Eimreiðin - 01.05.1909, Síða 25

Skáldin hérna á Norðurlöndum hafa nú um mannsaldursskeið
lagt mikla stund á að lýsa sársauka og svartnætti mannlífsins.
í*eim er fundið til foráttu þessi stefna þeirra, og sumir menn lasta
þau og lítilsvirða fyrir meðferð þeirra á manneðlinu.
En þessi skáld eru ekki sek um neina synd fyrir þessi verk
sín. Eau lýsa blátt áfram því, sem þau heyra og sjá í kringum
sig.
Og eitt er að játa enn í þessu efni: Frá-sögulegir atburðir
hafa alla tíma haft meiri áhrif á mennina, heldur en hinir, sem
eru minniháttar að áhrifum. Allir menn eru með þessu marki
brendir og skáidin þó framar en aðrir menn. Par kemur engin
spilling til mála, heldur valda þessu þær tilfinningar, sem eru sam-
grónar innræti manna og siðvenjum.
Eg tek tvö dæmi:
Kona nokkur tekur barn til fósturs, umkomulaust og örbjarga
og elur önn fyrir því. Fetta er velgerð, sem allir menn lofa, sem
vita um það, sem konan gerir. — En þetta er þó ekki frásögu-
legur atburður, sem undrun gegni.
Önnur kona ber út barnið sitt og týnir því. Öllum kemur
saman um það, sem þetta heyra, að þetta sé illa gert og afskap-
lega. Fó er þetta ekki miklu meira illvirki heldur en hitt er
góðverk.
En þetta er frásögulegra verk heldur en hitt. Pað veldur
meiri áhrifum en góðverkið, á þvílíkan hátt, sem sársauki er sterk-
ari straumur í manninum heldur en gleði. — Mikil áhrif — sterk-
ir straumar — þeir valda mestu um yrkisefni og sagnagerð að
fornu fari og nýju. Engu síður að fornu fari.
Sagnaritararnir okkar, sem ritað hafa viðburði gullaldarinnar,
þeir þykja vera vandir að virðingu sinni: óhlutdrægir með af brigð-
um og ráðvandir, vandvirkir og listfengir. Pó hafa þeir mestmegnis
lagt stund á að ná í þær sögur og rita, sem eru sársaukamiklar
og blóði drifnar.
Pessum skygnu mönnum hefir sést yfir hversdagshætti al-
mennings og þær athafnir, sem unnar vóru í kyrrþey og friði.
En bardagasögur og blóðsúthellinga tóku þá hugfangna. Og vóru
þeir þó guðsmenn að innræti, og svo siðvandir, að þeir gengu í
klaustur og lifðu við meinlæti.
Bólu-Hjálmar getur þess í einni vísu, að hann hafi orðið ó-