Eimreiðin - 01.05.1909, Qupperneq 63

143
sem vér köllum, en bakteríurnar halda áfram að fjölga og breiðast
máske út um allan líkamann. Það sést af þessu, að ekki þarf nema
einn gikk í hverja veiðistöð. Ein einasta baktería er nægileg til þess,
að koma veikinni á stað í öllum likamanum, ef henni hefir aðeins tek-
ist að vinna á fyrstu frumlunum, sem hún réðist á.
Við vöxt bakteríunnar myndast eitur, sem sýkir frumlurnar jafn-
skjótt og það snertir þær — og það er einmitt þetta eitur, sem verk-
ar á þær í fyrstu og vekur hjá þeim starfsþrótt i snöggu bili, kemur
þeim til að fjölga, svo að berkillinn myndast, en því næst eftir því
sem eitrið magnast verða þær lémagna og láta yfirbugast af eitrinu og
árásum bakteríanna.
Það er nú eðlilegt, að þegar eru saman komnar máske margar
miljónir af bakteríum í líkamanum, þá sé það eitur, sem þær í sam-
einingu mynda, nægilegt til þess, að veikja og, ef til vill, drepa allan
líkamann. á svipaðan hátt og eitur einnar bakteriu gat drepið lítinn
frumluhóp í fyrstunni.
Sem betur fer, vill það eigi ósjaldan til, að líkaminn fær staðist
árásir bakteríanna. Veikin takmarkast á litlu svæði, sem eyðist af
bakteríunum, en umhverfis þetta veika svæði fjölgar frumlunum svo,
að holdið þéttist og myndar eins og bris, sem bannar bakteríunum
frekari aðgöngu. En til þess að úrslitin verði svo happasæl, verður
sjúklingurinn annaðhvort að vera hraustur að upplagi eða verða að-
njótandi þeirrar hjúkrunar, sem veitir líkama hans gott mótstöðuafl, en
þessháttar hjúkrun veitist hvergi betur en á heilsuhælum. Það er
þess vegna að vér viljum koma upp heilsuhæli hér á landi.
Eg sný mér nú aftur að því, sem ég tók fram í byrjun þessa
máls: I einum hráka geta verið þúsundir af bakteríum, sem geta
orðið útsæði, er valda sjúkdómi og dauða fjölda margra manna.
Berklaveikin berst mann frá manni aðallega með því móti, að
hrákar þorna upp og bakteríurnar þyrlast upp í loftið með ryki, og
komast svo inn í andfæri manna. En í öðru lagi geta bakteríurnar
borist frá lungum berklaveikra við hósta í ósýnilega litlurri hrákaögnum,
sem spennast upp við hóstann. Þess vegna er varlegra að brjóstveikir
menn haldi klúti fyrir munni sér meðan þeir hósta.
í þriðja lagi geta bakteríur borist mann frá manni með graftar-
útferð þeirri, sem kemur úr útvortis berklaígerðum, ef eigi er þrifalega
með farið.
Og í fjórða lagi geta menn fengið bakteríur í sig við að neyta
mjólkur eða kjöts af berklaveikum skepnum, einkum nautgripum.
Á öllum heilsuhælum er sjúklingum kent mjög vandlega að við-
hafa alla þá varúð, sem unt er, til þess þeir sýki eigi aðra; en sjúk-
lingarnir kenna síðan öðrum út frá sér, og hefir það komið að miklu
gagni í öllum löndum í baráttunni gegn berklaveikinni.
— Áður héldu menn, að berklaveikin, eins og aðrir sjúkdómar,
væri að kenna illum öndum, og það voru aðeins skygnir menn, sem
gátu séð þá. Nú þekkjum vér orsök berklaveikinnar, eins og svo
mangar aðrar orsakir næmra sjúkdóma; og það eru ekki einungis
skygnir menn, sem geta séð hana, — vér getum öll sömun séð hana
undir smásjánni.