Dagblaðið Vísir - DV - 25.09.1993, Qupperneq 12

12
LAUGARDAGUR 25. SEPTEMBER 1993
Erlend bóksjá
Booker-vinningahafar í aldarfjórðung:
Miðnæturböm
Rushdies best
Salman Rushdie fyrir utan háskólann í Cambridge fyrr á árinu: dómnefnd
taldi skáldsögu hans Midnight Children, Miönæturbörn, þá bestu allra
þeirra skáldagna sem fengið hafa Booker-verðlaunin í aldarfjórðung.
Metsölukiljur
Bretland
Skáldsögur:
1. Sue Townsend:
The Queen and I.
2. Joanna Trollope:
The Men and the Girls.
3. John Grisham:
The Firm.
4. Donna Tartt:
The Secret Hístory.
5. Michael Críchton:
Jurassic Park.
6. Danietle Steel:
Jewels.
7- Robert Harris:
Fatherland.
8. Maeve Binchy;
The Copper Beech.
9. Len Deighton:
City of Gold.
10. John Grisham:
The Pelican Bríef.
Rit aimenns eðlis:
1. Jung Chang:
Wild Swans.
2. Níck Hornby:
Fever Pitch.
3. James Herríot:
Every Living Thing.
4. Peter de la Biiliére:
Storm Command.
5. Brían Keenan:
An Evil Cradling.
6. J. Greaves & N. Giller:
Don't Shoot the Manager.
7. Michael Caine:
What's It All about?
8. Christabel Bielenberg:
The Road ahead.
9. Deric Longden:
Diana's Story.
10. J. Peters & J. Níchol:
Tornado Down.
(Byggt á The Sunday Times)
Danmörk
Skáldsögur:
1. Michael Crichton:
Jurassic Park.
2. Daphne du Maurier:
Rebecca.
3. Tor Norrestranders:
Mærk verden.
4. Knut Hamsun:
Sværmere.
5. Peter Hoeg:
Fortællinger om natten.
6. Ib Michaei:
Vanilleptgen.
7. Herbjorg Wassmo:
Dinas bog.
(Byggt á Politiken Sondag)
A hveiju ári í aldarfjórðung hafa
breskar dómnefndir lesið flölmargar
nýjar skáldsögur sem rithöfundar í
löndum breska samveldisins hafa
frumsamið á ensku og veitt þeirri
sem þeim þykir best eftirsóttustu
Umsjón
Elías Snæland Jónsson
bókmenntaverðlaun Breta - hinn
veglega Booker sem gefur vinnings-
hafanum á þriðju milljón króna í
aðra hönd.
Margir snjallir höfundar hafa hlot-
ið Bookerinn í áranna rás. Þeirra á
meðal eru nóbelsverðlaunahafarnir
William Golding og Nadime Gordim-
er. Sömuleiðis rithöfundar á boð við
Paul Scott, Salman Rushdie, Irish
Murdoch, Kingsley Amis, V.S. Nai-
paul, J.M. Coetzee og Thomas Kene-
ally.
í tiiefni af aldarfjórðungsafmælinu
var skipuð sérstök þriggja manna
dómnefnd til að velja eina af þeim
skáldsögum sem fengið hafa verð-
launin frá 1968 sem þá bestu - eins
konar Booker Bookeranna. Niður-
staðan var kynnt við athöfn í Water-
stone-bókaversluninni í London í
vikunni.
Barn Indlands
Þegar til úrslita dró hjá dómnefnd-
inni stóð valið fyrst og fremst á milli
tveggja skáldsagna. Midnight Child-
ren eða Miðnæturbörn eftir Salman
Rushdie og Rites of Passage eftir
William Golding. Meirihlutinn valdi
skáldsögu Rushdies.
í minnihluta var fyrrum bók-
menntaritstjóri Daily Telegraph sem
sagði: „Ég held að skáldsaga Gold-
ings verði lesin eftir hundrað ár en
ég er ekki viss um að saga Rushdies
verði það.“ Hann kvaðst hins vegar
viðurkenna að Miðnæturböm væru
mikilvægari bók sögulega séð.
í þessari verðlaunasögu vefur Sal-
man Rushdie saman ævi Saleem
Sinai, eins 1.001 barna sem fæddust
á því miðnætti þegar Indland hlaut
sjálfstæði frá Bretum árið 1947, og
mótun sjálfstæðrar indverskrar
þjóðar. Sagan hlaut strax mjög góðar
viðtökur í Bretlandi en síðri á Ind-
landi - þótt reiði Indverja væri ekki
neitt í líkingu við andstöðu múslíma
við frægustu bók Rushdies, The Sat-
anic Verses, Söngvum Satans.
