Eimreiðin - 01.05.1915, Síða 48

124
vakið upp stækustu óbeit og hatur gegn honum, einkum fyrir
hin svokölluðu guðleysiskvæði hans. Hefir hér farið sem oftar,
að sínum augum lítur hver á silfrið, enda ærið skort á réttan
skilning á stundum. Meira bygt á augnablikstilfinning, en rólegri
íhugun og djúpri gagnrýni.
En sannleikurinn er sá, að einmitt í þessum kvæðum kemst
skáldsnild P. E. á hæst stig. í þau hefir hann lagt sál sína og
sannfæring. Og þau eru svo þrungin af efni, skáldlegum krafti,
hugdirfð og djörfung, að slíks eru einsdæmi í íslenzkum bók-
mentum.
En þau eru svo full af byltingaanda og guðleysi, að þau eru
ekki í húsum hæf, segja aðrir. Pau særa hinar helgustu tilfinning-
ar manna:
»Eins og fjandinn fari af stað,
fólkið hreint þú ærir;
ekki skeytir þú um það,
þó þú aðra særir.
Guð hefur sönginn gefið þér,
gagn og yndi að vinna;
en hlífðu því, sem helgast er
hjörtum bræðra minna.«
En er þetta nú réttlat krafa? Og er þetta ekki einmitt sama
rokan og allir siðbótamenn og endurbóta hafa fengið í nasirnar?
Ætli kristniboðarnir fornu hafi ætíð hlíft hinum helgustu tilfinning-
um heiðingjanna, er þeir voru að ryðja kristninni braut, og aldrei
sært þá með ummælum sínum um goðin, sem þeir trúðu á? Og
hlífði Lúter og aðrir samherjar hans öllum hinum helgustu tilfinn-
ingum kaþólskra manna, er þeir voru að koma á siðabótinni? Og
hvernig var það með Krist sjálfan ? f’ótti ekki höfuðprestunum og
hinum skriftlærðu hann svo byltingagjarn, djarfmæltur og óhlífinn,
að þeir heimtuðu, að hann væri krossfestur fyrir það? Og svona
mætti lengi halda áfram upp að telja. Engin stór bylting, engin
stór umbót hefir enn komist á í heiminum, án þess að hún hafi
verið boðuð af einhverjum »árgala«, sem sært hefir tilfinningar
manna. Og hver er þess umkominn, að skera úr því, að þær
tilfinningar, sem menn nú á dögum telja sér helgastar, eigi
nokkru meiri rétt á sér, en þær tilfinningar manna fyr á öldum,
er ekki varð hjá komist að særa og svívirða?
En hér við bætist, að P. E. var enganveginn eins mikill
guðleysingi eða trúleysingi, eins og honum var gefið að sök, og
eins og sum kvæði hans virðast bera vott um, fliótt á litið. Pað
var ekki eiginlega guðstrúin sjálf, sem hann réðist á, heldur