Eimreiðin - 01.05.1909, Side 67

'47
sögu. Frásögnin er öll í molum og sundurslitin af einlægum bréfa-
brotum. Stíllinn er sundurlaus með alt of mörgum greinaskiftum.
Sem dæmi upp á frásagnaraðferðina get ég nefnt, að sagt er frá
tilfinningum manns, sem er að deyja, með því að hann er látinn vera að
skrifa bréf fram í andlátið. í þessu bréfi lýsir hann ástandi sínu og
hvernig hann finnur dána unnustu sína rétta sér höndina. Ætli flestir
mundu ekki leggja frá sér pennann, þegar svo stendur á?
Hugsanirnar í bókinni eru hvorki nýjar né fjölbreyttar, og þó
virðast þær vera aðalatriðið, frásögnin aukaatriðið. Bréfin, sem taka
svo mikið rúm, eru full af heilræðum og hvetjandi orðum. En það
er það sama upp aftur og aftur, í sama eða mismunandi búningi. Hugs-
anirnar streyma ekki, heldur hverfast í hringiðu.
En það er vfst hreinasti óþarfi að vera að benda á þessa galla
Þeir liggja í augum uppi og menn eru vanir að vera skarpsýnir á
skuggahliðarnar á verkum byrjenda. Öðru máli er að gegna, þegar
menn lesa verk nafnfrægra þjóðskálda, Þá er oft gustukaverk að opna
augu þeirra fyrir göllunum. Þá ganga menn að því vísu, að kostirnir
séu yfirgnæfandi og sjá þá eina, finna jafnvel skáldskap, þar sem eng-
inn skáldskapur er. Þeim fer eins og karlinum, sem drakk blásteins-
vatn úr brennivínsflösku og þótti gott, af því að hann trúði, að það
væri brennivín.
Og þó eru það einmitt kostirnir á verkum byrjenda, sem fróðleg-
ast er að skima eftir, Þeir segja til, hverja von má gera sér um höf-
undinn. Þeir eiga fyrir höndum að vaxa, og gallarnir margir að falla
burt af sjálfu sér, eins og mjólkurtennur úr barni.
Og það eru ýmsir kostir á þessari sögu. Næm samkend, með
mannlífinu, sem gefur von um dýpri skilning á því með tímanum, furðu
litlar smekkleysur af byrjanda og heldur laglegt mál.
En nú kemur það bezta. Þegar ég er búinn að rannsaka lista-
gildi bókarinnar og lesa úr því framtíðarörlög höfundarms, þá tek ég
hana og les sem vitnisburð um mannlega sál (document humain). Eg
hugsa um, að bak við þessa dauðu bókstafi slær hjarta og hugsar
sál. Eg fer að hugsa um höfundinn, reyna að kynnast honum og
skilja hann.
Það er óvanalega auðvelt að finna höfundinn bak við þessa bók.
Ung stúlka, sem skrifar skáldsögu, er opinská. Eftirlætispersónur henn-
ar hafa sömu skoðanir og hún sjálf, þær eru ímynd þess, sem henni
þykir vænt um, lakari persónurnar eru persónugervingar þess, sem henni
er illa við.
Og hvernig persónu finnur lesandinn á bak við þessa bók? Al-
vörugefna, draumlynda stúlku með tilhneigingu til þunglyndis, en sterka
trú á það góða i mannlífinu og framtíð íslenzku þjóðarinnar. Stúlku,
sem alin er upp í sveit, augliti til auglitis við hina hátíðlegu og mikil-
fengu íslenzku náttúru. Stúlku, sem hefir óbeit á lausahjali æskulýðs-
ins í Reykjavík, þessum sápukúlum sléttmælginnar, sem eru fagrar á
að líta, en bresta sundur í gufu, ef við þær er komið, til þess að leita
að innihaldi í þeim.
Þegar ég hefi þetta í huga, skil ég og fyrirgef ýmsa galla bókar-
innar. Það er fjarstætt að segja, að fólk eins og gengur og gerist sé
io’