Pólitísk áhrif?
Sumir urðu fljótir til að gagnrýna
niðurstöðu dómnefndarinnar sem
pólitíska ákvörðun frekar en bók-
menntalega. Aðrir hafa hins vegar
ítrekað þá skoðun sína að Miðnætur-
börn séu einfaldlega best allra vinn-
ingsbókanna.
Rushdie, sem hefur verið í felum í
íjögur ár vegna dauðadómsins sem
klerkaveldið í íran kvað upp yfir
honum, var sjálfur viðstaddur þegar
úrslit voru tilkynnt. „Ég er furðu
lostinn yflr að standa hér,“ sagði
hann. „Þetta er mesta lof sem hægt
er að bera á rithöfund."
Metsölukiljur
Bandaríkin
Skáldsögur:
1. Dean Koontz:
Dragon Tears.
2. Sidney Sheldon:
The Stars Shine down.
3. John Grisham:
The Pelican Brief.
4. Michaei Crichton:
Rising Sun.
5. John Grisham:
The Firm.
6. Michael Crichton:
Congo.
7. John Grisham:
A Time to Kill.
8. Michael Crichton:
Jurassic Park.
9. Michael Críchton:
Sphere.
10. Carol Higgins Clark:
Decked.
11. Terry McMillan:
Disappearing Acts.
12. Patricia D. Cornwell:
All That Remains.
13. Anne Rivers Siddons:
Colony.
14. Anne Rice:
TheTaleof the BodyThief.
15. Terry McMillan;
Waiting to Exhale.
Rit almenns eðlis:
1. Robert Fulghum:
Uh-oh.
2. M. Scott Peck:
The Road Less Travelled.
3. Rush Limbaugh:
The Way Things Ought
to Be.
4. K. Le Gifford 8i J. Jerome:
I Can't Believe I Said That!
5. Maya Angelou:
I Knowwhythe Caged Bird
Sings.
6. Gaii Sheehy:
The Silent Passage.
7. Peter Mayle:
A Year in Provence.
8. Troops for Truddi Chase:
When Rabbit Howls.
9. Jean P. Sasson:
Princess
10. James Herríot:
Every Living Thing.
11. Deborah Tannen:
You just Don't U nderstand.
12. David McCullough:
Truman.
13. Anne Rule:
A Rose for Her Grave.
14. Ross Perot & Pat Choate:
Save Your Job, Save Our
Country.
15. Peter Mayle:
Toujours Provence.
(Byggt á New York Times Book Review)
Skrefinu nær ofurleiðni
Ofurleiðni I rafstrengjum er mikilvæg forsenda fyrir útflutningi á rafmagni
frá íslandi til Evrópu og myndi auka hagkvæmni útflutningsins að mun.
Vísindi
Skassið tamið
Danskir sálfræðingar hafa fund-
ið út aö konur nota ólíkar aðferð-
ir við að flytja mál sitt fyrir körl-
um og konunm. Konumar hika
oft og vísa til tilfinninga þegar þær
reyna að vinna karla á sitt band.
í rökræðum við kynsystur sínar
em þær hins vegar ákveðnari og
beita haröari rökum.
Rannsóknin leiddi einnig í ljós
aö karlar taka meira mark á kon-
um sem höfða til tilfinninganna
en hinum sem beita rökum. Af
þessu má ráða að skössin hafi
flest verið tamin fyrir löngu,
Blindralóran
Charles la Pierre, nær blindur
verkfræðistúdent við háskólann
í Ottawa í Kanada, hefur hannað
staösetningarkerfi fyrir blinda.
Hann vill aö blindir taki GPS-
gervihnattalóran í sína þjónustu
og notl þessa nýju og nákvæmu
tækni til að komast milli staða í
borgum. Með tiltölulega einfaldri
tölvutækni er hægt að láta GPS-
tækiö tala og gefa upp hvar menn
era staddir.
Lím á meiddið
Vísindamenn í Bretlandi hafa
fundið upp lím sem nota ná til
aö græða saman sár sem áöur
hefur þurft að sauma. Talið er að
nýjungin verði ekki aðeins noíuð
á sjúkrahúsum heldur geti fólk
keypt Jim í staö plástra.
Umsjón
Gísli Kristjánsson
„Þetta er stórt skref í áttina að al-
mennri hagnýtingu á ofurleiöni,"
segir Paul Chu, eðhsfræðingur við
háskólann í Houston í Texas. Honum
hefur tekist að fá fram ofurleiðni í
nýrri efnablöndu við hærra hitastig
en áður hefur þekkst.
