Eimreiðin - 01.09.1906, Page 6

þrifnaði, því sóttkveikjurnar, sem úir og grúir af við alla þessa
sjúkdóma, verða að skoðast eins og hver önnur óhreinindi, þó
þær oftast nær séu svo smávaxnar, að þær verði eigi greindar
með berum augum. Allur þvottur og vandleg hreinsun miðar til
þess að útrýma sóttkveikjunum eða að minsta kosti að
fækka þeim.
Petta skildu menn eigi í gamla daga. Pá þektust eigi sótt-
kveikjurnar, en • það var almenn trú lækna og annarra, að flestir
sjúkdómar væru að kenna illum öndum eða smádjöflum, sem
færu í fólkið, og þess vegna reyndu menn með sálmasöng, bæn-
um og formælingum að fæla þá burt. En ekkert hreif. Nú hefur
mönnum smámsaman skilist, að það eru engir andlegir drýsil-
djöflar, sem valda sjúkdómunum, heldur áþreifanlegar, líkamlegar
smáverur, sem gjarnan mætti halda' áfram að kalla smádjöfla,
vegna alls þess illa sem þær valda. Vér köllum þær flestar bak-
teríur (baktería o: prik eða lítill stafur); en auk þeirra eru til aðrar
smáplöntur, sem valdið geta sjúkdómum og smádýr, sem einnig
geta gjörst sóttkveikjur.
Sjóndeildarhringur vor hefur vaxið stórum á síðastliðinni öld.
Með sjónpípum geta stjörnufræðingarnir skoðað vandlega »fjöll og
dali fríða« upp í tunglinu og greinilega séð skifting láðs og lagar
á plánetunni Mars, og ennfremur geta þeir greint í sundur mörg
þúsund sólir og hnattakerfi, sem annars birtast berum augunum
sem óljósir þokublettir á himninum. Smásjáin (míkróskópið) hefur
hins vegar, sem í töfraspegli, sýnt oss inn í annan undraheim,
ofur smágjörvan, en miklu þýðingarmeiri fyrir oss, vegna þess að
hann liggur oss nær. I þessum dvergheimi hafa fundist smádýr
og smáplöntur, sem engan hafði dreymt um áður, og svo mikill
urmull er af þessu smælki, að hefði Nói gamli vitað það, hefði
hann þeirra vegna orðið að gjöra örkina töluvert stærri en húti
var. Það hefur komið í ljós, að allar þessar smáverur !ifa víðs
vegar í heiminum, en einkum hefur þó sýnt sig, að þær sækjast
eftir öllum óþverra og una þar vel hag sínum. Þetta á sér eink-
um stað um bakteríur. í hvers kyns óhreinindum, sem vér beinum
smásjánni að, svo sem að óþvegnu hörundi, óhreinum fatnaði,
skemdum matvælum, rotnuðum og úldnum dýra- og jurtaleifum,
má finna aragrúa af bakteríum.
Pví fer nú betur að bakteríurnar eru eigi einungis illsvaldandi
í náttúrunni, heldur hafa þær einnig mjög mikla þýðingu og vinna