélagið eða landið skuld-
laust og í því efni betur statt en flest önnur lönd, sem velflest
skulda ógrynni fjár (ríkisskuldir). ísland á meira að segja álitlegan
varasjóð, sem heita má að stöðugt hafi farið vaxandi, síðan fjár-
mál íslendinga og Dana vóru aðskilin 1'/i. 1871, en áður var jafnan
töluverður tekjuhalli. Pegar íslendingar tóku sjálfir við fjárráðun-
um l'/i. 1876 var hann þó ekki orðinn nema 162,000 kr., en 31 •/ta.
1897 vóru eignir hans ásamt eftirstöðvum landssjóðs alls 1,676,753
kr. 93 au. Alþingi hefir með því að breyta skattalögunum, leggja
á nýja tolla o. s. frv. tekist að auka tekjur landsins svo, að þær
eru nú orðnar meira en fimmfalt meiri en fyrir 25 árum. Á fjár-
lögunum fyrir fjárhagstímabilið 1874—75 vóru hinar áætluðu tekjur
ekki nema 443,047 kr. (og af þeim þó 200,000 kr. tillag úr ríkissjóði
iS