Eimreiðin - 01.09.1920, Page 117

EIMREIÐIN)
RITSJÁ
373
vinar manns reka, sundurtætt og limlest. En eg á þá enga. »Haf-
meyjan« er eini ástvinurinn minn«. — Alt þetta hrópar hann
gegnum »brimgnýinn og veðurdyninn«, en lesandinn finnur, að
þetta er skrifborðs eða ræðustóls »rhetorik«.
Næsl er »Leikföngin«, ekki ólipurt skrifuð saga, eins og reynd-
ar flest í bókinni. En að þvi sleptu, að óþarft sýnist af höf., að
vera að hnýta í útgefendurna fyrir það, að þeir geti ekki gefið
út takmarkalaust, jafnvel það sem er gott, þá sé eg ekki að
höggið í sögunni hitti naglann. Hvað er eiginlega átt við með
þessu, sem er aðalatriði sögunnar, að rithöfundurinn hættir að
skrifa skáldsögur (brennir handritin) en snýr sér að »manns-
hjörtum og mannssálum?« Var það ekki einmitt hlutverk hans
sem skálds? Ef ekki, þá var það skaðlaust, að útgefendurnir
höfnuðu sögunum. Eða ef átt er við það, að hann taki nýja
stefnu í skáldskapnum, þá kemur það ekki fram i sögunni, enda
mun ekki vera átt við það.
Forboðnir ávextir er saga, sögð af talsverðri tilfinningu, og
höfundinum tekst að ná skuggunum ægilega djúpum, svo að
það fyrirgefst, að sagan er í rauninni alls ekki ný saga. Leiðin-
legt, að presturinn skuli ekki einu sinni kunna þessi fáu orð,
sem mælt eru um leið og rekum er kastað á kistu í gröfinni.
Hann segir: »af mold ertu komin« í stað »af jörðu ertu komin«.
Pað er góðra skálda háttur, að vanda alt slíkt smávegis.
y>Hún kemur seinna« er um prest, sem er spiritisti, og fær
fyrir það öfluga mótspyrnu af ýmsum í söfnuðinum, og eru þeir
forgöngumenn andstöðunnar, læknirinn og hreppstjórinn. Þetta
er söguefni, og höf. skrifar af talsverðum hita, svo að stílsmátinn
verður liðugur og reiprennandi. En sagan lýsir eigi litlum mis-
skilningi. Höf. sýnist sem sé ekki vilja kannast við neina eilifðar-
von eöa guðstrúarþrá utan spiritismans. »Traaden ovenfra« geti
ekki knýtst af öðru. Petta sést af orðatiltækjum eins og því, að
deilan um spiritismann sé um »eilífðar von ogeilifðar afneitun«(bls.
83). Á næstu bls. segir svo höf., að það, hvernig menn taki þessu
máli sé mælikvarði á það »hvað mikið guð ætti í þeim«. Og enn
fremur kemur þetta fram í öllum umræðunum og sömuleiöis í sögu
síra Hreiðars. En þetta er argasta firra, og eins og forgöngumenn
spiritismans munu geta frætt höf. um, þá er sú mótstaðagegn sam-
bandinu við framliðna, sem sprottin er af afneitun annars heims,
alveg hverfandi á móts við hina, sem amast við slíkum tilraunum
af alt öðrum ástæðum. Báðir flokkar geta verið jafn sannfærðir
um tilveru ósýnilegs andaheims og framhaldstilveru eftir dguða
líkamans, alveg eins og þeir eru jafnsannfærðir um tilveru plá-
netunnar Marz, sem neita því að boð hafi borist þaðan með
loftskeytum eins og hinir, sem halda aö svo hafi verið. Eg er
sannfærður um, að málefni spiritismans er ekki með öðru meiri