Afreki Chu hefur verið fagnað
meðal eðlisfræðinga víða um heim.
Þá hefur lengi dreymt um að nota
ofurleiðandi efni við flutning á raf-
magni, hvort heldur er í tölvum eöa
háspennustrengjum.
Ofurleiðni er mikilvæg forsenda
fyrir því að flytja rafmagn um langan
veg eins og frá íslandi til Evrópu.
Við ofurleiðni tapast ekki orka vegna
viðnáms í rafstrengjunum. Því verð-
ur flutningnur á rafmagni með ofur-
leiðurum mun hagkvæmari en með
hefðbundnum rafstrengjum.
Þvi er einnig spáð að tölvur muni
taka stórstígum framfórum þegar
hægt verður að nota ofurleiðara í
þær. Með ofurleiðurum er unnt að
flytja háan rafstraum eftir grönnum
leiðslum án hættu á aö þær ofhitni.
Þannig gæti vinnuhraði tölvanna
aukist verulega og þær leyst á
skemmri tíma úr erfiðari verkefnum
en nú er mögulegt.
íslensk orka
í ofurleiðara
Ofurleiðni hefur vaflst fyrir vís-
indamönnum árum saman. í venju-
legum efnum kemur hún ekki fram
fyrr en búið er að kæla efnið niður
undir núll gráður á kelvinskala. Það
jafngildir -273 gráðum á celsíus.
í tilraunum með lofttæmi og ýmsar
efnablöndur tókst fyrir nokkurm
árum að hækka þetta hitastig upp í
-140 gráður en ekki meir. Nú hefur
Chu tekist að framkalla ofurleiðni
við 20 gráðum hærri hita en áður.
Chu hleypti straumi á efnablöndu
úr kvikasilfri, baríum, kalsíum og
kopar. Við -120 gráður í lofttæmi
kom fram ofurleiðni í efninu.
Enn er þó langt í land að ofurleið-
andi efni verði nothæf í venjulega
rafstrengi. Flókinn búnaö þarf til að
gera efnið ofurleiðandi. Þar fer mest
fyrir öflugum frystitækjum því frost-
ið þarf enn að vera miklum mun
meira en þekkist við venjulega fryst-
ingu.
Ofurleiðandi rafstrengir verða því
ekki settir á markað á næstunni.
Árangur Chu er fyrst og fremst vís-
indalegur og kann um leið að vera
lykillinn að gátunni um ofurleiðni.
Þaö má þvi búast við að þessi öld
hði áður en íslendingar fara aö flytja
út rafmagn í stórum stíl með ofur-
leiðumm. Draumurinn er hins vegar
nær því að rætast nú en hann var
fyrir fáum vikum.
Afreksmaður
vegna leti og
nærsýni
Chester F. Charleson var bæöi
nærsýnn maður og latur. Það
varð til þess að hann komst á
spjöld sögunnar sem uppfinn-
ingamaður. Hann fékk vinnu á
einkaleyfaskrifstofu í Kaliforníu
eftir misheppnaö nám í verk-
fræði. Á skrifstofunni haíði hann
það verkefni að affitá skjöl og
teikningar.
Þetta þótti honum með ein-
dæmum leiðinleg vinna og auk
þess sá hann tæpast nógu vel til
að sinna því. Hann ákvað því að
gera eitthvað í málinu og frekar
en að leita að nýrri vinnu fann
hann upp Ijósritunarvélina.
Fyrst datt Chester í hug að ljós-
mynda skjölin og stækka svo
margar kópíur af þeim. Þetta var
þó einum of tafsamt verk og
óþrifalegt fyrir latan mann. Þess
í stað leitaði hann í smiðju eðlis-
fræðinga sem höfðu sýnt að viss
efni mynduðu skýr form við raf-
hleðslu.
Chester tókst að fá sérstakt raf-
magnað duft til að raða sér upp
í stafi og meö því að hafa blaöið
undir með andstæðri raíhleðslu
sátu stafirnir þar fastir. Hamt
fékk einkaleyfi á hugmyndinni
árið 1937 og eftir mikið basl tókst
honum aö ljósrita fyrsta blaðið. Á
því stóð 10.-22.-38 Astoria. Þetta
gerðist 22. október 1938.
Nú var sú þraut eftir að selja
hugmyndina. Þaö gekk afar treg-
lega. Fyrsta raunverulega ljósrit-
unarvéhn kom ekki á markaö
fyrr en 1960 og Chester auðgaðist
mjög á uppfinningunni þau átta
ár sem hann átti ólifuö.